روز برگزاری همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق درنهایت در میانه جنجال‌های داخلی و منطقه‌یی فرا رسید. برخی ناظران بر این باورند که کردهای اقلیم کردستان همچنان در این زمینه با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند و برخی گروه‌های اقلیت ساکن مناطق مورد مناقشه خارج اقلیم کردستان همانند کرکوک با همه‌پرسی مخالفند. حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق، همه‌پرسی را «غیرقانونی و مغایر با قانون اساسی» می‌داند و پارلمان این کشور هم طرحی را در مخالفت با همه‌پرسی استقلال کردستان تصویب کرده و از عبادی خواسته در راستای حفظ یکپارچگی کشور هر اقدام لازمی را درنظر بگیرد. صدها نفر از اهالی استان دیالی نیز یک‌شنبه در مرکز شهر بعقوبه در اعتراض به برگزاری همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق تظاهرات کردند و ارجاع مسوولان حامی برگزاری همه‌پرسی به دادگاه را خواستار شدند.
در آخرین تحولات پیش از همه‌پرسی، هیاتی از نمایندگان اقلیم کردستان عراق روز یک‌شنبه برای گفت‌وگو با فواد معصوم رییس‌جمهوری عراق، وارد بغداد شدند و ظاهرا قصد داشتند با عبادی نیز دیدار کنند؛ اما طبق گزارش‌های منتشر شده، مذاکرات بین هیات کرد و ائتلاف ملی، فراگیرترین مجموعه سیاسی در عراق، با شکست مواجه شد و حیدر العبادی از پذیرش هیات کرد خودداری کرد. همه‌پرسی در خارج از اقلیم جمعه آغاز شد و تا شامگاه یک‌شنبه ادامه داشت و شنیده‌ها حاکی است که کردستان عراق امروز دوشنبه را برای برگزاری همه‌پرسی تعطیل رسمی اعلام کرده است.
بارزانی با وجود مخالفت‌های گسترده بر برگزاری همه‌پرسی در تاریخ 25 سپتامبر 2017 (امروز) اصرار می‌ورزد. این درحالی است که حقوقدانان و کارشناسان سیاسی معتقدند دوره ریاست بارزانی بر اقلیم سال 2015 پایان یافته و او وجاهت شرعی و حقوقی برای برگزاری همه‌پرسی ندارد. محمود عثمان یک چهره برجسته کرد عراق که از وی به‌عنوان شخصیت نزدیک به دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان عراق یاد می‌شود، به بالا گرفتن اختلافات سیاسی میان احزاب کرد شمال عراق اشاره کرد و به خبرگزاری عراق (نینا) گفت برخی احزاب و جریان‌های کرد عراق با پیشنهادهای مطرح شده از سوی سازمان ملل و جامعه جهانی موافق هستند و مخالفت گروه دیگر کردها با این پیشنهادات اختلافات بین دو طیف سیاسی در شمال عراق را تشدید کرده است.
به گزارش شبکه روداو، دیروز سه حزب احزاب دموکرات، اتحادیه میهنی و حزب اتحاد اسلامی کردستان عراق در بیانیه‌یی از برگزاری قطعی همه‌پرسی خبر دادند و حزب گوران و حزب جماعت اسلامی مخالفت خود را با همه‌پرسی اعلام کردند. جدای از این دو حزب کرد و دولت مرکزی عراق، همسایگان در خاورمیانه و کشورهایی همچون امریکا و عربستان نیز به‌شدت با برگزاری این همه‌پرسی مخالف هستند؛ اگرچه مقامات کرد می‌گویند که این یک مساله داخلی است و عبادی هم با مداخله بین‌المللی در حل این مساله مخالف است.
همسایگان نگران
مهم‌ترین مخالفان همه‌پرسی کردستان عراق را می‌توان ایران و ترکیه دانست که هر دو با این منطقه مرز مشترک دارند. تهران و آنکارا مخالفت رسمی خود را با برگزاری همه‌پرسی اعلام کرده‌اند و در مورد عواقب این اقدام هشدار داده‌اند. مقامات ایران در چند روز گذشته تاکید کردند که عراق باید یکپارچه بماند و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، تهدید کرد که در صورت برگزاری همه‌پرسی، ایران همه معابر و گذرگاه‌های مشترک مرزی را خواهد بست.
ترکیه نیز به‌شدت با برگزاری این همه‌پرسی مخالف است. بینالی ییلدیریم نخست‌وزیر ترکیه، اقلیم کردستان را به تحریم تهدید کرده و هشدار داده که واکنش آنکارا به همه‌پرسی جدایی کردستان «ابعاد اقتصادی و امنیتی» خواهد داشت و هر اقدامی در این زمینه با هماهنگی دولت‌های عراق و ایران صورت می‌گیرد. رییس ستاد مشترک ارتش ترکیه نیز دیروز با همتای عراقی خود در مورد همه‌پرسی کردستان عراق گفت‌وگو و بر اهمیت حفظ تمامیت ارضی عراق و وحدت سیاسی آن تاکید کرد. در همین حال، پارلمان ترکیه در پی نگرانی از تحولات منطقه‌یی ازجمله همه‌پرسی استقلال کردستان عراق، با تمدید حضور نیروهای ترکیه‌یی در عراق و سوریه به مدت یک سال دیگر موافقت کرد. باتوجه به تشدید تهدیدهای آنکارا، برخی کارشناسان در عراق و منطقه ورود نظامی ترکیه به شمال عراق را در صورت اصرار کردها بر همه‌پرسی غیرمحتمل نمی‌دانند.
اما بارزانی بارها گفته که اقلیم کردستان حاضر است هزینه همه‌پرسی را بپردازد و برای هر نوع محدودیتی به ویژه از جانب کشورهای همسایه آمادگی کامل دارد. به گزارش ایسنا، رییس اقلیم کردستان عراق تاکید کرد که اربیل زبان تهدید را از سوی هیچ کشوری نمی‌پذیرد. وی افزود: «دوست دارم که برگزاری همه‌پرسی تاثیری بر روابط ما با ترکیه نگذارد، اما تهدید از سوی هیچ کشوری را نخواهم پذیرفت؛ می‌خواهم این پیام آشکارا به مسوولان ترکیه برسد تا از زبان تهدید علیه ما استفاده نکنند.» بارزانی در ادامه گفت: «ما می‌توانیم با نظارت جامعه جهانی در مورد مسائلی چون استقلال، مرزها و منابع آب و نفت و گاز با بغداد به توافق برسیم و به همسایگانی متحد و بدون هیچ اختلافی تبدیل شویم. به نمایندگان امریکا هم گفتیم که موضع‌گیری آنها برای ما تعجب‌آور است؛ نمی‌دانیم چه گناهی مرتکب شده‌ایم؟ فقط حق‌مان را می‌خواهیم و می‌خواهیم مردم نظرشان را بدهند.» بارزانی تاکید کرد: «همه‌پرسی آخر راه نیست و مذاکرات جدی پس از همه‌پرسی آغاز می‌شود. آنها می‌گویند همه‌پرسی را برگزار نکنید و وارد گفت‌وگو شوید؛ اما در مورد چه چیزی گفت‌وگو کنیم؟ مخالفت با همه‌پرسی به معنای راضی نشدن به هر چیز دیگری است. می‌خواهیم با ضمانت‌های بین‌المللی و ضمانت امریکا با بغداد به توافق برسیم. وقتی بغداد می‌گوید هرگز همه‌پرسی را نمی‌پذیرد، ما نیز وابستگی و سرسپردگی را نخواهیم پذیرفت.»
واکنش‌های جهانی
بغداد، ترکیه، امریکا، ایران و سازمان ملل با برگزاری همه‌پرسی مخالف هستند و معتقدند این مساله مبارزات کنونی علیه داعش را منحرف می‌سازد و به بی‌ثباتی در منطقه منجر می‌شود. کاخ سفید حدود 10 روز پیش با انتشار بیانیه‌یی به تاثیرات برگزاری همه‌پرسی بر مبارزه با داعش اشاره و اعلام کرد واشنگتن از تشکیل کشور مستقل کردستان حمایت نمی‌کند. سفارت امریکا در عراق نیز شکنبه به شهروندان امریکایی درباره وقوع ناآرامی احتمالی در جریان برگزاری همه‌پرسی جدایی در اقلیم کردستان هشدار داد و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه امریکا، در تماس تلفنی با نخست‌وزیر عراق بار دیگر بر مخالفت کشورش با همه‌پرسی جدایی کردستان عراق تاکید کرد.
وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز ماه ژوئن در نشستی در بروکسل به رهبران اقلیم کردستان توصیه کردند که مشکلات خود با دولت مرکزی عراق را از طریق گفت‌وگو حل کنند. فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در پی اعلام ضرب‌الاجل سه روزه بارزانی به بغداد در بیانیه‌یی اعلام کرد که این اتحادیه حامی حق حاکمیت و تمامیت ارضی عراق است و از اقداماتی مانند همه‌پرسی حمایت نمی‌کند. اتحادیه عرب نیز با تشکیل جلسه‌یی در سطح وزرای خارجه با برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق مخالفت کرده و این اقدام را نقض قانون اساسی این کشور دانسته است. عربستان همچنین به‌طور جداگانه توقف برگزاری همه‌پرسی را خواستار شد.
رژیم صهیونیستی از معدود موافقان استقلال کردستان عراق است و تنها بنیامین نتانیاهو بوده که اعلام کرده تلاش مردم کرد برای دستیابی به کشوری مستقل را قانونی می‌داند و از آن حمایت می‌کند.
