در سال‌های گذشته تشکل‌های زیادی در بخش کشاورزی ایجاد شد اما درخواست برای ایجاد یک تشکل مادر در بخش کشاورزی هیچ‌گاه اجرایی نشد. چند سال قبل تشکل‌های کشاورزی خواستار ایجاد اتاق کشاورزی شدند اما در عمل بخش کشاورزی به اتاق بازرگانی ایران افزوده شد. این موضوع که تشکل‌های کشاورزی به صورت مسنجم عمل نمی‌کنند مشکلات زیادی برای بخش کشاورزی ایجاد کرده است. طی سال‌های اخیر تلاش وزارتخانه، کاهش و ایجاد محدودیت و ممنوعیت برای واردات بی‌رویه انواع محصولات کشاورزی و ایجاد مشوق صادراتی موجب شد که تراز تجاری بخش حدود
5 میلیارد دلار بهبود یابد.
در سالیان نه چندان دور واردات بی‌رویه انواع محصولات کشاورزی در کنار کاهش صادرات، وضعیت تراز تجاری بخش را وخیم‌تر کرد که با روی کار آمدن دولت یازدهم وزیر جهاد کشاورزی به یک‌باره تصمیم گرفت که تراز تجاری را با کنترل و تنظیم تجارت مثبت کند. البته مقابله با واردات محصولات کشاورزی به معنای بستن مبادی ورودی کشور روی تمام کالاها و محصولات نیست، چراکه تجارت جاده دوطرفه است که اساسا چنین رویکردی در جهان امروز امکان‌پذیر نیست. بر اساس آمار رسمی وزارت جهاد کشاورزی سال 92، تراز تجاری محصولات کشاورزی منفی 8.7میلیارد بود که در سال بعد به منفی 5.4میلیارد دلار، سال 94 به منفی 3.3میلیارد دلار و سال گذشته منفی 3.9 میلیارد دلار رسید.
رضا نورانی رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در این خصوص اظهار کرد: تجارت یک جاده دوطرفه است و نباید تنها به صادرات فکر کرد.
وی با انتقاد از تراز منفی تجاری بخش کشاورزی افزود: با وجود روند مثبت تراز تجاری بخش کشاورزی طی چهار سال اخیر، برنامه مناسبی در زمینه توسعه صادرات هدف‌گذاری نشده است.
نورانی ادامه داد: با توجه به نامتوازنی تعرفه واردات و صادرات محصولات کشاورزی از مسوولان امر تقاضا داریم که قرارداد دوسویه بسته شود.
رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی تصریح کرد: تراز مثبت تجاری به معنای شرایط مساعد اقتصادی نیست، از این رو باید تلاش بیشتری در تولید و صادرات محصولات کشاورزی صورت گیرد.
کمبودهای ساختگی در بازار، واردات میوه را همراه داشت
مسعود اسدی از فعالان تشکلی بخش کشاورزی با انتقاد از رویکرد نامناسب وزارت صنعت در بخش کشاورزی اظهار کرد: با وجود تلاش وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر ممانعت از واردات محصولات کشاورزی، وزارت صنعت بر واردات اصرار می‌ورزد.
وی افزود: با واردات میوه تنها بحث سود آوری واردکنندگان مطرح نیست، بلکه برخی افراد با واردات میوه درصدد جابه‌جایی ارز هستند.
اسدی ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی در برخی مواقع که با کمبودهای ساختگی در بازار روبرو می‌شود، چاره‌یی جز واردات ندارد و این امر به ضرر بخش کشاورزی تمام می‌شود.
به گفته رییس تشکل‌های بخش کشاورزی اجتناب مردم از خرید میوه‌های خارجی، تاثیر بسزایی در میزان واردات این محصولات دارد.
توسعه صنایع تبدیلی امری مهم در تراز مثبت تجاری
کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران نیز اظهار کرد: کنترل واردات در دولت یازدهم به نحو شایسته‌یی انجام شد و سالانه شاهد بهبود تراز تجاری بخش کشاورزی بودیم.
وی افزود: با توجه به بحران منابع آبی و قرار گرفتن کشور در کمربندی خشک و نیمه خشک نباید انتظار داشت که تراز تجاری بخش کشاورزی مثبت شود، چرا که برای تولید محصولات با محدودیت‌های نسبی روبه‌رو هستیم.
زرگران با اشاره به ضرورت توسعه صنایع تبدیلی عنوان کرد: با خام‌فروشی محصولات کشاورزی امکان دستیابی به تراز مثبت تجاری در بخش وجود ندارد، از این رو پررنگ عمل کردن صنایع تبدیلی نقش بسزایی در ایجاد ارزش افزوده بالا دارد.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران از کاهش صادرات محصولات باغی خبر داد و گفت: اگر دولت تدبیر مناسبی همانند تخصیص مشوق صادراتی برای صادرات محصولات باغی به کار نگیرد، روند صادرات در مقایسه با سال گذشته نزولی خواهد بود.
وی تصریح کرد: براساس آمار گمرک در 4 ماه نخست سال، 182هزارتن محصولات کشاورزی با ارزش بالغ بر 456 میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شد که از نظر وزنی 42درصد و ارزشی 21 درصد کاهش داشته است.
از سوی دیگر رییس اتاق کرمانشاه گفت: بخش کشاورزی سهم زیادی در اشتغال استان‌ها دارد، اما آن‌طور که باید صدای بخش کشاورزی شنیده نمی‌شود. کیوان کاشفی در نشست هم‌اندیشی بررسی مسائل حوزه کشاورزی، از تلاش‌های چند سال اخیر اتاق کرمانشاه برای حوزه کشاورزی یادکرد که زمینه‌ساز اتفاقات خوبی در بخش کشاورزی بوده است.
رییس اتاق کرمانشاه کشاورزی را از بخش‌های موثر در توسعه استان کرمانشاه دانست و ادامه داد: بخش کشاورزی ما با وجود قابلیت‌های فراوان، با مشکلاتی مواجه است. در استان کرمانشاه تقریباً 100 درصد کشت محصولات کشاورزی با بخش خصوصی است و سهم بخش کشاورزی در اشتغال از صنعت بسیار بیشتر است، اما به‌اندازه یک‌دهم بخش صنعت، صدای بخش کشاورزی به گوش نمی‌رسد.
کاشفی معتقد است در استان کرمانشاه بیشتر دیدگاه بخش دولتی در حوزه کشاورزی مطرح است و این در حالی است که بخش خصوصی کار را انجام می‌دهد و باید به بخش دولتی خط‌مشی بدهد.
وی با تاکید بر اینکه بخش خصوصی کشاورزی در استان کرمانشاه باید قوی‌تر از وضعیت موجود باشد، افزود: این بخش باید مطالبه‌گر باشد و برای رفع مشکلاتش تلاش کند.
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمانشاه در ادامه به فعالیت‌های موثر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در استان کرمانشاه اشاره و اظهار کرد: این شورا، کارگروهی است که مقامات عالی استان ازجمله شخص استاندار در آن حضور دارند. کاشفی با اشاره به اینکه تمام مصوبات شورای گفت‌وگو ظرف یک ماه برای تصمیم‌گیری به هیات دولت می‌رود، افزود: بخش صنعت، سهم خوبی در جلسات شورای گفت‌وگو دارد، اما حوزه کشاورزی کمتر در این شورا ورود کرده است.
وی همچنین به فعالیت تشکل‌های بخش خصوصی اشاره و بیان کرد: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ضمن به رسمیت شناختن استقلال این تشکل‌ها، حمایت‌های خوبی از آنها دارد.
نیاز به تغییر در نگاه به تشکل‌های کشاورزی
نهادهای مختلفی در حال حاضر در خصوص بخش کشاورزی فعال هستند اما مساله هم صدایی در بخش تشکل‌های کشاورزی باعث شده است که سیاست‌های متناقض و حتی متضادی را درباره کشاورزی شاهد باشیم. در حال حاضر یکی از چهره‌های قدیمی تشکل‌های کشاورزی به عنوان معاون رییس‌جمهور انتخاب شده است. به نظر می‌رسد این مساله فرصت مناسبی برای شروع مجدد بحث هم صدا کردن تشکل‌های کشاورزی باشد.
