رشد 20 درصدی سپرده‌ها و 24 درصدی مانده تسهیلات
گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|
مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در سراسر کشور در فروردین 96 بالغ بر 1283هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به فروردین 95 به میزان 217هزار میلیارد تومان معادل 20.4درصد افزایش داشته است. بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با 759هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد با 2738میلیارد تومان بوده است.
به گزارش «تعادل»، مانده کل تسهیلات بالغ بر 985هزار میلیارد تومان است که نسبت به فروردین سال 95 به میزان 189هزار میلیارد تومان معادل 23.8درصد افزایش داشته است. بیشترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده 604هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد با 3538میلیارد تومان بوده است.
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی معادل 85.7درصد بوده که نسبت به فروردین 95 معادل 3.1واحد درصد افزایش داشته است. این نسبت در تهران 88.2درصد و در کهگیلویه‌وبویراحمد معادل 145.4درصد بوده است. این ارقام نشان می‌دهد که رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها بیش از جذب سپرده بوده و این موضوع نشان‌دهنده سیاست انبساطی بانک مرکزی در تسهیلات‌دهی بانک‌ها بوده که در سال 95 به اوج خود رسید و بیش از 548هزارمیلیارد تومان تسهیلات پرداخت شد که در کل سال 95 رشد 31درصدی داشته است.
سهم 77 درصدی تسهیلات از سپرده‌ها
نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به کل مانده سپرده‌های بانکی در فروردین 96 به رقم 76.77درصد رسیده و از عدد 1283هزار میلیارد تومان مانده سپرده بانک‌ها، 985هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات بانک‌ها بوده است. نسبت سپرده بعد از کسب سپرده قانونی به کل سپرده‌ها به 89.63درصد رسیده که نشان می‌دهد معادل 10.36درصد برای کسر سپرده قانونی کل تسهیلات درنظر گرفته شده است.
همچنین نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها به کل سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 85.65درصد بوده که نشان می‌دهد معادل 14.3درصد سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی به‌عنوان ابزار سقف اعتباری برای تامین نقدینگی روزانه بانک‌ها جهت پرداخت پول به درخواست‌های مشتریان درنظر گرفته شده و روی هم رفته 23.22درصد سپرده‌ها به‌عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری درنظر گرفته شده و بقیه آن یعنی 76.8درصد سپرده‌ها، با عنوان تسهیلات پرداخت شده تا بانک‌ها در برابر ریسک‌ها و همچنین درخواست مشتریان از این امکانات استفاده و شرایط پایداری را ایجاد کنند و با مشکلات نقدینگی و خطرات کمتری مواجه
شوند.
این درحالی است که بسیاری از موسسات غیرمجاز تقریبا معادل 100درصد سپرده‌ها را در امور تجاری و پرداخت تسهیلات به کار گرفته و عملا در برابر ریسک‌ها یا درخواست مشتریان، امکان پرداخت به موقع را ایجاد نمی‌کنند و باعث انحلال می‌شوند. اما بانکداری رسمی و مجوز‌دار کشور عملا با نگه داشتن 23.22 درصد سپرده‌ها عملا امکان مقابله با ریسک‌ها و تامین نقدینگی را دارد.
نسبت بالای 100 درصد تسهیلات
به سپرده‌ها در 7 استان
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در 7 استان بالای 100درصد بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان‌های عمدتا محروم کشور ازجمله گلستان، لرستان، اردبیل، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد بالاتر از 100درصد بوده است. اما در سایر استان‌های کشور این نسبت با رعایت سپرده قانونی و کمتر از 100درصد بوده است.
رقم بالاتر تسهیلات نسبت به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی در 15 استان
رقم تسهیلات در 15 استان بالاتر از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بوده و در استان‌های مازندران، گیلان، کرمان، کرمانشاه، سمنان، لرستان، قزوین، کردستان، زنجان، گلستان، اردبیل، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد رقم تسهیلات بیش از سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی بوده است.
سهم بالای استان‌های بزرگ
11 استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمان، گیلان، مازندران، البرز، روی هم 1117میلیارد تومان معادل 87درصد کل سپرده‌های کشور و 844هزار میلیارد تومان معادل 85.6درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند و سهم آنها از بازار پول و بانکداری کشور تقریبا 6 برابر 20 استان دیگر کشور در جذب تسهیلات و 6.6 برابر آنها در جذب سپرده است. 5 استان بزرگ کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و خوزستان نیز روی هم 975 هزارمیلیارد تومان معادل 76درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و این 5 استان روی هم 74درصد تسهیلات معادل 730هزارمیلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند همچنین استان‌های آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز و کرمان و گیلان در رتبه‌های 6 تا 10 جذب سپرده بانکی قرار دارند.
سهم تهران نیز به تنهایی حدود 59 درصد جذب سپرده و 61 درصد جذب تسهیلات در سراسر کشور بوده و سهم استان تهران به تنهایی بیش از 30 استان دیگر کشور است.
البته دلیل اصلی این عدم تعادل در تهران به خاطر آن است که همه شرکت‌های داخلی وخارجی، کارخانه‌ها، واردکنندگان و صادرکنندگان، توزیع‌کنندگان کالا و فعالان بزرگ اقتصادی ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر داشته باشند در حالی که کارخانه و زمین و تجارت و تولید آنها عمدتا در استان‌های کشور پراکنده است و برای استفاده از مزیت‌های مناسب و اقتصادی استان‌ها همچنین برای نزدیک بودن به مرکز، بودجه‌ها و مخارج دولتی ، وزارتخانه‌ها و بانک‌ها در تهران ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر مرکزی و حساب و کتاب بانکی داشته باشند و در عین حال تولید و فعالیت خود را در استان‌های کشور دارند.
وجود دفاتر اکثر شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی و تجاری کشور باعث شده که بسیاری از معاملات پولی در تهران انجام شود اما جابه‌جایی کالاها و اموال و دارایی‌ها یا ساخت و ساز و فعالیت کارخانه عمدتا در استان‌های کشور است. به عنوان مثال در استان صنعتی مانند خوزستان، اصفهان، کرمان و سایر استان‌ها قطعا معاملات و تولید و خرید و فروش و مصرف بیش از سهم آنها از جذب سپرده‌ها و تسهیلات بانکی است. اما در هر حال تمرکز شدید امکانات و تصمیم‌گیری‌ها و معاملات پولی و بانکی در تهران یکی از چالش‌ها و اشکالات عمده بازار پول کشور است و همین امر موضوع فعالیت موسسات غیرمجاز و نرخ‌های سود غیرمتعارف و بالاتر از نرخ رسمی را ایجاد کرده است.
کارشناسان می‌گویند که توزیع متناسب امکانات بازار پول در کشور می‌تواند در مسیر توسعه پایدار اقتصاد ایران، نقش عمده‌یی داشته باشد و سرانه امکانات و پول در اقتصاد بانک محور ایران در استان‌های کشور را متناسب با جمعیت استان‌ها ساماندهی کند. همچنین این عدم تمرکز منابع باعث کاهش مشکلات اجتماعی، آلودگی هوا و... در تهران و مشکلات بیکاری استان‌ها و... خواهد شد.
گزارش وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک استان در پایان فروردین سال 1396 که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که در بخش تسهیلات 5 استان اول به ترتیب استان‌های تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس و مازندران 735هزارمیلیارد تومان معادل 74.6درصد کل تسهیلات را جذب کرده‌اند و بعد از آنها آذربایجان شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان و آذربایجان غربی در رتبه‌های 6 تا 10 جذب تسهیلات قرار دارند.
این 5 استان اول روی هم 3 برابر 26 استان دیگر کشور سپرده‌ها و تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند.
همچنین 11 استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمان، گیلان، مازندران، البرز که هم در بخش جذب سپرده و هم در بخش تسهیلات با تغییراتی اندک رتبه 1تا 11را به خود اختصاص داده‌اند روی هم 1116میلیارد تومان معادل 87 درصد کل سپرده‌های کشور و 843 هزارمیلیارد تومان معادل 85.5 درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر 11 استان بزرگ و اول کشور تقریبا 6 برابر 20 استان دیگر کشور تسهیلات و 6.6 برابر آنها سپرده جذب کرده‌اند.
سهم 60 درصدی تهران از بازار پول
تهران به تنهایی با بیش از 759هزارمیلیارد تومان سهم 58.86 درصدی در جذب سپرده‌ها داشته که بعد از کسر سپرده قانونی به 685 هزارمیلیارد تومان بالغ شده است همچنین با بیش از 604 هزارمیلیارد تومان جذب تسهیلات و سهم 61 درصدی بیش از تمام استان‌های کشور در بازار پول سهم دارد.
سهم 90 درصدی 13 استان
در جذب سپرده‌ها بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این 13 استان روی هم بیش از 90درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی 18 استان تنها 10درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
در بخش تسهیلات نیز 13 استان شامل تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان غربی، البرز، یزد، کرمانشاه و گلستان با سهم بیش از یک درصد بازار تسهیلات معادل 87 درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی 17 استان دیگر روی هم تنها بیش از 12درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه 7برابر نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
13 استان 9 برابر سایر استان‌ها سپرده جذب کرده‌اند
بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این 13 استان روی هم بیش از 90درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی 18 استان تنها 10درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
تسهیلات 13 استان 7 برابر بقیه استان‌ها
در بخش تسهیلات نیز 13 استان شامل تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان غربی، البرز، یزد، کرمانشاه و گلستان با سهم بیش از یک درصد بازار تسهیلات معادل 87 درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی 17 استان دیگر روی هم تنها بیش از 12درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه 7برابر نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
