گروه راه و شهرسازی سارا حامدی
مدت‌هاست که موضوع خرید هواپیما و نوسازی ناوگان هوایی در صدر اخبار حمل و نقل هوایی کشور قرار دارد. در این میان رقابت اصلی بین دو شرکت بزرگ سازنده هواپیما بویینگ و ایرباس است و هر روز گزارش یا مصاحبه‌یی تازه از مدیران این دو شرکت منتشر می‌شود که اعلام می‌کنند به دنبال آن هستند تا زودتر از رقیب خود به بازار ایران وارد شده و به ایران هواپیما بفروشند.
در تازه‌ترین رویداد، رییس شرکت بویینگ با اشاره به اینکه این شرکت در حال نزدیک شدن برای دریافت یک سفارش عمده از ایران گفت: شما می‌توانید انتظار داشته باشید که بازار ایران احتمالا به صورت ۵۰-۵۰ بین بویینگ و ایرباس تقسیم شود و ما قرار است بر سر این بازار رقابت کنیم. به گزارش رویترز، دنیس مویلنبورگ رییس شرکت بویینگ گفت، کارشناسان این شرکت انتظار دارند امسال به هدف 10میلیارد دلار سرمایه در گردش دست یابند.
این در حالی است که بویینگ در رقابتی سخت با رقبای خود به ویژه شرکت اروپایی ایرباس و بمباردیه کاناداست که در ماه آوریل 125فروند از هواپیماهای مدل «سی سریز» خود را در قالب قراردادی به ارزش 5.6میلیارد دلار به خطوط هوایی دلتا ایرلاینز فروخت.
مویلنبورگ همچنین در پاسخ به اینکه آیا بویینگ در حال کاهش قیمت‌ها برای گرفتن سفارش‌های جدید است، گفت: «هرچند فضای بازار، فضایی رقابتی است، اما وقت آن نیست که ما تصمیمات مالی بدی برای به دست آوردن سهم بیشتر از بازار بگیریم، زیرا ما ذخیره قدرتمندی داریم». مویلنبورگ افزود: در شرایطی که میزان فروش هواپیما کم شده، چشم‌انداز گرفتن یک سفارش عمده از ایران در حال نزدیک‌تر شدن است.
وی پس از گفت‌وگو با ایرلاین‌های ایرانی گفت: «ما می‌توانیم ببینیم که تقاضای بازار واقعی است» و اینکه شامل هواپیماهای پهن‌پیکر و باریک‌پیکر می‌شود.
علاقه بویینگ به دور زدن تحریم دلاری
مدیر فروش بویینگ می‌گوید: معامله با ایران سود خوبی دارد، ولی معامله دلاری با ایران ممنوع است و باید به این کشور کمک کرد تا راهی برای پرداخت پول به بویینگ پیدا کند.
«مارتی بنتروت»، معاون اداره فروش خاورمیانه بویینگ که اوایل فروردین‌ماه برای مذاکره با خریداران ایرانی به تهران آمده بود، حالا از تلاش این شرکت برای دور زدن تحریم‌های دلاری ایران و امکان‌پذیر کردن فروش محصولات خود سخن می‌گوید.
بویینگ اما هواپیماهای خود را به دلار می‌فروشد و بنا بر تحریم‌های باقی‌مانده امریکا علیه ایران، دسترسی ایرانیان به دلار و نظام مالی امریکا ممنوع است.
مارتی بنتروت با در نظر داشتن این مشکل، گفته که معامله با ایران «سود خوبی» دارد و بر همین اساس، بویینگ می‌خواهد «راهی برای ایجاد توانایی تامین مالی از سوی ایرانیان» پیدا کند تا قرارداد فروش اجرایی شود.
نقض ماده 22 برجام توسط امریکایی‌ها
در همین حال آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی در گفت‌وگو با « تعادل» با اشاره به اینکه بازار هواپیماهای ایرلاینر با برد متوسط به بلند در بازار بین بویینگ و ایرباس تقسیم شده است و ضمن آنکه شرکت بویینگ در بخش مدیریت و کنترل بازار حمل و نقل هوایی در جهان از ایرباس بسیار قوی‌تر و منسجم‌تر عمل می‌کند، گفت: درواقع بازار اصلی فروش هواپیما در جهان در دست امریکایی‌هاست، از طرفی 40درصد قطعات و تجهیزات مربوط به هواپیماهای ایرباس نیز در امریکا تولید می‌شود که نشان می‌دهد کنترل امریکا بر صنعت هوایی جهان قاطعانه است.
بیات با اشاره به ماده 22 قانون برجام گفت: در این قانون به‌طور شفاف توضیح داده شده است که روابط ایران و امریکا در بحث خرید هواپیما باید چگونه باشد و فروش باید توسط افراد و شرکت‌های غیرامریکایی اما تحت کنترل و نظارت امریکایی انجام شود. اما در این مرحله می‌بینیم که امریکایی‌ها یک مرحله نیز جلو آمدند چون عوامل بویینگ در سایر کشورها موفق نشده بودند با ایران ارتباط بگیرند، به همین خاطر مجبور شدند خودشان وارد عمل شده و تلاش کنند تا به‌طور مستقیم با ایران وارد مذاکره شوند.
بیات ادامه داد: با مقایسه این رفتار و برخورد جدید امریکایی‌ها متوجه می‌شویم که خود آنها به‌طور واضح در حال نقض قانونی هستند که در ماده 22 برجام وضع کردند و دلیل این نقض هم می‌تواند رقابتی باشد که بویینگی‌ها با ایرباس دارند.
این کارشناس صنعت هوایی افزود: هنگامی که مدیران بویینگ دیدند مدیران ارشد ایرباس برای مذاکره به ایران آمدند، این احساس در آنها به وجود آمد که در رقابت همیشگی بین‌شان این‌بار ایرباس از آنها جلو زده و می‌خواهد بازار صنعت هوایی ایران را در انحصار خود بگیرد، به همین خاطر بود که تلاش کردند تا از این رقابت جا نمانده و بتوانند با ایران به‌طور مستقیم مذاکره کنند.
آرمان بیات تاکید کرد: با توجه به آنکه در بحث مدیریتی و کنترل بازار حمل و نقل هوایی، بویینگ از ایرباس قوی‌تر است و ضمن آنکه امریکایی‌ها خودشان به عنوان یک مدعی برتر در صنعت هوانوردی جهان عمل می‌کنند، درنتیجه باید گفت که ایران برای آنکه بتواند ایرباس را داشته باشد، ابتدا باید با بویینگ به توافق برسد؛ درواقع برای رسیدن به ایرباس باید از بویینگ گذشت.
بیات با اشاره به طولانی شدن مذاکرات خرید هواپیما از ایرباس و بویینگ گفت: خرید هواپیما، پروسه پیچیده‌یی نیست و مشکل اصلی به تعویق افتادن خرید هواپیما مسائل مالی و اقتصادی کشور ماست.
وی ادامه داد: شرکت بویینگ و ایرباس یک قانون فروش مشخص برای فروش محصولات خود دارند. به عنوان مثال شرکت بویینگ 20درصد قیمت هواپیماها را به عنوان پیش‌پرداخت دریافت می‌کند. بقیه مبلغ را بین 10 تا حداکثر 15سال از خریدار دریافت می‌کنند، اما در مورد خرید ایران این مشکل وجود دارد که مقامات مذاکره‌کننده در وزارت راه و شهرسازی به دنبال آن هستند تا مبلغ 20درصد پیش‌پرداخت را به 8 یا 10درصد برسانند و از آن طرف نیز زمان بازپرداخت بقیه مبلغ را به بیش از 15سال افزایش دهند که البته مورد موافقت شرکت بویینگ قرار نمی‌گیرد.
مشاور سابق سازمان هواپیمایی کشوری تصریح کرد: مشکل اصلی خرید هواپیما در کشور ما تامین 20درصد پیش‌پرداخت به صورت نقدی و تعیین ضامنی برای فاینانس 80درصد اعتباری است و درواقع علت اصلی به تعویق افتادن و طولانی شدن مذاکره با بویینگ و ایرباس نیز همین است.
آرمان بیات گفت: از آنجایی که ما در بحث فاینانس دچار مشکل هستیم و به دلیل مشکلاتی که در زمان تحریم برای کشور ما به وجود آمد، در حال حاضر امکان تامین هزینه خرید هواپیما را نداریم و نباید موضوع را جوری جلوه دهیم که گویا موانع سیاسی در کار است.
وی تاکید کرد: برای رسیدن به ایرباس باید از بویینگ گذشت و درصورتی‌که نتوانیم با بویینگ به توافق برسیم به ایرباس نیز نخواهیم رسید.
