گروه جهان
بحران ادامه‌دار کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، اقتصادهای نفتی را زمینگیر کرده است. بطوری که بسیاری از کشورهای نفتی، میلیاردها دلار از صندوق‌های ذخیره درآمدهای نفتی خود برداشت کرده، یارانهها دولتی را قطع کرده و سرمایه‌گذاری‌های خارجی را متوقف کرده‌اند. در تازه‌ترین تحول، عربستان اعلام کرده که برای نخستین‌بار پس از سال‌های طولانی قیمت بنزین را در این کشور افزایش می‌دهد.
به گزارش فایننشال‌تایمز، بسیاری از اقتصادهای نفتی جهان به‌دلیل چالش‌هایی ناشی از کاهش درآمدهای خود تصمیم گرفته‌اند که میزان دارایی صندوق‌های ذخیره ارزی خود را کاهش دهند. از جمله در هفته‌های گذشته اعلام شد عربستان سعودی از صندوق ذخیره خود که بزرگ‌ترین صندوق با دارایی 661میلیارد دلار است، حدود 70میلیارد دلار برداشت کرده است. این روز برای شرکت‌های مدیریت دارایی به «دوشنبه سیاه» معروف شد.
بنا بر این گزارش، از وقتی که در ژوئن سال 2014 قیمت نفت خام سقوط کرد، از 50صندوق ذخیره ملی کشورهای جهان، در مجموع حدود 6.5 هزار میلیارد دلار برداشت شده که تخمین زده شده حدود یک‌سوم از میزان سرمایه‌گذاری‌های این کشورها به صورت دارایی‌های خارجی کاسته است. همچنین محاسبه شده که حدود نیمی از ذخایر این صندوق‌ها از درآمدهای نفتی حاصل شده باشد. بسیاری از این کشورها تلاش می‌کنند که دارایی‌های خود را به سمت داخل کشور کشانده و از هزینه‌های خود را تا جایی که امکان دارد، بکاهند.
افزایش قیمت سوخت در عربستان
پایگاه خبری 24 امارات سه‌شنبه به نقل از علی النعیمی، وزیر نفت عربستان، گزارش داده که کشورش موضوع افزایش قیمت حامل‌های انرژی در بازار داخلی را در دست بررسی دارد. این پایگاه خبری به نقل از رویترز نوشته، عربستان به عنوان بزرگ‌ترین کشور صادر‌کننده نفت در جهان در چارچوب اجرای برخی اصلاحات اقتصادی پس از سال‌های طولانی، قیمت بنزین را افزایش خواهد داد.
ریاض در شرایطی به افزایش قیمت بنزین فکر می‌کند که به اعتقاد برخی ناظران سیاسی این اقدام، حساسیت اجتماعی و واکنش‌های زیادی را برای سعودی‌هایی که درآمد پایین دارند و به استفاده از سوخت ارزان قیمت عادت کرده‌اند در پی خواهد داشت. عربستان همچنین به‌دلیل مشکلات مالی برای نخستین‌بار از سال 2007، در ماه جولای سال جاری به انتشار 3.5 میلیارد یورو اوراق قرضه دست زد. رویترز می‌نویسد، ملک عبدالله، پادشاه سابق عربستان، 9سال پیش دستور داد تا قیمت بنزین با 30درصد کاهش از هر لیتر 24سنت به 17سنت (160تومان) کاهش یابد. این در شرایطی بود که حساب‌های ذخیره خارجی این کشور در حد اعلای خود قرار داشت. اما عربستان سعودی پس از مرگ ملک عبدالله و با روی کارآمدن شاه سلمان با همراه کردن 9 کشور عربی دیگر و با صرف میلیاردها دلار حاصل از درآمد نفت، جنگ یمن را آغاز کرد. صندوق بین‌المللی پول نیز اخیرا اعلام کرده ذخایر ارزی عربستان در وضعیت سقوط آزاد قرار گرفته و این کشور فقط به اندازه 5سال ذخیره مالی دارد. بنا بر اعلام این صندوق، تراز مالی عربستان در 2015 منفی 21.6درصد و در سال 2016منفی 19.4درصد خواهد بود. گفته شده، ریاض تصمیم دارد برای
رویارویی با این میزان از کسری بودجه، اقداماتی از جمله دریافت مالیات از زمین‌های خالی، کاهش یارانه انرژی شرکت‌های تجاری و صنعتی، فروش گسترده مشتقات نفتی و مالیات بر ارزش افزوده را در دستور کار خود قرار دهد. عربستان با هزینه‌‌کرد میلیاردها دلار برای خرید سلاح جنگی در جنگ یمن و پرداخت هزینه‌های سربازانی که از کشورهای عربی دیگر به این جنگ می‌آیند حدود نیمی از ذخایر ارزی خود در خارج را برداشت کرد.
وضعیت قرمز عراق و بحرین
بحران کاهش درآمدهای نفتی مختص به عربستان نیست. عراق نیز به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک دچار کسری بودجه شده است. گفته شده، صندوق بین‌المللی پول قصد دارد 1.25میلیارد دلار به این کشور کمک کند. بر اساس پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول، انتظار می‌رود رشد اقتصادی عراق در سال جاری به صفر برسد، این در حالی است که در سال2014 میزان آن 2.1درصد بوده است. صندوق بین‌المللی پول پیشتر اعلام کرده بود که برای عراق عملا هیچ ضربه‌گیر مالی باقی نمانده است.
بحرین نیز تحت فشارهای مالی قرار دارد و به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، احتمالا ظرف کمتر از پنج سال دچار بحران خواهد شد. این کشور هم‌اکنون با بدهی سنگین روبرو و چند سالی است که با کسری بودجه دست و پنجه نرم می‌کند. جیسون تاوی، اقتصاددان خاورمیانه در شرکت کپیتال اکونومیک، در این باره گفته است: «وضعیت بحرین نسبتا وخیم است و این کشور می‌رود تا وضعیت به مراتب دشوارتری را تجربه کند.»
وضعیت سبز کویت، قطر، امارات
با همه این احوال، تعداد معدودی از کشورهای منطقه از موقعیت خوبی برای مقابله با توفان‌های مالی برخوردارند. در راس این کشورها، کویت، قطر و امارات متحده عربی قرار دارند. این موقعیت خوب تا حدودی به این خاطر است که این کشورها برای سر به سر کردن درآمدها و هزینه‌های خود به قیمت چندان بالای نفت نیاز ندارند. به عنوان مثال، براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، قیمت نفت سر به سر‌کننده درآمد و هزینه برای کویت تنها 49دلار در بشکه است که قیمت فعلی نفت بیشتر از آن است.
با این حال کاهش مداوم قیمت نفت، کویت را هم نگران کرده است. خبرگزاری رویترز گزارش داده، شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت، سه‌شنبه گفته در پی کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی، درآمدهای کویت 60درصد کاهش یافته است. امیر کویت تاکید کرده که باید تصمیم‌های فوری برای تکمیل اجرای اصلاحات اقتصادی، کاهش هزینه‌های عمومی و مقابله با فساد مالی در کشور گرفته شود. قطر نیز مانند کویت تا حدودی در حاشیه امن قرار دارد. این کشور که میزبان جام جهانی 2022 است، قیمت نفت سر به سر‌کننده درآمد و هزینه برای آن، 56دلار در هر بشکه است. امارات نیز برای تعادل بودجه‌اش به نفت 73دلاری نیازمند است. بنابه اعلام صندوق بین‌المللی پول، امارات متحده عربی به قدر کافی از ضربه‌گیرهای مالی برخوردار است که بتواند تقریبا 30سال با ارزانی نفت سر کند.
