گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |
در حالی که نرخ تورم نزدیک به 46 درصدی شهریور به 43 درصد در آذر کاهش یافته، اما همچنان رشد قیمت کالاها و فشار تورم بر زندگی خانوار ایرانی بالاست و میانگین هزینه زندگی دوازده ماه منتهی به آذرماه 1400 بالای 43 درصد بوده است. میانگین قیمت کالاها نیز نسبت به آذر 99، معادل 35 درصد رشد قیمت داشته‌اند. برخی کارشناسان دلیل این کاهش نرخ تورم را به سیاست کنترل استقراض از بانک مرکزی، استفاده از منابع بانک‌ها به جای استفاده از منابع بانک مرکزی، فروش اوراق و تامین نقدینگی از محل منابع بانک‌ها، کنترل نرخ ارز در آذرماه، افزایش بازگشت ارز صادراتی، افزایش واردات و صادرات و تامین نیاز بازار از محل واردات بیشتر ارتباط داده‌اند.
برخی صاحبنظران نیز گفته‌اند که قدرت خرید مردم کاهش بسیاری داشته و در نتیجه خرید کمتری دارند و برخی خانواده‌ها عملا خرید پوشاک و کفش را حذف کرده‌اند و بسیاری از مخارج خود را محدود کرده‌اند و در نتیجه این امر، عملا تورم و رشد قیمت‌ها نیز کمتر شده است. شاهد مدعا تورم بالاتر برای ثروتمندان و خانوارهای با درآمد بالاتر است که به خاطر خرج بیشتر تورم بیشتر داشته‌اند اما خانوارهای کم‌درآمد که عملا پولی برای خرج کردن نداشته‌اند در نتیجه مصرف و مخارج کمتری داشته و با تورم کمتری نیز مواجه شده‌اند. به عبارت دیگر، این صاحبنظران، موضوع کاهش نرخ تورم را هر چند موثر ارزیابی می‌کنند اما از آنجا که اثر تورم سال‌های اخیر عملا حذف خارج و مصارف خانوار و کاهش شدید قدرت خرید و مصرف بوده است آن را نامناسب‌تر از تورم بالا و مصرف بیشتر معرفی می‌کنند. به عبارت دیگر اگر رونق کسب وکارها باشد و تورم نیز باشد حداقل گردش مالی و درآمد نیز کسب می‌شود و مصرف ادامه می‌یابد. اما اگر تورم کمتر شود اما مصرف نیز از بین برود و کسب وکارها راکد شوند، عملا به کاهش شدید مصرف و سرمایه‌گذاری‌ها منجر خواهد شد. رشد منفی سرمایه‌گذاری 9- درصدی نیمه نخست امسال و کاهش قدرت خرید مردم و رشد مصرف بخش خصوصی نیزحکایت از آن دارد که خیلی از کالاها و مصارف حذف شده و در نتیجه کسب وکارها با رکود بیشتری مواجه شده‌اند. شاهد مدعا خبر کاهش 75 درصدی فروش آجیل در شب یلدا بوده و مردم با دو برابر شدن قیمت آجیل، عملا مصرف خود را 75 درصد کمتر کرده‌اند. افزایش قیمت کالا و خدمات مورد نیاز خانوارهای ایرانی در آذرماه 1400 نسبت به آذر سال قبل بیش از ۳۵ درصد بوده است یعنی اگر خانوار ایرانی مثلا 5 میلیون تومان در آذر 99 برای خرید کالاها و خدمات خرج می‌کرده اکنون باید 6 میلیون و 750 هزار تومان بپردازد. این افزایش هزینه‌ها برای خوراکی‌ها بیشتر و معادل 41 درصد بوده است یعنی برای خوراکی‌ها اگر در آذر 99 مثلا 3 میلیون تومان هزینه شده اکنون باید 4 میلیون و 230 هزار تومان هزینه شود. روند افزایش تورم تا شهریورماه سال جاری با رکورد ۴۵.۸ درصد تورم سالانه در چند سال گذشته همراه بود اما از مهرماه روند افزایشی متوقف شده است. این در حالی است که تازه‌ترین آمار مرکز آمار ایران از وضعیت تورم در آذرماه نشان می‌دهد که تورم سالانه به ۴۳.۴ درصد رسیده که در مقایسه با آبان یک درصد کاهش دارد. همچنین تورم نقطه به نقطه کاهش نیم درصدی داشته است و خانوارهای ایرانی به‌طور میانگین ۳۵.۲ درصد بیشتر از آذرماه پارسال برای خرید کالا و خدمات خود هزینه کرده‌اند. تورم ماهانه نیز در دوره مورد بررسی به ۱.۷ درصد رسیده که نسبت به ماه قبل ۰.۸ کاهش داشت. جزییات تورم در کالا و خدمات مصرفی مردم نشان می‌دهد که افزایش قیمت خوراکی‌ها به‌طور متوسط ۴۰.۱ درصد بوده است. در ماه گذشته بالاترین افزایش هزینه مربوط هتل و رستوران با ۶۰ درصد بوده است و بعد از آن گروه شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی با ۵۸.۳ درصد قرار دارد. در سایر اقلام نیز ماهی‌ها و صدفداران ۵۷.۵ درصد و شیر، پنیر و تخم مرغ، ۵۵.۱ درصد نسبت به پارسال گران شده‌اند. افزایش قیمت در برخی گروه‌های دیگر شامل رشد ۴۸.۸ درصدی مسکن، آب، برق و گاز، سبزیجات ۴۹.۸ درصد، میوه و خشکبار ۴۳.۴ درصد و خوراکی‌ها ۴۰.۱ درصد ثبت شده است. بالاترین میزان تورم سالانه نیز به گروه روغن‌ها و چربی‌ها با ۸۵.۹ درصد و همچنین شیر، پنیر و تخم مرغ با ۷۱.۴ درصد اختصاص دارد.
شاخص‌های تورم چه می‌گوید؟
شاخص کل تورم یا قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار در آذر 1400 نسبت به عدد پایه 1395=100 به عدد 379.2 رسیده است. شاخص خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و دخانیات نیز 504.7 بوده و شاخص غیرخوراکی‌ها و خدمات به 332.3 رسیده است. به عبارت دیگر، روشن است که در 5 سال اخیر، رشد قیمت خوراکی‌ها رشد بیشتری داشته و فشار بیشتری نیز بر خانوار ایرانی داشته است.
براین اساس، نرخ تورم 12 ماهه یعنی میانگین رشد قیمت دوازده ماه منتهی به آذر 1400 نسبت به دوازده ماه منتهی به آذر 99، به میزان 43.4 درصد بوده است و فشار زندگی در این دوازده ماه بر خانوار ایرانی بیش از 43 درصد بوده است. این فشار یا احساس تورم و رشد هزینه‌ها برای خوراکی‌ها معادل 57.8 درصد و برای غیرخوراکی‌ها معادل 36.6 درصد بوده است. به عبارت دیگر، خانوار ایرانی در دوازده ماه گذشته، همواره فشار شدید رشد 57 درصدی قیمت خوراکی‌ها را احساس کرده و برای معیشت خود با فشار هزینه‌ای مواجه بوده است. تورم نقطه به نقطه یا آذر 1400 نسبت به آذر 99 نیز برای کل کشور 35.2 درصد، برای خوراکی‌ها 41.5 درصد و برای غیر خوراکی‌ها 31.8 درصد بوده است. یعنی رشد قیمت خوراکی‌ها بسیار بالا بوده و خانوار ایرانی نسبت به سال قبل برای تهیه خوراکی‌ها باید 41 درصد پول بیشتر بپردازد. همچنین تورم ماهانه آذر 1400 نسبت به آبان 1400 برای کل کشور 1.7 درصد بوده است که برای خوراکی‌ها 1.4 درصد و برای غیر خوراکی‌ها 1.8 درصد اعلام شده است. یعنی غیرخوراکی‌ها رشد بیشتری در آذر نسبت به آبان داشته‌اند. رشد قیمت خوراکی‌های اساسی و مهم زندگی نیز در این یک‌سال به ترتیب برای نان و غلات 40.1 درصد، گوشت و فرآورده‌های گوشتی 28.9 درصد، گوشت قرمز 24.8 درصد، ماهی‌ها 57.5 درصد، شیر و پنیر و تخم مرغ 55 درصد، روغن 34.8 درصد، میوه و خشکبار 43.4 درصد، سبزیجات 49.8 درصد، شکر و مربا و عسل 58 درصد، چای و قهوه 40 درصد اعلام شده است. در غیر خوراکی‌ها نیز دخانیات 29 درصد، پوشاک و کفش 49 درصد، مسکن و آب و برق و گاز 26 درصد، بهداشت و درمان 34 درصد، مبلمان 36 درصد، رستوران و هتل 60 درصد رشد قیمت داشته است. نرخ تورم سالانه آذر ماه ١٤٠٠ برای خانوارهای کشور به ٤٣,٤ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ١ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.
کاهش نرخ تورم نقطه‌ای خانوارهای کشور
منظور از نرخ تورم نقطه‌ای، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه مشابه سال قبل می‌باشد. نرخ تورم نقطه‌ای در آذر ماه ١٤٠٠ به عدد ٣٥,٢ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین ٣٥.٢ درصد بیشتر از آذر ١٣٩٩ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. نرخ تورم نقطه‌ای آذر ماه ١٤٠٠ در مقایسه با ماه قبل ٠,٥ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ٤.٩ واحد درصدی به ٤١.٥ درصد و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ١.٦ واحد درصدی به ٣١.٨ درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ٣٥,٠ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٠.٣ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٣٦.٢ درصد بوده که که نسبت به ماه قبل ١.٢ واحد درصد کاهش داشته است.
منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. نرخ تورم ماهانه آذر ١٤٠٠ به ١,٧ درصد رسیده که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل، ٠.٨ واحد درصد کاهش داشته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب ١.٤ درصد و ١.٨ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ١,٦ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٠.٨ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ١.٨ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٠.٩ واحد درصد کاهش داشته است.
کاهش نرخ تورم سالانه خانوارهای کشور
منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. نرخ تورم سالانه آذر ماه ١٤٠٠ برای خانوارهای کشور به ٤٣,٤ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ١.٠ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٤٢,٧ درصد و ٤٧.٠ درصد می‌باشد که برای خانوارهای شهری ٠.٩ واحد درصد کاهش و برای خانوارهای روستایی ١.٣ واحد درصد کاهش داشته است.
تغییرات قیمت‌ها در ماه جاری
در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه «ادویه و چاشنی» (زعفران، رب گوجه فرنگی و سس گوجه فرنگی)، گروه «دخانیات» و گروه «سبزیجات» (سیب‌زمینی، گوجه فرنگی و پیاز) می‌باشد. در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات»، گروه «پوشاک و کفش» (انواع پوشاک)، گروه «حمل و نقل» (انواع خودروی سواری) و گروه «مبلمان و لوازم خانگی» (ظروف بلور و پلاستیکی آشپزخانه) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند. همچنین در ماه جاری گروه «میوه و خشکبار» و گروه «انواع گوشت» (گوشت مرغ) نسبت به ماه گذشته کاهش قیمت داشته‌اند.
درصد تغییرات شاخص قیمت در دهک‌های هزینه‌ای کل کشور در ماه جاری
دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در آذر ماه ١٤٠٠ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ٤٢,٧ درصد برای دهک نهم تا ٤٦.٢ درصد برای دهک دوم است.
