گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
در آذرماه سال جاری، سازمان بورس و اوراق بهادار، موافقت اصولی عرضه عمومی صکوک منفعت شرکت توسعه نفت و گاز صبا اروند (سهامی خاص) را به ارزش ده هزار میلیارد ریال جهت اجرا و تکمیل پروژه‌های افزایش نفت خام صادر کرد.
انتشار این اوراق قدمتی کمتر از یک سال دارد. در واقع اولین‌بار در تاریخ 26 اسفندماه سال 1396 پذیره نویسی این اوراق با نام اوراق منفعت دولتی انجام شد. این اوراق توسط وزارت اقتصاد به منظور تسویه اصل و سود اوراق سررسید شده سال ۱۳۹۶ عرضه شد که در واقع نخستین صکوک منفعت در بازار سرمایه را به ارزش ۳۰ هزار میلیارد ریالی از طریق بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس را خلق کرد.
ارزش منافع مبنای انتشار در این اوراق برابر با ۵۱ هزار میلیارد ریال بوده و منافع آن شامل ۱۰۰ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، ۱۰۰ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت سهامی ارتباطات زیرساخت و ۷۸ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی گاز ایران- (مادر تخصصی) است. این اوراق سود 20 درصدی با واریز سود 6 ماهه دارند و با نماد «افاد2» و «افاد1» در سامانه معاملات درج شدند. عمر این اوراق نیز 3 سال و نیم است. هرچند روزهایی بسیاری از عمر این اوراق در بازار بدون معامله گذشته اما روزهایی را نیز داشته‌اند تا 5 درصد سود و افزایش قیمت نیز در این نماد معاملاتی ایجاد شده است.
اوراق منفعت در یک نگاه
اولین گامی که اوراق منفعت برای ورود به بازار سرمایه برداشتند، تایید از سوی شورای فقهی سازمان بورس بود. پس از آن ضمانت این اوراق نیز در سال 95 در این شورا تایید شد. بر این اساس می‌توان توصیفی دقیق از این نوع از اوراق ارایه کرد. در واقع، اوراق منفعت از جمله ابزارهای تأمین مالی جذاب و نوین مبتنی بر بدهی است که امکان استفاده از آن برای طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها فراهم آمده است.
در انتشار اوراق مبتنی بر بدهی، منابع لازم از طریق انتشار اوراق در بازار سرمایه جذب شده و مشابه تسهیلات مالی، مبلغ آن به مجموع بدهی‌های شرکت اضافه می‌شود. این نوع از اوراق بهادار در بازار سرمایه معمولاً با سررسید بیش از یکسال منتشر می‌شوند. در طول عمر اوراق، متقاضی تأمین مالی موظف به پرداخت سود به دارندگان اوراق است. در مباحث مالی مبتنی بر عقود اسلامی، تعیین پشتوانه برای انتشار هریک از اوراق بدهی ضروری است. بنابراین طبق تعریف، اوراق منفعت اوراق بهاداری است که توسط بنگاه‌های متقاضی تأمین مالی به پشتوانه منافع حاصل از عملیات عادی شرکت، منتشر می‌شود.
منظور از منفعت در این اوراق، مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است. به عنوان مثال درآمد حاصل از خدمات هتلداری، درآمد حاصل از اجاره بیلبوردها، آگهی‌های تبلیغاتی و نیز سود تقسیمی سهام، منفعت تلقی می‌شوند که می‌توانند مبنای انتشار اوراق قرار گیرند.
همچنین خدمات و منافع آتی که مبنای انتشار اوراق قرار می‌گیرند. در زمان انتشار اوراق منفعت، ناشر باید دارای جریانات نقدی باشد. درخصوص منفعت سهام، 80 درصد سود تقسیم شده دو سال مالی اخیر در مهلت مقرر قانونی پرداخت شده، مد نظر قرار می‌گیرد. البته باید تعلق آن به متقاضی تأمین مالی محرز شده و تداوم آن در آینده بیش از سررسید اوراق باشد. لازم به ذکر است که این اموال نباید هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال، تصرف و استفاده از آن وجود داشته باشند.
همچنین ضروری است که تمام مجوزهای قانونی لازم برای استفاده از منافع و تداوم از مراجع ذی‌ربط اخذ شده باشد. در صورتی که منفعت مورد نظر ناشی از دارایی معینی است، تأمین مالی بر مبنای عین دارایی یا توثیق آن انجام نشده باشد.
پرداخت سود به دارندگان اوراق منفعت
شیوه پرداخت سود اوراق می‌تواند به سبب شرایط به صورت علی‌الحساب یا قطعی باشد. وجود ضامن برای تضمین پرداخت مبالغ اوراق در مواعد مقرر در برابر دارندگان اوراق منفعت الزامی است.
متقاضی تأمین مالی از طریق اوراق منفعت نیز باید مشابه سایر اوراق بهادار مبتنی بر بدهی، از توانایی کافی در بازپرداخت تعهدات خود برخوردار باشد؛ بعلاوه اینکه اظهارنظر بازرس و حسابرس بانی در خصوص صورت‌های مالی دو سال مالی اخیر آن مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.
تامین مالی از طریق اوراق منفعت عمدتا برای شرکت‌های خدماتی که بر مبنای دارایی خود به ارایه خدمات می‌پردازند، مناسب است. به عنوان مثال می‌توان به شرکت‌های هواپیمایی و حمل نقل ریلی. هلدینگ‌هایی که از زیر مجموعه‌های خود سود سالانه دریافت می‌کنند، داراندگان داریی‌های مانند هتل، مجموعه‌های تفریحی و گردش‌گری، موجران املاک تجاری، اداری و صنعتی و امثالهم اشاره کرد که می‌توانند از دارایی‌های در اختیار خود منافعی را مانند سود، کارمزد و اجاره در آینده تحصیل کنند.
از اروند 01 تا اروند 07
همان‌طور که در ابتدای گزارش ذکر شد، اکنون شرکت توسعه نفت و گاز صبا اروند مجوز عرضه اوراق منفعت در فرابورس را اخذ کرده و قرار است در روزهای آتی پذیره نویسی این اوراق انجام شود. در این اوراق، درآمد حاصل از فروش نفت 11 حلقه چاه به عنوان منافع مبنای انتشار اوراق مورد استفاده قرار می‌گیرند که به مدت 3 سال به شرکت واسط مالی مهر (با مسوولیت محدود) به وکالت از خریداران اوراق واگذار می‌شود. نرخ علی الحساب و نرخ بازخرید این اوراق توسط بانی 19 درصد و پرداخت‌های دوره‌ای آنها هر شش ماه یک‌بار است. ناشر این اوراق شرکت واسط مالی مهر (با مسوولیت محدود) بوده و عرضه آن از طریق شرکت فرابورس ایران صورت خواهد گرفت.
ضامن اصل این اوراق، شرکت ملی نفت جمهوری اسلامی ایران و ضامن سود آن، صندوق‌های بازنشستگی پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت است. (سهامدار عمده این شرکت با داشتن 99 درصد از سهام، شرکتی به نام افق زرین محاسب است که از نوع شرکت‌های سهامی خاص است و از شرکت‌های زیرمجموعه صندوق بازنشستگی و پس انداز کارکنان صنعت به شمار می‌رود) .
همچنین بازارگردانی و تعهد پذیره نویسی این اوراق بر عهده کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های تامین سرمایه تمدن به حجم 4 هزار میلیارد ریال، لوتوس پارسیان به حجم 2 هزار میلیارد ریال، بانک ملت، امید و کاردان هر یک به حجم هزار میلیارد ریال و شرکت‌های تامین سرمایه امین و نوین هر یک به حجم 500 میلیارد ریال است که این تامین سرمایه‌ها هر کدام یکی از نماد‌های اروند 01 تا اروند 07 را عرضه و پذیره‌نویسی آن را انجام می‌دهند.
