گروه غذا و دارو
علی اسدی، مهدی حاتمی
صدایی آسمانی دارد و تو را به پرواز می‌خواند. اما فرشته وحی نیست. هرکس یک‌بار به فرودگاه سر زده باشد، این صدا را شنیده است. راهنمایی‌ها از پشت بلندگوهای فرودگاه برای خروجی‌ها و سوار به هواپیما اعلام می‌شود. تا اینجای کار، نکته‌یی وجود ندارد که به غذا و دارو مربوط باشد. اما وقتی در هواپیما نشستی و از ابرهای سپید گذشتی، کم‌کم علت نگارش این گزارش پیدا می‌شود؛ شرکت‌های هواپیمایی، در هواپیما به مسافران خود غذا می‌دهند. اما کیفیت این غذا چگونه است و مسافران چقدر از آن راضی هستند؟ این سوالی است که ما را واداشت برای یافتن پاسخش، به فرودگاه‌های تهران سر بزنیم.
تهران، دو فرودگاه بزرگ دارد، یکی برای پروازهای داخلی و دیگری مختص پروازهای خارجی. مهرآباد، نخستین فرودگاه بین‌المللی تهران است که این روزها فقط پرواز محلی دارد. یکی از ویژگی‌های مهرآباد این است که درون شهر قرار گرفته، بنابراین گزینه راحت‌تری برای رجوع و مصاحبه گرفتن است. به مهرآباد می‌رویم تا نظر مسافران را راجع به غذای هواپیما بپرسیم. در یکی از ترمینال‌ها، سراغ کسانی می‌رویم که درحال خروج از فرودگاه هستند و نظرشان را راجع به غذا می‌پرسیم. نخستین نفر، مردی است حدودا 50ساله. می‌گوید نظری راجع به کیفیت غذا ندارد. اما نکته قابل تامل اینجاست که غذای این پرواز داخلی که از قضا بیش از یک ساعت هم به طول انجامیده، کاملا سرد سرو شده است. البته سرد بودن تنها ویژگی این غذا نیست. غذا در بسته‌بندی پلاستیکی به مسافر عرضه شده، مانند اتوبوس‌های بین شهری. از مسافر دیگری می‌پرسیم که غذای پرواز او چگونه بوده است. غذای این پرواز هم سرد سرو شده است و هم در بسته‌بندی پلاستیکی. اما نکته جالب اینجاست که مسافر شکایتی ندارد. می‌گوید: «همیشه همین‌طور بوده است.» انگار به این وضعیت عادت کرده است.
پلیس هم ناراضی است
درحال سوال پرسیدن از مسافران بودیم که پلیس فرودگاه احضارمان کرد. اخطار داد که نباید بدون هماهنگی در فرودگاه گزارش تهیه کرد، چراکه گرچه فرودگاه ملکی عمومی است، اما جزیی از دارایی‌های وزارت راه محسوب می‌شود و این وزارتخانه باید از فعالیت خبرنگاران در آن خبر داشته باشد. کار حتی به تهدید هم کشید. تهدید به ضبط کارت خبرنگاری و پیگیری‌های بعدی. درهمین کش‌وقوس بود که آقای پلیس پرسید: «حالا راجع به چه گزارش می‌گرفتید؟» گفتیم غذای هواپیما.
گفت: «این دیگر گزارش گرفتن دارد؟ معلوم است غذای هواپیما چیست؛ یک کیک و یک آبمیوه پاکتی در بسته‌یی پلاستیکی می‌گذارند و می‌گویند به مسافر غذا دادیم!» خلاصه بحثی که با احضار و اخطار و تهدید آغاز شده بود، به خوش‌وبش و درددل برای ما ختم شد و ما از آن ترمینال خارج شدیم تا در ترمینال‌های دیگر نظر مسافران را بپرسیم.
خارجی‌ها بهتر می‌خورند
در یکی دیگر از ترمینال‌ها می‌چرخیم و از چند نفری سوال خود را می‌پرسیم. همه جواب مشترکی دارند؛ غذای سرد در بسته‌بندی پلاستیکی. یکی از مسافران می‌گوید که در پروازهای داخلی، به غیر یک‌بار، هیچ‌گاه غذای گرم نخورده است. اما هیچ‌یک از مسافران از آنچه می‌خورند ناراضی نیستند یا حداقل وضعیت را پذیرفته‌اند. تصمیم می‌گیریم که از کارکنان فرودگاه بپرسیم. یکی می‌گوید؛ تنها چیزی که شکایت مسافران را برمی‌‌انگیزد، تاخیر‌های مکرر پروازهاست و تاکنون نشنیده کسی از کیفیت غذا شکایتی داشته باشد. یکی دیگر از کارکنان اما به نکته جالبی اشاره می‌کند؛ کیفیت غذا پایین است، اما فقط برای کسانی که در داخل کشور سفر می‌کنند. غذایی که در پروازهای خارجی سرو می‌شود، هم گرم است و هم در ظروف شکیل عرضه می‌شود. نکته جالب‌تر اینجاست که غذای با کیفیت، تنها در پروازهای شرکت‌های هواپیمایی خارجی سرو نمی‌شود. بلکه غذای همان ایرلاین‌های داخلی که در پروازهای محلی به مسافر ساندیس و کیک می‌دهند، در پروازهای خارجی گرم و با کیفیت است و این یعنی کشور درعرضه غذای هوایی، با تبعیضی میان مسافران داخلی و خارجی روبه‌روست. او حتی می‌گوید که در پروازهای خارجی، امکان سفارش غذا نیز وجود دارد.
یک شرکت و دو غذا
آیا واقعا غذایی که در پروازهای داخلی و خارجی عرضه می‌شوند، متفاوت هستند؟ برای آنکه جواب این سوال را پیدا کنیم، به سمت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) روانه می‌شویم. این فرودگاه، در 40کیلومتری جنوب تهران، درجاده تهران قم قرار دارد و رسیدن به آن یک ساعتی زمان می‌برد. در فرودگاه از چند نفر نظرشان را راجع به غذای هواپیما می‌پرسیم. غذاهای متنوعی در هواپیما ارائه شده است، هریک متناسب با فرهنگ کشوری که هواپیمایی متعلق به آن است. اما همه غذاها یک ویژگی مشترک دارند؛ گرم هستند. یکی از خطوط هوایی ترک، غذایی را سرو کرده که مطبوع طبع مسافران است. مسافر دیگری از راه می‌رسد که از غذای شرکت آلمانی راضی نیست، اما می‌گوید که در ظروف شکیل و فلزی سرو شده است. سوال خود را از مسافران پروازهای ایرانی می‌پرسم. می‌گویند که در هواپیما غذای گرم خورده‌اند. حتی یکی از آنها که کثیرالسفر است، به این نکته اشاره می‌کند که غذای پروازهای خارجی ایرلاین‌های داخلی، از غذای بسیاری از ایرلاین‌های خارجی باکیفیت‌تر است.
مصاحبه به شرط تبلیغ
برای آنکه علت را پیدا کنیم، از مدیریت کترینگ یکی از شرکت‌های مطرح هواپیمایی داخلی درخواست کردیم که به ما وقت مصاحبه و بازدید از مجموعه را بدهد. اما جواب آمد که تنها در صورتی مجاز به تهیه گزارش هستیم که نام شرکت مربوطه در گزارش ذکر شود و تنها آنچه نوشته شود که خواست شرکت است. از آنجا که تبلیغ، آن هم از نوع مجانی‌اش در سبک و سیاق این روزنامه نیست، چنین اتفاقی نیفتاد و مراجعه‌یی به این کترینگ صورت نگرفت. ناچار شدیم که به حدس و گمان اکتفا کنیم. یکی از عللی که برای این تبعیض به ذهن می‌رسد، اختلاف قیمت بلیت پروازهای داخلی و خارجی است. درحالی که قیمت پروازهای داخلی از 400هزارتومان فراتر نمی‌رود، پروازهای خارجی از یک‌میلیون تومان آغاز شده و در کلاس اقتصادی حتی به 10میلیون تومان هم می‌رسند. این اختلاف قیمتی، می‌تواند تبعیض در غذای ارائه شده را باعث شود. اما قیمت غذایی که درون هواپیما سرو می‌شود، چقدر است و تا چه اندازه می‌تواند از قیمت بلیت تاثیر بپذیرد؟ یک مراجعه ساده به سایت یکی از شرکت‌های هواپیمایی خارجی نشان می‌دهد که این شرکت برای غذایی که در هواپیما ارائه می‌کند، بین 8 تا 12یورو می‌گیرد. این یعنی مبلغی معادل 32 تا 48هزارتومان.
اشتهای زیاد، برای غذای کم‌کیفیت
پرده آخر این گزارش را به تنهایی می‌نویسم. درحالی که در هواپیمایی متعلق به شرکتی خارجی نشسته‌ام و به سمت پایتخت یکی از کشورهای همسایه پرواز می‌کنم. غذا تکه‌یی مرغ است که در سس غلیظ و شیرینی از گوجه‌فرنگی خوابیده شده و تقریبا مطبوع طبع هیچ‌یک از مسافران نیست. اما به هرحال گرم است و سر و شکلی دارد. از بغل دستی می‌پرسم که نظرش راجع به غذا چیست؟ می‌گوید که خوب نیست، اما تا آخرش را می‌خورد. بقیه هم همین‌کار را می‌کنند، من هم. یاد گفته‌های مسافران پروازهای داخلی می‌افتم که می‌گفتند غذا همیشه همین بوده و به همین دلیل با وجود کیفیت پایین از آن راضی بودند تا وقتی که تقاضا هست، عرضه هم وجود دارد.
