در حالی که طرح صیانت در بندهای خود به ضرورت راه‌اندازی دفتر شرکت‌های خارجی برای ادامه فعالیت در ایران تاکید کرده بود و در مقابل مخالفان این طرح هم عنوان کرده بودند که پلتفرم‌ها زیر بار چنین شرطی نمی‌روند، رییس‌جمهوری بار دیگر شرط محال امکان فعالیت پلتفرم‌های خارجی را که راه‌اندازی دفتر در ایران است، مطرح کرد. او با بیان اینکه فعالیت هر سکوی خارجی که حاضر به مسوولیت‌پذیری و پاسخگویی با ایجاد دفتر در داخل کشور باشد، هیچ منعی ندارد، گفت سیاست دولت جلوگیری از تبدیل‌شدن فضای مجازی به بستری برای ایجاد ناامنی در کشور است.
ابراهیم رییسی در بخشی از نشست با فعالان دانشجویی در پاسخ به پرسش یکی از دانشجویان درباره موضوع فیلترینگ، با تأکید بر اینکه سیاست دولت جلوگیری از تبدیل‌شدن فضای مجازی به بستری برای ایجاد ناامنی در کشور است، گفت: «در این راستا، فعالیت هر سکوی خارجی که حاضر به مسوولیت‌پذیری و پاسخگویی با ایجاد دفتر در داخل کشور باشد، هیچ منعی ندارد.» او همچنین درباره رفتار با پلتفرم‌های خارجی گفت: «ما همانند برخی کشورهای مدعی آزادی بیان، قائل به برگزاری دادگاه برای سکوهای خارجی نیستیم.» اشاره او احتمالا به برگزاری دادگاهی در امریکا برای محاکمه تیک‌تاک است.
نامه‌ای با فرصت پاسخ 10 روزه همچنان بدون پاسخ است
رییس‌جمهور یک بار دیگر شرط غیرممکن فعالیت پلتفرم‌های بین‌المللی در کشور را درحالی مطرح کرد که پیش از این مرکز ملی فضای مجازی با ارسال نامه‌ای به متا، اولتیماتوم 10 روزه‌ای برای ادامه فعالیت این پلتفرم در ایران تعیین کرده بود. نیمه آذرماه سال 1401 بود که در پی گذشت دو ماه و نیم از آغاز فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ توسط مراجع ذی‌صلاح، مرکز ملی فضای مجازی با مدیرعامل شرکت متا نامه‌نگاری رسمی کرد. در این نامه رسمی ضمن اعتراض به نقش پلتفرم‌های این شرکت در ناآرامی‌های اخیر و عدم پاسخگویی به نامه‌های پیشین، حداکثر 10 روز به متا مهلت داده شد تا نماینده رسمی مسوولیت‌پذیر مستقر در ایران را معرفی کند. براساس این نامه، معرفی نماینده شرط ادامه فعالیت اینستاگرام و واتس‌اپ در ایران اعلام شد.
پایان اولتیماتوم، ادامه فیلترینگ
این خواسته البته پیش از این به صراحت در طرح صیانت پیگیری می‌شد. با پایان یافتن اولتیماتوم 10 روزه مرکز ملی فضای مجازی به متا، مجدداً این فرصت تا 10 روز دیگر تمدید شد و بازهم خبری از پاسخ نامه نشد. ابوالحسن فیروزآبادی، رییس وقت مرکز ملی فضای مجازی نیز بعد از اعلام تمدید اولتیماتوم گفت: «تا الان مجوزی برای بستن اینستاگرام در هیچ‌جا به تصویب نرسیده است.
آن چیزی که منجر به محدودسازی دسترسی به پیام‌رسان‌های متا شده، درخواست شورای امنیت کشور بوده و به شرایط خاص امنیتی کشور برمی‌گردد.» از نیمه آذرماه سال 1401 تا به امروز، بیش از 4 ماه گذشته و متا همچنان پاسخی به نامه ارسالی نداده است. از سویی دیگر، شرط طرح‌شده مبنی بر راه‌اندازی دفتر رسمی و مسوولیت‌پذیری درباره امکان ادامه فعالیت متا در ایران در بیان کاربران این پلتفرم‌ها به عنوان شرطی محال شناخته می‌شود. تحریم‌های بین‌المللی علیه برقراری ارتباط اقتصادی و تجاری با ایران و از سویی دیگر، قوانین و دستورالعمل‌های شرکت متا هر کدام به‌نوعی روشن می‌کنند که این شرکت دفتری در ایران تأسیس نخواهد کرد. در‌مقابل اما روند فیلترینگ همچنان ادامه دارد و آینده امکان استفاده از این شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان همچنان در ابهام است.
هیچ پلتفرم خارجی تعهدات را نخواهد پذیرفت
مناقشه درباره تصمیم به فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی در حالی رخ می‌دهد که پیش از این‌بارها موضوع حضور شرکت‌ها در ایران مطرح شده و به نتیجه نرسیده بود و همین موضوع هم باعث شد طرح صیانت به صورت رسمی کنار برود، هرچند که در حال حاضر بدون اینکه این طرح به صورت قانون درآمده باشد، شاهد اجرای بندهایی از آن هستیم. همان زمان و در حالی که طراح طرح صیانت از کاربران فضای مجازی ادعا می‌کند قرار نیست پلتفرمی فیلتر شود و تا زمانی که نمونه جایگزین خدمات خارجی به نمونه رقابتی تبدیل نشده، برخوردی صورت نمی‌گیرد، منتقدان این طرح معتقد بودند با این شرایط و تعهداتی که برای حضور شرکت‌های خارجی ذکر شده، هیچ پلتفرم خارجی تعهدات را نخواهد پذیرفت و وارد ایران نخواهد شد و ما شلاق را به گرده پلتفرم داخلی می‌زنیم. در عین حال این موضوع مطرح بود که ممکن است طراحان طرح صیانت برداشتشان این باشد که ما اگر بتوانیم ابزاری مانند اینستاگرام داشته باشیم که در لحظه همین به کاربر سرویس بدهد، مشکلی نخواهیم داشت.
در حالی که ما در آن صورت شاهد افت کیفیت خواهیم بود. برای مثال مدیران سرویس‌های داخلی گفته بودند که ما اگر بخواهیم به همه کاربران ایرانی اینستاگرام سرویس‌دهی کنیم، از نظر زیرساختی امکان ذخیره‌سازی همیشگی ویدیوها و عکس‌ها را نداریم و ممکن است بتوانیم در یک بازه سه ماهه این ذخیره‌سازی را انجام دهیم. این یک افت سرویس‌دهی است که خیلی از طراحان طرح صیانت به آن فکر نکردند. به باور بسیاری تصویب بخش مهمی از طرح صیانت که چراغ خاموش صورت گرفته است، یعنی محدودسازی اینترنت و بدتر آنکه اختیار قطع دسترسی به شبکه‌های اجتماعی قانونی شده است. البته پیشتر افت شدید کیفیت اینترنت، اختلالات و قطعی‌های مکرر، فعال شدن قفل کودک در گوگل، تاکید بر اجرای شبکه ملی اطلاعات و راه‌اندازی اینترنت کودک، گواه اجرای بی‌سروصدای این طرح بود.
پلتفرم‌های داخلی محتوای کافی نخواهند داشت
در عین حال در طرح صیانت به جایگزینی پلتفرم‌ها فکر شده اما به محتوا فکر نشده است، در حالی که برای جایگزینی اینستاگرام و یوتیوب فکر کردند، این موضوع را در نظر نگرفتند که سرویس‌های داخلی صرفا محتوای ایرانی دارند. بسیاری از دانشجویان، برنامه‌نویسان و معمارها در یوتیوب و اینستاگرام ویدیوهای انگلیسی را مشاهده و استفاده می‌کنند. البته برخی از طراحان گفته بودند که اگر این سرویس‌های خارجی مسدود شود، سعی می‌کنیم محتوای مفید آنها را در ایران کپی کنیم، در حالی که سرویس‌های مفید قابل شمارش نیست و ممکن است ۱۰هزار سرویس مفید وجود داشته باشد.
ما اگر بخواهیم اینها را کپی کنیم، زیرساخت کافی نداریم. مطابق این طرح، همه کسب‌وکارهای ایرانی موظفند سرورهایشان را به ایران بیاورند، درواقع به‌صورت غیرمسقیم ذکر شده که این سرویس‌ها اجازه ندارند دیتای کاربر ایرانی را از ایران خارج کنند. از طرفی شرکت‌های خارجی مانند گوگل و توییتر و تلگرام هم اگر می‌خواند در ایران فعالیت کنند، حتی اگر بتوانند مجوز هم بگیرند، باید سرورهای قسمت کاربران ایرانی یا حداقل CDNشان را به ایران بیاوند، در حالی که اگر آنها هم بخواهند سرویس‌هایشان را به ایران بیاورند ما واقعا با کمبود زیرساخت مواجه می‌شویم.
