گروه انرژی
چه حمید چیت‌چیان ساکن اتاق طبقه سیزدهم شیشه‌یی باشد چه رضا اردکانیان، یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که پس از آغاز سکانداری در وزارت نیرو همه انتظار آن را می‌کشند، مشخص شدن موضع وزیر درقبال شرکت «مپنا» است. شرکتی عظیم که این روزها امکاناتش کم از دستگاه‌های دولتی ندارد و به پشتوانه حمایت نهادهای مختلف در قدرت گاهی از این نهادها نیز جلو می‌زند.
حمید چیت‌چیان آبان ماه 1392 در نخستین اظهارنظراتش پیرامون شرکت مپنا که در چند سال قبل از آن، رویکردی متفاوت از گذشته پیدا کرده بود، عنوان کرد: «پیشنهاد می‌شود مپنا به جای ورود به بخش تولید برق با واگذاری نیروگاه‌ها فقط در نیروگاه‌سازی فعالیت کند.»
این عضو کابینه دولت در آن زمان خطاب به مسوولان گروه مپنا تصریح کرد: «مپنا باید محور تجارت خود را درست مشخص کند تا رقابت‌پذیر باشد. اگر بخواهیم هم نیروگاه‌ساز و هم تولیدکننده برق باشیم، موفقیت‌مان کاهش پیدا می‌کند.» البته در عمل چیت‌چیان با وجود داشتن اراده و عزم کافی برای مقابله با رویکردی که پیش از حضورش ایجاد شده بود، درنهایت به نقطه‌یی رسید که از طرف وزارت نیرو قرارداد خرید 5 هزار مگاواتی با مپنا بست و تلویحا پذیرفت که این شرکت خود نیز برای مهیا کردن شروط شرکت زیمنس محور تجارتش را تغییر دهد.
با روی کارآمدن رضا اردکانیان، هم شرکت مپنا و هم ناظران و فعالان حوزه‌های صنعت برق، منتظر مشخص شدن رویکرد وزیر جدید در قبال این شرکت شدند، این انتظارها دیروز و با بازدید اردکانیان از کارخانه شرکت مپنا پایان پذیرفت.
آن‌طور که مشخص است، جمعی از خبرنگاران گزینش شده نیز در این دیدار اردکانیان را همراهی کرده‌اند. پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو در تشریح جزئیات اظهارات اردکانیان در جریان بازدید از کارخانه مپنا نوشته است: «رضا اردکانیان وزیر نیرو در بازدید از کارخانجات گروه مپنا ژانراتورهای 6 و 10.5 مگاوات و خط تولید تجهیزات کلاس F این مجموعه، مرکز پایش وضعیت و تشخیص عیب از راه دور آنلاین نیروگاه‌های حرارتی و بادی مپنا را رونمایی و افتتاح کرد.» اما اردکانیان در ادامه صحبت‌های خود که بخشی از آن در جمع خبرنگاران و بخشی دیگر در جمع مدیران ارشد شرکت مپنا مطرح شده، از 2 موضوع سخن گفته است که نشانگر دیدگاه او نسبت به این شرکت است. وزیر نیروی دولت دوازدهم ابتدا از لزوم استفاده از ظرفیت شرکت مپنا برای «ذخیره‌سازی برق» برای استفاده از ساعات اوج مصرف برق صحبت کرده و در ادامه اظهار کرده است که این شرکت مى‌تواند در فناوری «آب‌های ژرف» ایران ورود کند.
رضا اردکانیان در توضیح مورد اول عنوان کرده است: «مپنا می‌تواند با تداوم سرمایه‌گذاری خود در حوزه ذخیره‌سازی انرژی و تکنولوژی‌های ذخیره‌سازی انرژی، زمینه مدیریت مصرف را با ارائه خدمت در ساعات غیرپیک از طریق ذخیره سازه‌ها فراهم آورد.»
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته است: «سالانه کشور مجبور شده برای جبران 200 ساعت پیک تابستان، سالانه هزار میلیارد تومان هزینه کند، باید از این عبور کرده و سعی کنیم به جای هزینه‌های کلان به سمت مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف حرکت کنیم.»
به گزارش «تعادل»، روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی در سال 1391 درباره تکنولوژى‌هاى ذخیره‌ساز انرژی نوشته است: «ذخیره‌سازی عظیم الکتریسیته در شبکه‌های برقی این امکان را می‌دهد که برق تولید شده در طول شب بتواند نیازهای ساعات اوج مصرف را در طول روز برآورده سازد. امروز این ذخیره‌سازی عظیم حدود ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار به‌ازای هر کیلووات ساعت هزینه دارد. نوآوری‌هایی که از باتری‌های جریانی، باتری‌های فلزات مایع، چرخ طیار (flywheels) و خازن‌های فوق برتر استفاده می‌کند، می‌توانند تا سال ۲۰۲۰ هزینه‌ها را به‌ازای هر کیلووات ساعت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار کاهش دهند و ذخیره‌سازی عظیم را در هر بازار بزرگی فراهم کنند. با این قیمت‌ها، تا سال ۲۰۲۰ ایالات‌متحده به تنهایی قصد دارد بیش از ۱۰۰ گیگاوات ذخیره‌سازی کند.»
همچنین در گزارشی که خرداد ماه سال 1395 در گروه توسعه فناوری‌های نوین برق و انرژی مرتبط با معاونت امور برق و انرژی وزارت نیرو نوشته شده، عنوان شده است: «ارزش فناوری ذخیره‌ساز انرژی به خدماتی است که در مکان‌های مختلف سیستم انرژی ارائه می‌دهند. این تکنولوژی‌ها می‌توانند در سراسر شبکه برق، در مجموعه‌های گرمایش و سرمایش و نیز سیستم‌های توزیع و کاربردهای خارج از شبکه برق استفاده شوند. از این گذشته آنها می‌توانند خدمات پشتیبانی زیربنایی را در سراسر بخش‌های عرضه، انتقال و توزیع و مصرف سیستم انرژی ارائه دهند.»
تهیه این گزارش در خرداد ماه 95 در معاونت برقی وزارت نیرو نشان مى‌دهد که در آن زمان، نیاز به این سیستم‌ها برای ایران احساس شده است. اما اینکه قرار است از ظرفیت چه گروه یا شرکتی برای پیشبرد این موضوع استفاده شود عملا تا صحبت‌های روز گذشته وزیر نیرو در بازدید از کارخانه مپنا مسکوت مانده بود. موضوع دیگری که روز گذشته توسط اردکانیان
مورد اشاره قرار گرفته نیز، موضوعی پرمناقشه است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو، اردکانیان در ادامه بازدید خود از گروه مپنا در جمع مدیران ارشد این گروه با اشاره به لزوم حضور گروه مپنا در فناوری «آب‌های ژرف» اظهار داشته است: «در حال حاضر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با رعایت استاندارهای زیست‌محیطی سالانه حدود 12میلیارد مترمکعب از آب‌های ژرف خویش استفاده می‌کنند ما نیز امیدواریم در سال‌های آتی بتوانیم بخش اعظمی از مصارف شرب و صنعت خود را با رعایت استاندارهای زیست‌محیطی از این طریق تامین کنیم.»
مرداد ماه سال 1396 وزیر نیرو از حفر نخستین چاه عمیق آب که در واقع منابع آب «ژرف» به حساب می‌آید، طی چند ماه آینده خبر داد. در آن زمان عنوان شد که قرار است این چاه در یکی از پرچالش‌ترین مناطق ایران از نظر تامین آب، یعنی استان سیستان‌وبلوچستان حفر شود.
در همان تاریخ حمیدرضا ناصری استاد دانشگاه شهید بهشتی، درباره موضوع مطالعه آب‌های ژرف به «تعادل» گفت: «مطالعه آب‌های ژرف باید در سطح ابرحوضه‌ها (یا mega watershed) انجام شود. مفهوم مگا به سیستم‌های آب زیرزمینی اطلاق می‌شود که در سطح یک منطقه به یکدیگر مرتبط هستند.»
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود عنوان کرد: «به‌دلیل پیچیدگی کار اکتشاف منابع آب ژرف، باید در مطالعات آب‌های ژرف از تخصص‌های مختلف بهره گرفته شود. تخصص‌های هیدروژئولوژی، هیدرولوژی، هیدروژئوشیمی، تکتونیک، ژئوفیزیک، ژئومورفولوژی، چاه‌نگاری، آمار، حفاری و... مواردی هستند که باید در مطالعه آب ژرف به کار گرفته شوند.»
او در ادامه عنوان کرد: «در بسیاری از کشور‌ها مانند سودان، الجزایر، اردن، استرالیا، مصر، عربستان‌سعودی، لیبی، امریکا، انگلیس و... از سال‌ها پیش مطالعات آب‌های ژرف آغاز شده و در مواردی نیز به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند. به عنوان مثال در کشور لیبی سال‌ها قبل حفاری‌های اکتشافی برای اکتشاف مخازن نفتی منجر به شناسایی منابع بسیار بزرگ آب‌های ژرف شد که در حال بهره‌برداری است.»
اما از دیدگاه ناصری، سبک مطالعه آب‌های ژرف در ایران با استانداردهای جهانی انطباق کافی را ندارد، این استاد دانشگاه در این زمینه گفته بود: «تاکنون مطالعات آب‌های ژرف در ایران به‌صورت سیستماتیک انجام نشده است. چند سال است که بحث اکتشاف آب‌های ژرف در ایران مطرح شده است. ابتدا برخی شرکت‌های خصوصی پیگیر مطالعه و اکتشاف آب‌های ژرف در ایران بودند که موفق به کسب مجوز از وزارت نیرو نشدند.» حساسیت‌های مورد اشاره قرار گرفته توسط ناصری باعث شده است که اکنون سوال چگونگی فعالیت مپنا در این حوزه پررنگ شود. البته وزیر نیرو در ادامه صحبت‌های روز گذشته خود مسائلی را مطرح کرده که شاید دال بر همین موضوع باشد.
او در بخشی از صحبت‌های خود گفته است: «امروز در دنیا بحث حفاظت محیط‌زیست و رعایت استانداردهای آن بسیار مهم و از شاخص‌های اساسی ارزیابی محصولات تولیدی شرکت‌های بزرگ صنعتی دنیا در صنایع مختلف است و گروه مپنا و صنعت برق کشور نیز باید در طرح‌های توسعه تولیدات خود این موارد را در اولویت داشته باشد.»
اردکانیان همچنین عنوان کرده است: «براساس گفته مدیران ارشد مپنا حدود یک‌صد هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با این گروه کار می‌کنند، این گروه برای اینکه اشتغال خود را موثر کنند، باید با درجه خلوص بالاتری کار خود را ادامه دهند.»
