گروه تجارت|
وزارت صنعت، معدن و تجارت اخیرا گزارشی منتشر کرده که در آن، شاخص رقابت‌پذیری کشورهای جهان و منطقه بررسی شده است. این اطلاعات از مجمع جهانی اقتصاد گرفته شده که مقر آن در سوییس است و سالانه نسبت به رتبه‌بندی کشورهای جهان از نظر رقابت‌پذیری اقدام می‌کند. اطلاعات به صورت خام قرار داده شده و بررسی آن نشان‌دهنده حقایق متعددی است. از جمله اینکه ایران از سال 2011 تا 2014، به‌شدت سیر نزولی را طی کرده و تنها در سال اخیر توانسته است این روند را معکوس کند. این شاخص‌ها که یکی از ملاک‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ در دیگر کشورهاست، نشان می‌دهد که ایران در اکثر شاخص‌ها نه در منطقه و نه در جهان جایگاه خوبی ندارد. «بهداشت و آموزش مقدماتی»، «آموزش عالی و مهارت» و همین‌طور «زیرساخت‌ها» از جمله شاخص‌هایی است که ایران در آن معدل متوسطی به دست می‌آورد. از دیگر حقایقی که در این آمار می‌توان به آن پی برد، این است که ایران تنها در «اندازه بازار» شرایط خوبی دارد.
رتبه هر کشور در گزارش رقابت‌پذیری جهانی می‌تواند، شاخصه‌یی برای جذب سرمایه‌گذاری، نشان‌دهنده شرایط کسب‌وکار و سیاست‌گذاری اقتصادی کشور باشد. مجمع جهانی اقتصاد سالانه گزارشی منتشر می‌کند که حاوی شاخص‌های متعددی برای شاخص رقابت‌پذیری جهانی است. این شاخص با مجموعه‌یی از نهادها، سیاست‌ها و عواملی تعریف می‌شود که سطح بهره‌وری یک کشور را تعیین می‌کند. بر اساس تعاریف، سطح بهره‌وری سطحی از موفقیت است که توسط یک اقتصاد قابل دستیابی است. همچنین نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری در یک اقتصاد را نشان می‌دهد که از عوامل زیربنایی محرک نرخ رشد اقتصاد آن کشور است.
سطح توسعه اقتصادی ایران
ایران در سال گذشته در تعاریف مراحل توسعه توانست رتبه خود را یک پله ارتقا دهد. بر اساس تعاریف از نظر مجمع جهانی اقتصاد، اقتصادی رقابتی‌تر است که طی زمان سریع‌تر رشد کند. رقابت‌پذیری جهانی دربرگیرنده ارکان متفاوتی برای اندازه‌گیری رقابت‌پذیری است. این ارکان در سه گروه دسته‌بندی می‌شود که هر گروه نشان‌دهنده یک مرحله از توسعه است. سطح اول شامل اقتصادهای عمل‌محور است که سرانه تولید ناخالص داخلی آنها 2هزار دلار باشند. بین 2تا 3هزار دلار شامل کشورهایی است که در حال انتقال از سطح اقتصادهای عمل‌محور به اقتصادهای کارآیی‌محور است. سطح دو اقتصادهای کارآیی‌محور را در بر می‌گیرد که سرانه تولید ناخالص داخلی آنها 3هزار تا 9هزار دلار است. بین 9 تا 17هزار دلار شامل کشورهایی است که در مرحله گذار از اقتصادهای کارآیی‌محور و اقتصادهای نوآورمحور است. سطح سوم نیز به کشورهای اطلاق می‌شود که سرانه تولید ناخالص داخلی آنها بیش از 17هزار دلار باشد. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی مجمع جهانی اقتصاد، ایران که در سال 2015 در مرحله گذار از کشورهای عمل‌محور به کشورهای توسعه‌محور قرار داشت، توانست در سال 2016 به مرحله دوم توسعه یا همان
اقتصادهای کارآیی‌محور بپیوندد. در این فهرست ایران در کنار کشورهایی مانند چین، آفریقای‌جنوبی، برزیل، تایلند و اندونزی قرار گرفته است.
شرایط و جایگاه ایران در منطقه
برای بررسی جایگاه ایران در شاخص‌های رقابت‌پذیری جهانی باید اول نگاهی به این 12 رکن اصلی این شاخص‌ها انداخت و سپس جایگاه ایران را در این ارکان بررسی کرد. این ارکان شامل نهادهای اقتصادی، زیرساخت‌ها، محیط اقتصاد کلان، بهداشت و آموزش مقدماتی، آموزش عالی و مهارت، کاریابی بازار کالا، کارآیی بازار نیروی کار، توسعه بازار مالی، آمادگی فناوری، اندازه بازار، پیشرفته بودن بنگاه‌های تجاری و نهایتا نوآوری است. بررسی روند تغییرات رتیه ایران در این شاخص‌ها طی سال‌های 2011 تا 2016 نشان می‌دهد این رتبه بین 62 تا 83 در نوسان بوده است. با وجود بهبود رتبه در شاخص رقابت‌پذیری جهانی در 2015 نسبت به دو سال قبل آن، در سال 2016 رتبه ایران دو پله تنزل یافته و به 72 افزایش یافته است.
در گزارش سال 2016، رتبه ایران در ارکان 12گانه غالبا بین یک تا 9 پله بهبود داشته است. بهترین رتبه ایران در اندازه بازار بوده است که ایران رتبه 19 جهانی را داشته است. پس از آن بهداشت و آموزش مقدماتی بوده که ایران در رتبه 49 قرار گرفته است. در آموزش عالی و مهارت‌آموزی نیز ایران 9 پله ارتقا یافته و به رتبه 60 جهانی رسیده است. در این میان در دو رکن محیط کلان اقتصادی و کارآیی بازار کالا نسبت به سال‌های گذشته ضعیف‌تر بوده و به ترتیب با 6 پله و 2 پله نزول مواجه بوده‌اند. ایران در محیط کلان اقتصادی رتبه 72 را داشته است. همچنین ایران در بین 19کشور منطقه مورد بررسی در ردیف 13 قرار گرفته که نسبت به سال قبل تغییری نداشته است. همچنین کشور امارات بهترین رتبه و پاکستان بدترین رتبه را بین کشورهای منطقه دارد.
وضعیت سال 2016 ایران در جهان
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، ایران در سال‌های گذشته با نوساناتی در این شاخص‌ها مواجه بوده است. بر اساس این گزارش ایران در سال 2011 بهترین شرایط را داشته است و پس از آن معدل ارکان شاخص رقابت‌پذیری روند نزولی داشته و رتبه ایران سال به سال بدتر می‌شد. در سال 2011 رتبه شاخص رقابت‌پذیری ایران در جهان 62 بوده است و در سال 2012 این رتبه با 4پله نزول به 66 افزایش پیدا کرد. سال 2013 به یک باره ایران به رده 82 جدول سقوط کرد. سال 2014 این رتبه فقط یک پله نزول داشت تا اینکه در سال 2015 ورق برگشت و ایران باز به رتبه 74 برگشت. سال 2016 اما ایران دوباره با 2پله نزول به رتبه 76 رسید. گفتنی است که کشور سوییس در این سال‌ها رتبه اول جهان را در دنیا داشته است. جالب اینکه میزان سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم ایران در سال 2016 طی 20سال گذشته بی‌سابقه بوده است و پس از حصول برجام و لغو تحریم‌های شدید بین‌المللی، تنها در سه ماهه 2016 با یک شیب صعودی قابل توجه و بی‌سابقه، میزان سرمایه‌گذاری خارجی به 4/5میلیارد دلار رسید. همچنین ایران از رتبه 14 منطقه‌یی به رتبه 3 جذب سرمایه‌گذاری خارجی در خاورمیانه رسید.
