در حالی کمتر از یک هفته از توفان 120 کیلومتر بر ساعتی زابل و آلودگی 63 برابر حد مجاز هوای این شهر می‌گذرد که به گفته هواشناسی همچنان مردم این شهر تحت تاثیر وزش بادهای 120 روزه قرار دارند و حدود 30 روز متوالی است که هوای پاک استشمام نکرده‌اند. شاید خشک شدن تالاب هامون پیامدهای اقتصادی زیادی بر زندگی مردم شمال استان داشته و آنها را فقیرتر کرده اما بیش از همه، این شرایط سلامت و حیات مردم را نشانه رفته است.
بر اساس اعلام ستاد مدیریت بحران سیستان و بلوچستان در 25 روز نخست مرداد ماه امسال حدود 900 نفر از مردم سیستان به سبب مشکلات ناشی از وزش توفان‌های 120 روزه به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که حدود 160 نفر از آنها به دلیل شدت بیماری بستری شده‌اند.
توفان‌های 120 روزه زابل حامل ویروس آسم
به گزارش ایسنا بیماری‌های چشمی و تنفسی عمده عوارض ناشی از استنشاق هوای آلوده به گرد و غبار بادهای 120 روزه اعلام شده است. از طرفی کارشناسان معتقدند علت شمار زیاد مبتلایان به بیماری سل در زابل همین بادهای 120 روزه است که حامل ویروس این بیماری به شهرهای شمال استان است.
اداره کنترل سل و جذام وزارت بهداشت نیز با تایید اینکه سیستان و بلوچستان و زابل بیشترین مبتلایان به بیماری سل را در کشور دارند، اعلام کرده است: همسایگی ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان که در زمره 22 کشور High Burden دنیا هستند، با شیوع بالای سل مقاوم به چند دارو، ضرورت توجه بیش از پیش ما را به این بیماری متذکر می‌شود.
علاوه بر بخش سلامت، ریزگردها بر اقتصاد پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، هامون و نیمروز در شمال سیستان و بلوچستان نیز تاثیر گذاشته و با اوج گرفتن توفان‌های 120 روزه بازارهای این مناطق یا بطور کامل تعطیل یا نیمه تعطیل می‌شوند.
به گفته مردم محلی در همین توفان 21 و 22 مرداد سال جاری علاوه بر تعطیلی 2 روزه ادارات و بانک‌ها، بازارهای پنج شهرستان شمال استان نیز 2 روز تعطیل شد. از سوی دیگر با کندی تردد در محورهای منتهی به بازارچه مرزی میلک، فرایند صادرات و واردات نیز مختل و گاهی متوقف می‌شود.
کاهش تولید و از بین رفتن محصولات مزارع کشاورزی پیامد دیگر توفان‌های 120 روزه است که با خشک شدن تالاب هامون و کاهش نزولات جوی، قدرت تخریب آن را افزایش داده است.
کشاورزی سیستان در معرض فروپاشی است
در همین رابطه احمد از کشاورزان شمال استان با بیان اینکه خشکسالی و ریزگرد کشاورزی سیستان را در معرض فروپاشی کامل قرار داده است، گفت: تقریبا می‌توان گفت که کشاورزی سیستان از بین رفته و دیگر امیدی به این بخش نیست. اگر چه دولت در حال اجرای طرح انتقال آب با لوله به مزارع است اما به نظرم اگر ریزگردها کنترل نشوند، نمی‌توان بهره وری مناسبی از کشاورزی داشت.
وی ادامه داد: توفان‌های 120 روزه علاوه بر خشک کردن گیاهان، سبب ریزش گل‌ها و کاهش شدید میزان تولید می‌شود، ممکن است حتی از یک مزرعه چند هکتاری یک تن محصول هم برداشت نشود .
دهمرده از دیگر اهالی شمال استان گفت: باد و توفان همیشه در سیستان بوده اما زمانی‌که آب و آبادی بود این باد و توفان آنقدر لذت بخش بود که گرمای تابستان را تعدیل و قابل تحمل می‌کرد اما از وقتی که خشکسالی شده و تالاب هامون و رودخانه هیرمند خشک شده، توفان و باد جز بدبختی و خانه خرابی برای ما چیزی نداشته است. وی ادامه داد: مگر مهار شن و توفان چقدر سخت است که ۲۰ سال است که هنوز نتوانسته‌اند آن را مهار کنند؟ اگر مسوولان عزم راسخ داشته باشند، مهار کردن شن و ماسه برایشان کاری ندارد و به راحتی قابل کنترل است. عیسی زهی یکی دیگر از کشاورزان منطقه سیستان هم گفت: ما در منطقه سیستان هم کشاورزیم و هم مرزدار، دولت باید فکری به حال ما بکند و درنظر داشته باشد که اگر خدای نکرده دشمن بخواهد به خاک ما تجاوز کند اولین کسانی که جلو آن را می‌گیرند ما هستیم.
سیستان به حال خود رها شده است
وی ادامه داد: حدود ۲۰ سال است که سیستان گرفتار خشکسالی شده و به نظر من همینطور به حال خودش رها شده چرا که اگر به حال خودش رها نمی‌شد و دلسوزی می‌داشت اوضاع اینگونه نبود .
این کشاورز ادامه داد: وقتی مسوولان خودشان زیر کولرگازی و اسپیلت در اتاق‌های مجهز هستند و با ماشین‌های آخرین سیستم به این طرف و آنطرف می‌روند و حتی نمی‌دانند که من روستایی و کشاورز چطور شب را به صبح و صبح را به شب می‌رسانم و چطور و با چه بدبختی زندگی می‌کنم، چگونه باید اوضاع سیستان بهتر شود؟
سارانی از اهالی دیگر شمال استان نیز با انتقاد نسبت به باور برخی مسوولان که خشکسالی و توفان‌ها را ناشی از قهر طبیعت می‌دانند، عنوان کرد: درحالی‌که همه می‌دانند که این قهر طبیعت نیست و بی تدبیری برخی مسوولان ما درمنطقه سیستان بوده است، هنوز برخی اصرار دارند که بگویند شرایط سیستان ناشی از قهر طبیعت است.
وی ادامه داد: اگر خشکسالی درست و کارشناسی شده مدیریت می‌شد و راهکاری درست برای آن ارایه می‌شد و با طرف افغانی با قدرت مذاکره و حق آبه تالاب هیرمند به درستی مطالبه می‌شد، امروز شاهد ویرانی سیستان نبودیم. عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان درباره وزش بادهای 120 روزه و ریزگردهای ناشی از آن گفت: بادهای معروف ۱۲۰ روزه سیستان از شمال شرق تا جنوب شرق کشور با سرعت فوق‌العاده‌ای در تمام طول تابستان جریان دارد و نوار مرز شرقی ایران را تحت تاثیر فعالیت خود قرار داده است.
سرعت بادهای 120 روزه
دکتر محمود خسروی افزود: این بادها خردادماه شروع و تا پایان تابستان ادامه دارد و بیشترین سرعت آن در تیرماه گاهی تا بیش از 120 و 140 کیلومتر بر ساعت هم می‌رسد. وی افزود: وزش این تند بادها در سیستان علاوه بر فرسایش اراضی کشاورزی، انتقال ماسه‌ها، پر شدن نهرها و کانال‌های آبرسانی، افزایش تخریب آب، خشکی زمین و بالا رفتن مصرف آب کشاورزی، شوری خاک و مشکلات دیگر، گاه زمین‌های زیر کشت را نیز دچار آفت ریگ زدگی می‌کند. خسروی گفت: بادهای 120 روزه یکی از ویژگیهای اقلیمی خاص سیستان محسوب می‌شود و عامل طبیعی مهم و تاثیرگذاری بر محیط طبیعی و جنبه‌های مختلف حیاتی مردم آن سامان بوده است. وی ادامه داد: بطور کلی ویژگیهای طبیعی مانند آب و هوا، منابع طبیعی، بادها، خاک و عوامل مهم و تاثیرگذار بر زندگی بر مردم سیستان است که این مردم با وجود اراضی حاصلخیز درگیر نارسایی‌ها و مشکلات ناشی از این عوامل طبیعی هستند.
شن‌های روان و زمین‌های کشاورزی
علیرضا جلال زایی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زاهدان نیز در رابطه با تاثیر بادهای 120 روزه بر زندگی مردم شمال استان، گفت: ریگ‌های روان ناشی از وزش بادهای شدید در شمال استان موجب ویرانی مزارع، کشتزارها و آبادی‌ها می‌شود و در برخی مواقع اراضی مزروعی را زیر خروارها شن و ماسه مدفون می‌سازد. وی ادامه داد: افزایش گستره نارسایی و مشکلات فوق موجب شده تا مردم با از دست دادن تمام یا بخشی از محصول و کشت و زرع سالانه و تلف شدن دام‌هایشان مجبور به مهاجرت گروهی به نقاط دیگر شوند. جلال زایی با بیان اینکه بادها از ویژگیهای اقلیمی استان است و به‌طور کلی به جهت مجاورت با کویرهای اطراف منطقه‌ای باد خیز هستیم، گفت: همین بادها سبب بروز انواع بیماری‌های تنفسی نیز شده‌اند و امراضی مانند آسم، تنگی نفس، سل و بسیاری از بیماری‌های عفونی را سبب می‌شوند.
ضرورت تثبیت شن‌های روان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز درباره وزش بادهای 120 روزه و کانون‌های تولید ریزگرد در استان گفت: بطور کلی 28 کانون بحرانی فرسایش بادی در استان وجود دارد که نیازمند عملیات بیابان زدایی است. عبدالباسط پاکزاد افزود: روند اجرایی عملیات بیابان‌زدایی در سیستان و بلوچستان، سابقه طولانی دارد، بطوری که در چند سال گذشته، 70 درصد کانون بحرانی نیاتک در شمال استان و 80 درصد کانون بحرانی آب شیرین کن کنارک تثبیت شده است.
وی بیابان‌زایی را از بزرگ‌ترین تهدیدات جامعه بشری برای کنترل آثار و پیامدهای خشکسالی برشمرد و گفت: برای جلوگیری از بیابان‌زایی و کنترل ریزگردها در شمال استان باید نهالکاری، مالچ‌پاشی و عملیات بیولوژیکی در کانون‌های تولید گرد و غبار شمال استان انجام شود. هر چند که در این رابطه کارهای زیادی انجام شده است، اما این روند باید ادامه پیدا کند.
