دانشگاه‌ها و موسسه‌های پژوهشی نقش اساسی در تولید علم و دانش ایفا می‌کنند و آنها در مجموعه برنامه‌های 5 ساله توسعه اقتصادی و سند چشم‌انداز 20ساله جایگاه ویژه‌یی دارند و به عنوان نسل سوم از مهم‌ترین مراکز شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان کارآفرین و مولد تکنولوژی به شمار می‌روند.
شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، شرکت و موسسه دولتی، خصوصی و تعاونی هستند که برای هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی(شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه(شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شوند.
در شیوه‌نامه ایجاد شرکت‌های دانش بنیان ویژه دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی و اعضای هیات علمی وزارت علوم و تحقیقات فناوری آمده است: برای استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت‌ها و توانایی‌های موجود در دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و اعضای هیات علمی آنها و تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور(بند «الف» ماده 48و ماده 51 قانون برنامه چهارم) شرکت‌های دانش‌بنیان با رعایت شرایط می‌توانند ایجاد شوند.
شرکت دانش‌بنیان به شرکتی گفته می‌شود که از 1 تا 100درصد سهام آن برای به یک دانشگاه و واحد پژوهشی و از 51 تا 100درصد آن متعلق به اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها یا واحدهای پژوهشی باشد. در صورتی که سهام دانشگاه کمتر از 50 درصد باشد، شرکت دانش‌بنیان خصوصی و در غیر این صورت شرکت دانش‌بنیان دولتی است.
بنابر گفته رییس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی از سال 92 تاکنون تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از تعداد 33به 3هزار و 32شرکت افزایش داشته به عبارتی رشد 92 برابری در طول 4سال را نشان می‌دهد.
با توجه به اهمیت شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان در دانشگاه‌ها به ویژه در دانشکده‌های داروسازی پژوهشگر ایرنا با هاشم منتصری، استاد و عضو هیات علمی دانشکده داروسازی و رییس دفتر توسعه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی شیراز به گفت‌وگو در این زمینه پرداخته است.
هاشم منتصری با اشاره به اینکه یکی از مباحث مهم اصول اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش‌بنیان است، گفت: در بعد اقتصاد دانش‌بنیان باید به این موضوع توجه شود که در چه بخشی‌هایی سرمایه‌گذاری‌های اصلی انجام شود. با توجه به اعلام نظر اقتصاددانان افق آینده دنیا بر محور علوم سلامت و منظومه شمسی افق آینده دنیا بر محور علوم سلامت قرار خواهد گرفت. بنابر این سرمایه‌گذاری از جایگاه ویژه‌یی در توسعه پایدار اقتصادی برخوردار است.
رییس دفتر توسعه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به اینکه صنعت داروسازی از صنایع پرسود در اقتصاد کشورهاست، تاکید کرد: یکی از اولویت‌های اقتصادی آینده کشور، کنترل هزینه‌ها و افزایش سطح درآمدهاست به همین منظور برای تقویت صنایع دارویی در حوزه سلامت باید در تجهیزات پزشکی، سلول‌های بنیادی گیاهان دارویی و فناوری، اطلاعات سرمایه‌گذاری‌های مناسبی انجام شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر این برنامه با مبانی دقیق علمی در کشور اجرا شود 2سود قابل توجه حاصل می‌شود، گفت: یکی ورود صنعتی پویا و کارآفرین به کشور و دیگری جلوگیری از عوارض مصرفی شدن جامعه به داروهای وارداتی است به عبارتی اگر در تقویت این بخش فعالیتی صورت نگیرد در آینده مصرف‌کننده فرآورده‌های دارویی وارداتی خواهیم بود. با توجه به اینکه صنایع دارویی ارزش افزوده بالایی دارند، لازم است برای ایجاد و راه‌اندازی این صنعت در کشور هزینه فوق‌العاده بالایی نیز پرداخت شود.
وی با اشاره به اینکه 3درصد از واردات اقلام دارویی تا 30درصد بودجه سلامت کشور را به خود اختصاص داده است، افزود: با توجه به تحولات لحظه‌یی در این صنایع و ابداع محصولات جدید دارویی نیاز جامعه به مصرف این محصولات درحال افزایش است و در صورت به‌روز نکردن فناوری این صنعت در کشور در سال‌های آینده شاهد افزایش واردات دارو خواهیم بود تا جایی که تمام بودجه سلامت نیز توانایی پرداخت حتی 5 درصد از واردات این نوع از اقلام دارویی را نخواهد داشت.
منتصری با اشاره به اینکه درحال حاضر صنایع دارویی کشور تقویت شده و تا حدود 95درصد نیاز بازار داخلی را تامین می‌کند، گفت: تولیدات دارویی کشور درحال ورود به بازارهای خارجی است و در صورتی می‌تواند مستمر به این فعالیت ادامه دهد که از پشتوانه علمی کافی نه در سطح علوم آموزشی دانشگاه‌ها بلکه باید در حد تکنولوژی روز جهانی برخوردار باشند.
او ادامه داد: در این راستا باید روند آموزش عالی در محدوده دانشگاه‌های کشور (به ویژه دانشکده‌های داروسازی) از آموزش محور و پژوهش محور تغییر و به دانشکده‌های کارآفرین و مولد فناوری و تکنولوژی تبدیل شوند که به اینها دانشکده‌های نسل سوم می‌گویند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: در این سیستم دانشجویان فارغ‌التحصیل این دانشکده‌ها، جویای کار نبوده بلکه کارآفرین می‌شوند به عبارتی به جای مطالبه کار به دنبال کارگر و کارمند می‌روند، اینها افراد کارآفرین و بانی ایجاد اشتغال برای دیگران هستند.
وی با بیان اینکه اجرای این برنامه می‌طلبد تا دولت جهت‌گیری‌های مناسبی در این مسیر اتخاذ کند، گفت: بر پایه تصمیم هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی شیراز و طبق برنامه‌های عملیاتی و شاخص‌های تدوین شده، دانشکده داروسازی به‌عنوان نخستین دانشکده نسل سومی انتخاب و برای عملیاتی شدن این برنامه زیرساخت‌های لازم ازجمله مراکز فناوری در قالب مراکز رشد در دانشکده‌های نسل سومی ایجاد شد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: تاکنون مدیریت دانشگاه شیراز توانسته است 6 مرکز رشد که تمام حیطه‌های سلامت را در برمی‌گیرد شامل مراکز رشد؛ فناوری فرآورده‌های دارویی، فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، گیاهان دارویی، تجهیزات پزشکی و سلول‌های بنیادی(استم سل) راه‌اندازی و فعال کند و دلیل ایجاد این مراکز این بود که تحقیقات کاربردی دانشجویان، استادان و دیگر پژوهشگران خارج از دانشگاه را در فرآیند تبدیل از مرحله ایده به کالای تجاری حمایت و پشتیبانی علمی، آموزشی و حتی مالی کند به عبارتی مرکز رشد مرکزی است که برای حمایت از ایجاد و توسعه حرفه‌های جدید به وسیله واحدهای فناور و کارآفرینانی که در قالب واحدهای نوپای فعال از قبیل شرکت‌های تازه تاسیس یا در آستانه شکل‌گیری که در زمینه‌های مختلف منتهی به فناوری‌های جدید تشکیل شده‌اند و دارای اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فن هستند، ایجاد شده است.
رییس دفتر توسعه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به اینکه در سطح کل کشور بیش از 3هزار شرکت دانش‌بنیان وجود دارند که حدود 30درصد آنها در حیطه سلامت فعال هستند، یادآور شد: تا به امروز از 85 شرکت ایجاد شده در دانشگاه علوم پزشکی شیراز 26شرکت از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان شناخته شده و مشغول به کار هستند.
درحال حاضر گردش مالی بازار جهانی دارو حدود 110تا 120میلیارد دلار است و سهم ایران از این بازار حدود 2هزارمیلیارد تومان(بیش از 518 میلیون دلار) است به عبارتی جایگاه دارویی کشور در عرصه جهانی فقط 3/0درصد از حجم گردش مالی این بازار است درحالی که با توجه به توانمندی کشور در این صنعت می‌تواند 2تا 3درصد بازار داروی جهان را در اختیار خود بگیرد.
این استاد دانشگاه با ابراز امیدواری برای صادرات بیشتر فرآورده‌های دارویی توضیح داد: برای راهیابی به بازار جهانی لازم است تا فرآورده‌های تولید داروی کشور استانداردهای بین‌المللی را دریافت کنند در این مسیر داروهای بیوتکنولوژی تولید داخل به این موفقیت دست یافته‌اند و امیدواریم داروهای کلاسیک تولید کشور نیز به این وضعیت برسد.
او با تاکید بر اینکه افزایش کیفیت فرآورده‌های دارویی، زمینه صادرات دارو به دیگر کشورها را مهیا می‌کند، گفت: درحال حاضر داروهای تولید داخل در سطح بالای استاندارد قرار دارند اما به دلیل بالا بودن هزینه دریافت گواهی استانداردهای بین‌المللی برای تولیدکنندگان دارو صرفه اقتصادی ندارد چراکه حتی در صورت دریافت گواهی استانداردهای جهانی به دلیل لابی‌های بین‌المللی برندهای معروف داروسازی شرایط رقابت برای عرضه داروهای ایرانی با مشکلاتی روبه رو است و ضرورت دارد، معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تمهیداتی لازم برای حل این مشکل در دستور کار خود قرار دهند.
رییس دفتر توسعه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: این تمهیدات موجب خواهد شد تا تولیدکنندگان داخل با امید به حضور در بازار جهانی برای ارتقای کیفیت تولید دارو، فرم بسته‌بندی و اطلاعات علمی در داخل و روی بسته‌های دارویی، اقدامات موثر و مورد پسند مشتریان خارجی را انجام دهند و در نهایت این امر موجب افزایش در صادرات دارو خواهد شد که علاوه بر کسب درآمد و اشتغالزایی، زمینه سرمایه‌گذاری پایدار و توسعه اقتصاد مقاومتی در کشور خواهد شد.
