تاخیرهای پروازی در صنعت حمل و نقل هوایی امری پذیرفته شده بین کارشناسان این صنعت و مردم است، اما با نگاهی به آمار ماهانه سازمان هواپیمایی کشوری درباره حجم پروازهای به‌موقع و تاخیردار به حجم بالای تاخیرهای پروازهای و سهم 50درصدی این پروازها پی می‌بریم موضوعی که طی سال‌های اخیر حجم نارضایتی مسافران پروازها را افزایش داده است، اما به‌دلیل نبود عرضه کافی درمقابل تقاضا، مسافران همچنان مجبور به بهره‌گیری از خدمات ایرلاین‌هایی هستند که حجم تاخیرهای پروازی آنها همواره بالاست. باتوجه به اهمیت بحث تاخیرهای پروازی در حفظ حقوق شهروندی، روزنامه تعادل گزارشی درباره علل تاخیرها، میزان خسارت‌های پرداختی ایرلاین‌ها به مسافران و... تهیه کرده است.
اگرچه بیشترین علت تاخیر پروازها در کشورهای دیگر جهان ناشی از نامساعد بودن شرایط جوی است، در ایران بیش از 70درصد تاخیرهای پروازهای به‌دلیل بروز نقص فنی ناوگان است.
تاخیرهای پروازی علت‌های مختلفی دارند ازجمله نقص فنی و تامین قطعات هواپیما، دیرآمدن کرو (کارکنان) پروازی، امور دیگری از قبیل ترافیک فرودگاهی و امثال آنها که به فعالیت و عملکرد شرکت‌های هواپیمایی مرتبط است و شرکت باید نسبت به آن پاسخگو باشد.
تاخیرهای پروازی به‌دلیل دیر آمدن کرو پرواز بسیار ناچیز است، چراکه طی سال‌های اخیر شرکت‌های هواپیمایی امکانات رفت و آمد به‌موقع برای کرو پروازی را فراهم کرده و سازمان هواپیمایی کشوری هم نظارت و کنترل مناسبی در این زمینه داشته است.
در میان عوامل گوناگون، بروز نقص فنی عمده‌ترین علت تاخیر پروازها در ایران است که این موضوع به فرسودگی ناوگان و نحوه عملکرد شرکت‌های هواپیمایی باز می‌گردد که به‌دلیل مشکلات پیش رو برای تامین قطعات ناوگان هوایی سازمان هواپیمایی کشوری نمی‌تواند بر شرکت‌های هواپیمایی فشار وارد کند.
طبیعی جلوه دادن تاخیرها
رییس سازمان هواپیمایی در گفت‌وگویی درباره تاخیرهای پروازی ضمن طبیعی خواندن این تاخیرها گفت: در امریکا که تکنولوژی، قطعه و همچنین فرودگاه با تجهیزات کامل وجود دارد، در سال گذشته ۲۰درصد پروازها تاخیر داشته‌اند، فراموش کنید پروازها تاخیر نداشته باشند، تاخیرات پروازی به صفر نمی‌رسد، از سوی دیگر، متوسط عمر ناوگان هوایی ۲۳ سال است، اما در همین کشور امریکا متوسط سن ناوگان ۵ تا ۶ سال است.
روش‌های کاهش تاخیرها
یکی از روش‌هایی که برای جلوگیری از تاخیر پروازی در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از هواپیماهای backup (جایگزین) است. به عنوان مثال، اگر ایرلانی با حدود۳۰ ناوگان فعالیت می‌کند باید حداقل ۳ تا ۴ فروند از هواپیماهای خود را به عنوان هواپیمای جایگزین در نظر بگیرد که این هواپیماها یا صرفا در مواقع مواجه شدن هواپیمای دیگری با نقص فنی مورد استفاده قرار گیرند یا اگر در شبکه پروازی روزانه عملیاتی شوند به‌صورت محدود خواهند بود.
در ایران اغلب ایرلاین‌ها به دلیل نداشتن هواپیمای کافی و ناوگان مدرن (حتی ایرلاین‌های مطرح کشور) هواپیمای جایگزین برای عملیاتی شدن به جای هواپیمای دارای نقص فنی ندارند.
جبران خسارت مسافران در جهان
براساس کنوانسیون بین‌المللی ورشو که در بیشتر کشورهای جهان اجرا می‌شود، اگر شرکت هواپیمایی با تاخیر پروازی خود موجب ضرر و زیان مسافری شود با شکایت مسافر به دادگاه، شرکت هواپیمایی مسوول خسارت بوده و معمولا حق و حقوق مسافران را در این زمینه شرکت هوایی ذی‌ربط پرداخت می‌کند.
طبق قوانین این کنوانسیون بین‌المللی، مسافران پس از پنج ساعت تاخیر حق دارند پروازشان را لغو و پول بلیت خود را بطور کامل از شرکت هوایی دریافت کنند، این در حالی که در بسیاری از فرودگاه‌های کشور تاخیر پروازی به بیش از 10 ساعت هم رسیده، اما برای پرداخت نکردن خسارت به مسافران، شرکت‌های هوایی پرواز خود را لغو نمی‌کنند و از مسافران می‌خواهند همچنان در سالن فرودگاه منتظر بمانند.
درصورت تاخیر پروازها نماینده شرکت هوایی موظف است با حضور به‌موقع بین مسافران با احترام نسبت به اطلاع‌رسانی صحیح درباره دلایل تاخیر پروازها اقدام کند.
جبران خسارت مسافران در ایران
اقدام عمومی که تمام ایرلاین‌ها باید انجام دهند این است که نماینده شرکت هواپیمایی باید با حضور در میان مسافران، با متانت و احترام نسبت به اطلاع‌رسانی صحیح درخصوص تاخیر پرواز اقدام کنند.
در تاخیر پروازی بیش از یکساعت و کمتر از دو ساعت باید از مسافران پذیرایی نوع اول (میان‌وعده اعم از نوشیدنی گرم یا سرد و شیرینی مناسب) به‌عمل آید که ارائه این پذیرایی مشروط به وجود زمان کافی برای پذیرایی و عدم افزایش تاخیر بیشتر است.
در تاخیر پروازی 2 تا 4 ساعت پذیرایی مناسب حداقل نوع اول باتوجه به امکانات فرودگاهی باید انجام شود. همچنین ایرلاین باید امکان برقراری ارتباط تلفنی جهت اطلاع‌رسانی را برای مسافران فراهم کند، ضمن آنکه باید در صورت درخواست مسافر و امکان انجام آن تغییر پرواز را انجام دهد.
همچنین انجام اقدامات لازم برای اعزام با سایر شرکت‌های هواپیمایی (در صورت درخواست مسافر) و در صورت وجود پرواز در همان مسیر یا انتقال به مقصد نهایی از طریق مسیرهای جایگزین (جز مسیر درج شده در بلیت) و استرداد کامل وجه بلیت مسافر در صورت انصراف مسافر از ادامه پرواز از جمله وظایف شرکت هواپیمایی در قبال مسافران پروازی است که تاخیر دارد.
در پروازهای با تاخیر بیش از 4 ساعت هم شرکت حمل‌کننده موظف است به جبران خسارت است و در صورت ابطال پرواز شرکت حمل‌کننده موظف به استرداد کامل وجه و جبران خسارت است.
