گروه بورس |سمیرا ابراهیمی|
تصویبنامه هیات وزیران در خصوص آیین‌نامه تاسیس و فعالیت بورس در مناطق آزاد تجاری - صنعتی ایران ابلاغ شد تا گام اول تازه راه‌اندازی بورس بین‌الملل در ایران برداشته شود.
هیات وزیران در جلسه ۲۸ بهمن ماه ۹۷ به پیشنهاد شورای عالی بورس و اوراق بهادار و به استناد ماده (۲۹) الحاقی قانون اصلاح قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی ایران مصوب ۸۸، آیین‌نامه تاسیس و فعالیت بورس در مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران را تصویب کرد.
بر این اساس بازار شیشه ای سرمایه ایران که تا کنون به لحاظ حجم عملکردی، حرف قابل اعتنایی در عرصه جهانی نداشته اما از لحاظ ابزارهای معاملاتی، در حال نزدیک شدن به پیشرفته‌ترین بازارهای دنیاست، هم‌اکنون برای انکه بتواند سرمایه‌گذاران خارجی بیشتری را وارد بازار سرمایه کند می‌تواند افق ورود خارجی‌ها در بورس‌های منطقه آزاد را پیش چشم خود داشته باشد.
باید توجه داشت که توقف اختیاری فعالیت این بورس در صورت موافقت شورا و پس از ایفای کلیه تعهدات آن امکان‌پذیر است و توقف فعالیت بدون رعایت مقررات این ماده تخلف محسوب می‌شود و در عین حال انحلال این بورس منوط به اخذ مجوز از شورای عالی بورس و اوراق بهادار و انجام مراحل انحلال، تصفیه وثبت خاتمه تصفیه تحت نظارت سازمان بورس است.
معاملات ارزی در بورس های منطقه آزاد
بر اساس این تصویب هیات وزیران، سرمایه اولیه برای راه‌اندازی بورس در مناطق آزاد باید صرفا ارزی باشد و معاملات نیز به صورت ارزی در این بورس‌ها انجام می‌گیرد. همچنین حسابرس این بورس باید از بین حسابرسان داخلی و بین‌المللی مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار باشد و ترکیب سهامداران نیز متشکل از اشخاص داخلی و خارجی خواهد بود (احتمالا بر حسب قوانین مشابه، باید 51 درصد از سهام این بورس ها در اختیار سرمایه‌گذار ایرانی باشد).
افزون بر این، بر اساس این تصویب نامه، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به عنوان اتاق پایاپای بورس، عملیات تسویه ارزی معاملات را به عاملیت یک یا چند بانک داخلی یا خارجی انجام می‌دهد. یک مقام آگاه از سازمان بورس در گفت‌و‌گو با «تعادل» اظهار کرد: هنوز اسامی بانک‌های خارجی که قرار است تسویه‌های پایای ارزی در این بورس ها را انجام بدهند، مشخص نشده اما دبیرخانه مناطق آزاد در حال رایزنی با بانک‌های مختلف است. پس از آن که درخواست‌های کتبی به سازمان بورس بیاید، بانک مرکزی نیز برای این مشکل ورود پیدا می‌کند.
لازم به ذکر است در بخش دیگری از این تصویبنامه آمده که بانک مرکزی موظف است تمهیدات و اقدامات لازم برای انجام فعالیت بورس از جمله افتتاح حساب ارزی، انتقال و تسویه وجوه به صورت ارزی را به عمل آورد.
سرمایه تاسیس مشخص نیست
همچنین حداقل سرمایه برای تاسیس و فعالیت بورس، سقف مالکیت اشخاص داخلی و خارجی از سهام آن و همچنین گروه بندی سهامداران بورس از حیث نوع فعالیت و حداکثر درصد سهامداری هر گروه که در اساسنامه بورس آمده در زمان تاسیس و پس از آن توسط شورای عالی بورس و اوراق بهادار تعیین می شود.
مسئول آگاه سازمان بورس در این باره نیز اظهار کرد: هنوز سرمایه اولیه برای تاسیس مشخص نشده است. پس از بررسی‌های دقیق درخواست ها و طرح های توجیهی برای راه اندازی این بورس ها، سرمایه اولیه نیز مشخص می شود.
این مقام آگاه در ادامه گفت: مجوز این بورس ها اصولا مانند هر بورس دیگری توسط شورای عالی بورس تایید می‌شود اما مسیر این مجوز از مسیر سازمان بورس می‌گذرد. هنوز طرح توجیهی به صورت کتبی به سازمان بورس نیامده اما صحبت‌های شفاهی در این مورد از ماه‌ها پیش آغاز شده و دبیر شورای عالی مناطق آزاد در‌این باره اصرار دارد.
اوراق ارزی سردمدار ورود به بورس مناطق آزاد
به گفته منبع آگاه به دلیل این که تابلوی معاملات بورس در مناطق آزاد، ارزی است فاز اول آن پذیرش اوراق ارزی است و در واقع قرار است با اوراق ارزی آغاز به کار انجام شود. اما به جز اوراق، امکان پذیرش شرکت‌ها یا بورس‌های کالایی هم وجود دارد که پذیرش آنها باید تاییدیه سازمان بورس را داشته باشد. اما هنوز دستورالعمل پذیرش تدوین نشده است.
فعلا محدودیت کد گرفتن وجود ندارد
به گفته وی، برای ورود به این بازارها، همه افراد می‌توانند کد بگیرند. در واقع هنوز محدودیتی برای کد گرفتن و ورود به این بورس ها مطرح نشده با این حال تا زمانی که درخواست‌های کتبی وارد نشوند، احتمالا مجوز کد گرفتن برای ورود هم انجام می‌شود.
برای این آیین‌نامه کلی، ممکن است بورس‌های مختلفی درخواست کسب مجوز بدهند. بنابراین نمی‌توان اکنون قضاوت کرد که فعالیت این بورس‌ها موفق است یا نیست. به هر حال در طرح‌های توجیهی ورود سرمایه‌گذاران نیز پیش‌بینی شده است.
احتمال ایجاد فرصت آربیتراژ
فرض ایجاد بورس در مناطق آزاد،چنانچه با پیشرفت همراه شود، احتمالا می تواند به بازاری مبدل شود که شرکت های پذیرفته شده در بورس های داخلی، پذیرش و عرضه در این بورس ها که ماهیت ارزی دارند را هم داشته باشند. این موضوع که یک شرکت در چند بورس پذیرش شود، در بورس های بین المللی به صورت معمول انجام می‌شود اما تاکنون هیچ شرکت ایرانی پای خود را از بازارهای داخلی فراتر نگذاشته و شاید بورس در مناطق آزاد بتواند این فرصت را بدهد که ورود سرمایه‌گذاران خارجی که هدف اصلی راه اندازی این بورس‌هاست، بتواند نظر آنها را برای ورود به سهام شرکت‌های داخلی آسان کند.
علاوه بر آن، به دلیل تفاوت ارزش ارزها در سطح جهانی، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بازارها از وجود سهام یک شرکت واحد در چند کشور که ارزهای متفاوتی دارند، استفاده کرده و در بازاری که ارزان‌تر است به خریداری سهام پرداخته و در بازاری که ارز آن گران‌تر است، سهام را می‌فروشند. به این ترتیب اصطلاحا از فرصت آربیتراژی سهام در بازارهای مختلف استفاده می‌کنند. حال با توجه به این که ارز در ایران نوسانات زیادی دارد و عموما ریال ارزش کمتری نسبت به دلار دارد، احتمالا فرصت آربیتراژ در این بازارها نیز پیش آمده و سرمایه‌گذاران داخلی نیز از آن استقبال خواهند کرد.
