گروه بورس مسعود کریمی
مدتی است در بازارهای مالی با پیشتازی بازدهی نرخ ارز نسبت به سایر بازارها مشاهده می‌شود که جذابیت و حرکت نقدینگی به سمت سرمایه‌گذاری در ارز نسبت به گذشته افزایش چشمگیری پیدا کرده است. این موضوع و خوش اقبالی به ارز تا جایی ادامه پیدا کرد که برخورد‌‌‌های دستوری در دستور کار دولت برای مدیریت نرخ ارز کشور قرار گرفت. در این میان سرمایه‌گذاران با صدور مجوز‌هایی از بانک مرکزی اعم از انتشار اوراق گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20 درصدی در راستای کنترل نوسان نرخ ارز مواجه شدند. اتخاذ چنین تصمیمی در کلان اقتصاد می‌تواند زیان‌های زیادی را به سایر بازارها از جمله بازار سرمایه وارد کند، زیرا اغلب سرمایه به سمت بازاری که سوددهی بالاتر به همراه ریسک کمتری دارد، حرکت می‌کند و نرخ سود 20درصد می‌تواند منجر به فرار سرمایه‌ها از بازار پر ریسک سهام شود و این بازار را در بلندمدت با یک بحران جدی مواجه کند. به هر حال چند روزی است که فضای رخوت در بازار سهام جایگزین معاملات پرهیجان سهام شده است و کارشناسان بر این باورند تا زمانی که در سیاست‌گذاری‌ها به یک جمع‌بندی نهایی و ثبات در فضای کلان اقتصادی با در نظر گرفتن شرایط سایر بازارها نرسیم، سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتر یا ترس اقدام به داد و ستد سهام در بورس کشور می‌کنند.
تصمیمات متغیر سیاست‌گذار
در همین رابطه رضا عیوض‌لو عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به بی‌رمقی در معاملات بورس کشور در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: سیاست‌های اخیر بانک مرکزی در خصوص افزایش نرخ سود بانکی در این مهم بی‌تاثیر نبوده است. از طرفی معاملاتی که در حال انجام است با نرخ سود بانکی، نرخ بازدهی اوراق با درآمد ثابت رابطه معکوسی دارد و به‌طور کلی ریزشهای اخیر از این عوامل نشات گرفته است. این کارشناس بازار سرمایه در خصوص تاثیر اوراق گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20درصد نیز اذعان داشت: گواهی سپرده 20درصد در درجه اول باعث می‌شود که نرخ بازده تا سررسید اوراق بدهی در بازار افزایش پیدا کند. به همین دلیل نرخ بازدهی مورد انتظار دوباره در بازار افزایش پیدا کرد که این عامل هم در جای خود یکی از دلایل کم رونق شدن معاملات بورس محسوب می‌شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند بیشتر روند آتی را برآورد کنند. این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: سیاست‌گذاران باید به این جمع‌بندی برسند که در تصمیمات و سیاست‌گذاری‌ها یک ثبات داشته باشند و این ثبات برای بازار سرمایه بسیار مهم ارزیابی می‌شود. وی گفت: در صورتی که در بازار ثبات وجود داشته باشد می‌توان انتظار معاملات پررونق‌تری داشته باشیم. این عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان کرد: موضوع گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20درصد به یک‌باره اتفاق نیفتاده است و یک کاهش 6 الی 7درصدی نرخ بهره در اواسط سال جاری داشتیم و در مقابل یک افزایش 5درصدی در انتهای سال تجربه کردیم. رضا عیوض‌لو عنوان کرد: در فاصله کمتر از 6 ماه نرخ سود یک بار 7درصد کاهش و یک بار دیگر 5درصد افزایش پیدا می‌کند. این موضوع به معنی نااطمینانی و عدم ثبات است. وی افزود: در چنین فضایی سرمایه‌گذاران دست به عصا حرکت خواهند کرد و معاملات را تا حدودی به تعویق می‌اندازند، چرا که تصمیمات فردای سیاست‌گذاران متغیر است.
وضعیت اسفناک
هاشم باروتی کارشناس بازار سرمایه در خصوص دلایل ریزشهای بازار سهام طی چند هفته اخیر در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: زمانی که بازار به پایان سال نزدیک می‌شود عمدتا نیاز به نقدینگی در خانوار‌ها افزایش پیدا می‌کند. از طرفی با توجه به اینکه طی چند روز گذشته به پایان ماه نزدیک بودیم خیلی از کارگزاری‌ها به دنبال این موضوع بودند که نقدینگی‌ها را برای تسویه بانک‌ها برگردانند. وی خاطرنشان کرد: به همین دلیل فشار فروش بیشتر از خرید در بازار سهام صورت گرفت. این تحلیلگر بازار سرمایه اذعان داشت: پیش‌بینی می‌شود که طی یک یا 2 هفته آینده بازار بارونق همراه می‌شود و مجددا از 15 اسفند به بعد ممکن است که فشار فروش باعث کاهش قیمت‌ها در روند معاملاتی بورس شود. وی در خصوص تاثیر اوراق گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20درصد در بازار سهام نیز گفت: در مدیریت اقتصادی دچار بحران‌های مختلف هستیم. عمده افزایش نرخ بهره بانکی یا نرخ بهره‌یی که برای صندوق‌ها در نظر گرفته شده است به موضوع افزایش نرخ ارز مرتبط می‌شود. با توجه به اینکه دولت نرخ بهره را روی 15درصد به ثبات رسانده بود، نقدینگی به سمت سکه و ارز حرکت کرد که این موضوع در نهایت نه تنها منجر به تولید نشد بلکه به رکود در بخش مسکن هم دامن زد. هاشم باروتی گفت: دولت هر سال نیاز دارد که قیمت ارز را با توجه به تورمی که در طول سال داریم، متعادل کند. اوراق مشارکت‌ها و نرخ بهره‌های بانکی به مشتریان، سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران زمانی که پرداخت می‌شود، دولت را با کسری بودجه مواجه می‌کند به همین دلیل دولت‌ها پس از ارائه بودجه به مجلس همانند سال‌های گذشته به صورت منطقی افزایش نرخ ارز را برای جبران کسری بودجه و پرداختی‌ها از طریق اوراق مشارکت، اوراق خزانه، اوراق صکوک و... لحاظ می‌کنند که این کسری از مابه‌التفاوت فروش قیمت ارز تامین و به نوعی این موضوع را پوشش می‌دهد.
این کارشناس بازار سرمایه ابراز داشت: نقدینگی‌ها، با کاهش نرخ سود بانکی و گریز سرمایه به سمت بازارهایی از جمله سکه و ارز که امکان سفته‌بازی در آنها زیاد وجود دارد، حرکت کرد. وی افزود: این موضوع در نهایت باعث شد که کنترل بازار از دست دولت هم خارج شود. بر این اساس، برای اینکه دولت بتواند دوباره بازار را کنترل کند و قیمت ارز را کاهش دهد، اقدام به افزایش نرخ سود بانکی کرد. این تحلیلگر بازار سرمایه بیان کرد: افزایش یا کاهش نرخ سود بانکی خود به خود در روند معاملاتی بازار سرمایه تاثیر‌گذار خواهد بود اما نرخ 20 درصدی که در نظر گرفته شده است با توجه به رشد نقدینگی (رشد 3برابری نسبت به دولت گذشته) که در این مدت تجربه کردیم، این حجم برای اقتصاد خطرناک است و دولت نمی‌تواند کاهش نرخ سود بهره را در دستور کار خود قرار دهد، چرا که نقدینگی با توجه به اینکه ساختار و سیاست‌های اقتصادی، تولیدی نبوده است عملا بحران‌هایی را به وجود خواهد آورد. وی گفت: هر نوسانی که این نقدینگی در بازارها داشته باشد به‌طور قطع آن بازار هدف را با حباب مواجه می‌کند. به همین دلیل سیاست‌هایی که دولت در نظر گرفته عمدتا در راستای جذب عمومی فضای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی یا بازار سرمایه است تا بتواند این مهم را کنترل کند. در حال حاضر وضعیت بانک‌ها بسیار اسفناک است و از طرفی در صورتی که نرخ سود بانکی افزایش پیدا نکند حجم نقدینگی‌هایی که از بازارهای پولی خارج می‌شود، حجم قابل توجهی خواهد بود. هاشم باروتی تصریح کرد: این حجم در نهایت به سمت بازارهایی از جمله ارز، سکه و طلا حرکت خواهد کرد که تاثیر روانی زیادی در ریسک عمومی دارد و آن را افزایش می‌دهد. وی اظهار داشت: در حال حاضر با افزایش مقطعی، دولت در تلاش است که بازار ارز را کنترل کند. اما در صورتی که بخواهیم به صورت منطقی با این موضوع مواجه شویم، دولت باید به سمت سرمایه‌گذاری خارجی حرکت کند، زیرا با آمدن ارز به داخل کشور و کاهش نرخ بیکاری خود به خود فضای سفته‌بازی به سمت فضای تولید حرکت خواهد کرد و در این میان بازار سرمایه می‌تواند نقش بهتری را ایفا کند.
حالت انتظار
در سویی دیگر حامد ستاک تحلیلگر بازار سرمایه درباره وضعیت این روز‌های بورس کشور در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار داشت: بعد از تلاطمی که در بازار ارز کشور تجربه کردیم و همچنین تغییر نرخ‌هایی که در بازار پول صورت گرفت شاهد آثار منفی این موضوع در تمام بازارها از جمله بازار سرمایه بودیم. وی خاطرنشان کرد: چنین ناپایداری در بازارها موجب شد تا احتیاط دوباره شرط اول برای خرید و فروش‌ها در بازار سهام شود. بر این اساس این مهم موجب کاهش حجم معاملات شد. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: به‌طور کلی زمانی که فضای اقتصادی در حالت غبار‌آلود قرار گیرد و جهت خاص و مشخصی نداشته باشد تمام پارامتر‌ها در همه بازارها از جمله بازار سرمایه در حالت انتظار قرار می‌گیرند. حامد ستاک اذعان داشت: تا زمانی که به‌طور کلی شرایط به ثبات نرسد، حالت انتظار ادامه‌دار خواهد بود. این تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص تاثیر اوراق گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20درصد در بورس نیز عنوان کرد: زمانی که 5 درصد نرخ سود سپرده‌ها یک‌شبه جابه‌جا می‌شود، در صورتی که نرخ بلندمدت را 15درصد در نظر بگیریم حدود 33درصد شاهد تغییر نرخ هستیم. وی افزود: به‌طور کلی این اتفاق چه برای فعالان تمام بازارها و چه برای افرادی که برنامه سرمایه‌گذاری در شرایط اقتصادی کشور دارند، مثبت ارزیابی نمی‌شود. در واقع در صورتی که بتوان گفت نرخ بدون ریسک، نرخ سپرده‌های بانکی است، زمانی که این نرخ با چنین شدتی دچار تکانه می‌شود نه تنها بازار بورس، بلکه تولید و تمام بازارها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. این کارشناس بازار سرمایه ابراز داشت: این سیاست شاید به این دلیل که نقدینگی‌ها دوباره به سمت سیستم بانکی حرکت کند، اتخاذ شد. حامد ستاک گفت: به هر حال این موضوع اتفاق خوب و خوشایندی برای اقتصاد کشور نبود. وی اذعان داشت: هیچ کاری در اقتصاد به صورت دفعتی صورت نمی‌گیرد و اتفاقات را بازیگران فعال در اقتصاد رقم می‌زنند و اعمال بیش از اندازه که انجام شود به نفع اقتصاد نخواهد بود. این تحلیلگر بازار سرمایه عنوان کرد: بازارها در واقع رقبای هم هستند و زمانی که جذابیت در بازاری بیشتر شود بقیه بازارها جذابیت خود را از دست می‌دهند.
