گروه بورس
شاخص بورس تهران در هفته‌یی که گذشت دو کانال مهم 97 و 96 هزار واحدی را ازدست داد و روز چهارشنبه در عدد 95 هزار و 929 واحد ایستاد تا یکی از ضعیف‌ترین هفته‌های سال جاری از نظر بازدهی در بورس تهران رقم خورده باشد. بر این اساس، شاخص کل بورس تهران در دومین هفته کاری دی‌ماه 96 افت 2درصدی را تجربه کرد. کارنامه شاخص کل هم‌وزن (که نوسان قیمت سهام شرکت‌ها را بدون وزن‌دهی بیشتر به شرکت‌های بزرگ‌تر نشان می‌دهد) در هفته گذشته از عملکرد شاخص کل نیز ضعیف‌تر بود. این نماگر مهم بازار در هفته گذشته تقریبا 4.7درصد از ارتفاع خود را از دست داد. با احتساب افت‌های قیمتی که در هفته گذشته برای بورس تهران رخ داد، بازدهی شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن از ابتدای سال به‌ترتیب به 24 و 8.4درصد رسید. این درحالی بود که در نخستین هفته دی‌ماه بازدهی شاخص کل بورس به 28درصد رسیده بود و می‌رفت تا رکورد بازدهی در 4 سال گذشته را ثبت کند. سه عامل مهم رشدهای قیمتی سریع، ناآرامی‌های غیرضروری داخلی و همچنین ریسک‌های سیاسی که خوراک برون‌مرزی دارند، افت سراسری قیمت‌های سهام را در هفته گذشته رقم زد. این در حالی بود که متغیرهای بنیادین ازجمله قیمت‌های جهانی و نرخ ارز همچنان وضعیت مطلوبی برای رقم زدن افزایش تقاضا در بازار سهام داشتند. در هفته جاری نیز به نظر می‌رسد که بازار سهام همچنان محل تنازع ریسک‌های سیاسی و عوامل مثبت اقتصادی خواهد بود و بازار بر سر دوراهی دشوار انتخاب بین سهام و سایر دارایی‌ها برای سرمایه‌گذاری قرار خواهد گرفت.
هفته‌ای تلخ با چاشنی ناامنی
همان‌طور که اشاره شد، هفته گذشته یکی از ضعیف‌ترین عملکردهای هفتگی بورس تهران رقم خورد. شاخص کل بورس تهران از ابتدای هفته در مسیری نزولی قرار گرفت و درنهایت 2درصد از ارتفاع خود را از دست داد. چنانچه حمایت‌های همه‌جانبه اشخاص حقوقی در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز در هفته گذشته رقم نمی‌خورد، اوضاع می‌توانست بدتر از این باشد. شاهد این مدعا عملکرد شاخص کل هم‌وزن در هفته گذشته است. طی معاملات دومین هفته کاری بازار سهام در دی‌ماه، شاخص کل هم‌وزن بیش از 4.7درصد عقب‌نشینی کرد. برای محاسبه این شاخص نوسان نمادها با درنظر گرفتن سایز شرکت‌ها موزون نمی‌شود بنابراین شرکت‌های کوچک‌تر شانس برابری برای تاثیرگذار بر شاخص با شرکت‌های بزرگ‌تر را دارند. از آنجا که شرکت‌های کوچک‌تر کمتر مورد توجه اشخاص حقوقی برای حمایت قرار می‌گیرند، می‌توان با نگاهی به روند معاملات در نمادهای کوچک‌تر تصوری دقیق‌تر از بازار داشت. به‌عبارت ساده‌تر اگر حقوقی‌ها در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز در سمت خریدار قرار نمی‌گرفتند، اوضاع بازار می‌توانست منفی‌تر از آنچه هست، باشد. اگرچه قیمت‌های سهام در هفته‌های اخیر بازدهی قابل‌توجه و سریعی را به ثبت رسانده بودند و هر روز انتظار پایان رالی صعودی و آغاز مسیر اصلاحی زمانی یا قیمتی در بازار سهام وجود داشت، اما نمی‌شد ادعا کرد که قیمت‌ها به‌طور غیرواقعی و حبابی رشد کردهاند، چراکه عوامل بنیادین و واقعی متعددی قیمت‌ها را به سمت صعود سوق داده بودند. در شرایط عادی تنها ریسک افزایش سریع قیمت‌ها می‌توانست بازار را در کوتاه‌مدت ناپایدار کند. این انتظار وجود داشت برای مدتی بازار شاهد شناسایی سود توسط افرادی باشد که در قیمت‌های پایین‌تر اقدام به خرید سهام کردهاند. اما به هیچ‌وجه انتظار بروز ناآرامی اعتراضی در خیابان وجود نداشت. درواقع همین موضوع بود که در هفته گذشته منجر به ایجاد فشار فروش شدید در نمادهای مختلف بورسی و فرابورسی شد.
رویه‌ای جدید و سرگیجه بازار
عامل دیگری که در هفته گذشته به‌عنوان دلیلی بر ریزش قیمت‌ها و خروج دسته‌جمعی اشخاص حقیقی از بازار سهام تلقی شد، ابلاغ دستورالعمل جدید افشای اطلاعات ناشران بورسی و فرابورسی و همچنین دستورالعمل جدید پذیرش شرکت‌ها در بازار بود که رویه توقف و بازگشایی نمادها را به کلی تغییر داد. اگرچه هر تغییری می‌تواند با واکنش فعالان بازار سهام مواجه شود اما به نظر نمی‌رسد رویه جدید معاملات و افشای اطلاعات دلیل مستحکمی برای ریزش بازار باشد. در هفته گذشته مقرر شد از این پس شرکت‌های بورسی و فرابورسی اقدام به انتشار گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم نکنند و در عوض گزارش‌های فعالیت ماهانه خود را به‌طور منظم منتشر کنند. همچنین قرار شد ناشران بورسی هر سه ماه یک‌بار و ناشران فرابورسی هر 6ماه یک‌بار اقدام به انتشار گزارش تفسیری مدیریتی کنند. حذف پیش‌بینی سود منجر به بی‌اعتبار شدن نسبت قیمت به درآمدی شد که تا پیش از این در سایت TSETMC منتشر می‌شد. همین موضوع واکنش بسیاری از فعالان و کارشناسان بعضا نام‌آشنای بازار سهام را به‌همراه داشت. همچنین در هفته گذشته با تغییر رویه توقف و بازگشایی نمادها، لیستی
تحت عنوان شرکت‌های مشمول فرآیند تعلیق منتشر شد که به تبع آن نام شرکت‌هایی که بخشی از اطلاعات خود را افشا نکرده‌اند، اعلام شد. این موضوع نیز واکنش فعالان بازار را به‌دنبال داشت و بازار را از توقف نمادها به هراس انداخت. در تمام روزهای هفته موافقان و مخالفان رویه جدید آرا و نظرات خود را درباره این موضوع با رسانه‌های مختلف در میان گذاشتند. به نظر می‌رسد بازار برای انطباق رفتار خود با دستورالعمل جدید به زمان نیاز داشته باشد و اعتراضات هفته گذشته به این رویه زودگذر باشد.
جاماندگی بورس از ارز
از نکات قابل‌توجه معاملات هفته گذشته بازار سهام می‌توان به واگرایی بورس از بازار ارز اشاره کرد. از آنجا که بخش عمده‌یی از شرکت‌های بورسی و فرابورسی با افزایش نرخ ارز با افزایش درآمدهای ریالی مواجه می‌شوند، عموما رشد نرخ ارز برای بازار سهام یک عامل پیشران سودآوری تلقی می‌شود. در هفته گذشته اما همزمان با رشد نرخ دلار، قیمت‌ها در بازار سهام مسیری نزولی را در پیش گرفتند. دلیل این موضوع را می‌توان در ماهیت عوامل پیشران بازار ارز جست‌وجو کرد. در هفته‌یی که گذشت این عوامل سیاسی خوراک‌‌گرفته از بیرون مرزها و همچنین ناآرامی‌های غیرضروری بود که در خیابان‌های برخی شهرهای کشور موجبات مخدوش شدن انتظارات اقتصادی و افزایش قیمت‌ها در بازار ارز را فراهم کرد. از آنجا که ریسک‌های سیستماتیک باعث افزایش نرخ ارز شده‌اند و این ریسک‌ها ارتباط معکوسی با رونق بازار سهام دارند، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که افزایش فعلی نرخ دلار به سرعت بر بازار سهام تاثیر مثبت بگذارد. در هفته گذشته نرخ دلار از 4 هزار و 300 تومان عبور کرد و بازدهی این بازار از ابتدای سال تقریبا به 17درصد رسید. این درحالی بود که بازار سهام با عقب‌نشینی قابل‌توجهی مواجه شد.
مروری بر آمار هفتگی بورس و فرابورس
در پایان معاملات هفته منتهی به 13 دی ماه 96، شاخص کل نسبت به هفته قبل با 2درصد کاهش روبه‌رو شد. شاخص کل با 1970 واحد کاهش نسبت به هفته قبل، به رقم 95929 واحد رسید. شاخص بازار اول با 1480 واحد کاهش به رقم 68070واحد بالغ گردید و شاخص بازار دوم با 2364 واحد کاهش عدد 206683 واحد را تجربه کرد و به ترتیب با 2.1درصد و 1.1درصد کاهش نسبت به هفته قبل مواجه شدند. در 5 روز کاری هفته گذشته، ارزش کل معاملات اوراق بهادار به 15634 میلیارد ریال بالغ شد که نسبت به هفته قبل 17درصد افزایش یافته است. در ضمن تعداد 6939 میلیون انواع اوراق بهادار در بیش از 412 هزار دفعه مورد معامله قرار گرفت و به‌ترتیب 33درصد افزایش و 12درصد کاهش را نسبت به هفته گذشته تجربه کرد. این درحالی است که آمارها حکایت از خروج قابل‌توجه اشخاص حقیقی از بازار سهام دارد. در هفته گذشته میزان تغییر مالکیت از اشخاص حقوقی به اشخاص حقیقی به رقم تقریبی 300 میلیارد تومان رسید. همچنین در هفته گذشته تعداد 30 میلیون واحد از صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس تهران به ارزش کل بیش از 306 میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت و هر کدام به ترتیب با 64 و 63درصد کاهش نسبت به هفته گذشته همراه شد.
شاخص کل فرابورس نیز در دومین هفته زمستان امسال با افت ۲.۵درصدی در ارتفاع ۱۰۵۵واحدی ایستاد. در دومین هفته زمستان امسال نقل و انتقال 2هزار و 279 میلیون ورقه به ارزش 7 هزار و
407میلیارد ریال در 206 هزار دفعه در بازارهای فرابورس ایران به ثبت رسید که حجم، ارزش و تعداد دفعات معاملات به ترتیب با رشد 47درصدی، افت 2درصدی و افزایش 7درصدی مواجه شدند. همچنین نگاهی به مبادلات انجام شده در بازارهای فرابورس در هفته گذشته حاکی از آن است که بازارهای اول و پایه با رشد حجم و ارزش دادوستد سهام روبه‌رو شده‌اند به‌طوری که در بازار اول 403 میلیون سهم به ارزش 584 میلیارد ریال دست به دست شد که در مقایسه با هفته پیشین نشان از رشد 103 و 56درصدی حجم و ارزش معاملات داشت.
در همین حال در بازار پایه نیز معامله‌گران یک‌هزار و 42میلیون سهم به ارزش یک‌هزار و 9 میلیارد ریال دست به دست کردند که رشد 109درصدی حجم و 32درصدی ارزش مبادلات را نشان می‌داد. از سوی دیگر در بازار دوم نیز در این مدت در حالی که حجم معاملات سهام با 2درصد رشد روبه‌رو شد اما ارزش آن افت 18درصدی را تجربه کرد، ضمن آنکه در بازار ابزارهای نوین مالی نیز سرمایه‌گذاران با دادوستد
95 میلیون ورقه به ارزش 4 هزار و 273میلیارد ریال افت 27 و 6درصدی حجم و ارزش معاملات را به ثبت رساندند. در هفته‌یی که گذشت ارزش معاملات خرد بازار سهام در مجموع بازارهای اول، دوم، پایه، SME و مشتقه به 2 هزار و 769 میلیارد ریال رسید که بر این اساس گروه «محصولات شیمیایی» با ارزش معاملاتی به میزان 571 میلیارد ریال 21درصد از این رقم را به خود اختصاص داد و در صدر صنایع فرابورسی قرار گرفت. پس از این گروه صنایع «فلزات اساسی»، «بیمه و صندوق بازنشستگی غیر از تامین اجتماعی»، «حمل و نقل» و «پالایشی‌ها» در جایگاه دوم تا پنجم صنایع فرابورسی که بیشترین میزان ارزش معاملات را ثبت کردند، ایستادند.
پیش‌نگر هفتگی بازار
همان‌طور که اشاره شد بورس تهران در هفته گذشته با تاثیر ریسک‌های برون‌زا با افت قابل‌توجهی مواجه شد. این درحالی است که قیمت‌های جهانی همچنان در محدوده مناسبی قرار دارند و نرخ دلار به‌عنوان شتاب‌دهنده سودآوری بخش عمده‌یی از شرکت‌های بورسی و فرابورسی در مسیر صعود و بالاترین میزان تاریخی خود قرار گرفته است. از طرفی قیمت‌های سهام با افت قابل‌توجهی مواجه شده‌اند و در شرایط عادی حالا می‌تواند بهترین زمان برای خرید سهام باشد. ضمنا باید توجه داشت که بهای هر بشکه نفت برنت در روز گذشته به محدوده 67 دلاری رسید. گفته می‌شود که هدف تکنیکال بازار نفت حالا محدوده‌های بالاتر از 70 دلار است. در نتیجه می‌توان ادعا کرد که بورس تهران تمام عوامل مثبت برای رشد قیمتی و افزایش در سمت تقاضا را دراختیار دارد. چنانچه سایه ریسک‌های سیستماتیک از بازار حذف شود، می‌توان امیدوار بود که قیمت‌ها دوباره وارد فاز صعودی شوند.
اما دلیل افت قیمت‌ها در هفته گذشته همان‌طور که اشاره شد بروز برخی ناآرامی‌های غیرضروری در خیابان‌های برخی شهرهای کشور بود. همین عامل بهانه مهمی به دست فعالان بازار برای شناسایی سود داد. اما حال سوال اینجاست که چرا با آرام‌تر شدن شرایط، فعالان بازار سهام در آخرین روزهای کاری هفته گذشته با بورس آشتی نکردند؟ پاسخ به این سوال می‌تواند تا حدود زیادی مختصات روند بازار در هفته جاری را مشخص کند. انتظار می‌رود در هفته جاری خبری از اعلام موضع دونالد ترامپ در قبال برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) منتشر شود. درواقع فعالان بازار سهام در آخرین روزهای کاری هفته گذشته اصطلاحا در حال پیشخور کردن خبرهای احتمالا منفی برجام بودند. هفته جاری را می‌توان هفته زورآزمایی عوامل مثبت اقتصادی و عوامل منفی سیاسی دانست. در این کشمکش باید دید واکنش فعالان بازار چه خواهد بود.
همچنین در هفته جاری آمار اشتغال ایالات‌متحده امریکا منتشر خواهد شد که انتظار می‌رود زمینه را برای رشد شاخص دلار فراهم کند. این موضوع می‌تواند فشاری منفی روی کامودیتی‌ها داشته باشد، اما باید توجه داشت که با افزایش نرخ ارز و همچنین فرض عدم افت شدید قیمت‌های جهانی، اثر تقویت شاخص دلار بر بازار سهام چندان بالا نخواهد بود.
با وجود این می‌توان انتظار داشت که امروز و فردا بازار سهام در نمادهای وابسته به قیمت‌های جهانی محتاط‌تر عمل کند. علاوه بر آن وجود سایه ریسک سیستماتیک برجام احتمالا قیمت‌ها را به سمت منفی سوق خواهد داد. در صورت انتشار اخبار مثبت سیاسی اما می‌توان امیدوار بود که فنر فشرده شده بازار سهام رها شده و قیمت‌ها دوباره مسیر صعودی خود را در پیش بگیرند. همچنین در هفته جاری احتمالا انتظار گزارش‌های 9 ماهه شرکت‌های دارای سال مالی منتهی به 29 اسفند آغاز خواهد شود. با بررسی گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها می‌توان انتظار داشت که شرکت‌ها صورت‌های مالی 9 ماهه مناسبی را راهی کدال کنند.
