جذب سرمایه‌گذار خارجی با ابزارهای پوشش نوسانات نرخ ارز: بحث سرمایه‌گذاری خارجی از دو جنبه تامین مالی بنگاه‌ها و واردات دانش فنی قابل بررسی است اما آنچه که امروز بیشتر از هر چیز دیگر برای کشور ما ضرورت دارد، انتقال دانش فنی و تکنولوژی است. چرا‌که از نظر نقدینگی با توجه به آزاد شدن منابع کشور با محدودیت زیادی رو به رو نخواهیم بود. امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس با بیان مطلب فوق درخصوص ضرورت سرمایه‌گذار خارجی گفت: بسیاری از بنگاه‌ها و شرکت‌ها بعضا توانستند، تکنولوژی خودشان را به روز کنند اما بعضی از صنایع که در ایران با هزینه تمام شده بالا به فعالیت خود ادامه می‌دهند شاید با اندک تغییر جزئی در فرآیند تکنولوژی بتوانند هزینه تمام شده خود را پایین بیاورند و بدین‌ترتیب بهره‌وری را افزایش بدهند. وی در ادامه افزود: از نظر نقدینگی در کشور مشکلی نداریم بلکه مشکل اصلی اینجاست که چطور این نقدینگی وارد بنگاه‌ها شود؛ اما از آنجا که سرمایه‌گذار خارجی از صنعتی که در آن قصد سرمایه‌گذاری دارد، شناخت کامل دارد بهتر است این تامین مالی توسط آنها انجام گیرد. مدیرعامل فرابورس با اشاره به انواع روش‌های سرمایه‌گذاری خارجی گفت: روش‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد اما در گام اول اگر بتوانیم ضرورت حضور سرمایه‌گذار خارجی را برای تامین مالی از طریق ابزارهای بدهی مالی مثل صکوک ارزی ایجاد کنیم، اقدام مناسبی صورت گرفته است. وی به سنا گفت: هم‌اکنون خیلی از طرح‌ها برای واردات ماشین و دانش فنی نیاز به ارز دارند. سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند این ارز را وارد کشور کند و بدین‌ترتیب صرفه‌های ناشی از مقیاس و نقل‌وانتقال را کاهش بدهد و به کاهش بهای تمام شده پروژه کمک کند. هامونی با تاکید بر این نکته که بحث دانش فنی از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است، تصریح کرد: منابع و نقدینگی به کفایت وجود دارد بنابراین ضرورت دانش فنی بسیار پررنگ‌تر است به خصوص برای شرکت‌هایی که بر پایه دانش و تکنولوژی بنا شده‌اند چون می‌تواند سودها را افزایش دهد.
این مقام مسوول درخصوص دغدغه‌هایی که با حضور سرمایه‌گذاران خارجی شکل می‌گیرد، اظهار کرد: اینگونه نیست که هر کشوری درهای کشور خود را به روی هر سرمایه‌گذاری باز کند بلکه باید فیلتر خاصی صورت بگیرد اما بعضی شرکت‌ها می‌توانند به اسم اینکه رقیب داخلی دارند کار را به ورشکستگی بنگاه داخلی بکشانند بنابراین باید دقت لازم در این خصوص انجام بگیرد. هامونی با بیان اینکه بحث تبعات سرمایه‌گذار خارجی بسیار مهم است، گفت: حتی در کشورهای پیشرفته هم این طور نیست که یک سرمایه‌گذار منطقه‌یی به راحتی بتوانند وارد کشور میزبان شود و حساب و کتابی در این خصوص وجود نداشته باشد. در کشورهای غربی و اروپایی هم نظارت‌های جدی روی سرمایه‌گذار خارجی می‌شود. بر این اساس باید حساسیت‌های لازم را در این خصوص داشته باشیم در عین حال که درهای کشور را روی سرمایه‌گذار خارجی باز کنیم. وی با اشاره به دو نظریه سرمایه‌گذاری خارجی بورسی و غیربورسی گفت: نظریه‌یی وجود دارد که سرمایه‌گذار خارجی به طور مستقیم وارد بازار سرمایه نشود یعنی از سرمایه‌گذاری در اقتصاد شفاف اجتناب کند، نظریه دیگری هم وجود دارد که سرمایه‌گذار خارجی فقط از طریق بورس‌ها و به طور شفاف صورت بپذیرد که قابل نظارت برای کشور میزبان باشد که این دو رویکرد کاملا متفاوت است. هامونی در این باره توضیح داد: عده‌یی معتقدند اگر سرمایه‌گذار خارجی خواست خارج از بورس و فرابورس وارد شود این امکان برای آنها فراهم شود؛ در صورتی که با توجه به تجربه‌های گذشته ما که از این روش ماحصلی به دست نیامده، این روش مطلوب ما نیست چون نه تنها پروژه‌هایی که به اسم سرمایه‌گذاری خارجی استارت خورده به بهره‌برداری نرسیده بلکه مخاطراتی را برای کشور ایجاد کرده‌اند. مدیرعامل فرابورس درباره شیوه ورود سرمایه‌گذار خارجی به بازار سرمایه ایران نیز توضیح داد: در شیوه دوم که سرمایه‌گذار خارجی به طور مستقیم وارد بازار سرمایه می‌شود نیز دو روش معمولا از سوی سرمایه‌گذاران خارجی انتخاب می‌شود، برخی از سرمایه‌گذاران خارجی با نیت کوتاه‌مدت و دریافت سودهای ناشی از نوسانات کوتاه‌مدت شرکت‌ها وارد بورس و فرابورس می‌شوند و برخی شرکت‌های دیگر برای حضور در بازارهای سرمایه کشور میزبان، استراتژی دارند و در قالب یک هلدینگ تشکیل پرتفوی می‌دهند و حتی اقدام به تحصیل یا ادغام و تملیک می‌کنند که ما برای پوشش تبعات و ریسک‌های ناشی از سرمایه‌گذار خارجی باید گروه دوم را به دقت شناسایی کرده و زمینه حضور آنها را فراهم کنیم. وی با بیان اینکه بازار سرمایه در سرمایه‌گذاری خارجی یک ابزار شفاف برای حاکمیت است، خاطرنشان کرد: بازار سرمایه این امکان را فراهم می‌کند که سرمایه‌گذار از مجاری بسیار شفاف وارد کشور شود و تحصیل یا ادغام و تملیک‌ها توسط مکانیسم‌های شفاف صورت بگیرد بنابراین، این انتخاب یک استراتژی حاکمیتی است که با سیاست‌گذاری، سرمایه‌گذار خارجی را به سوی بازار سرمایه گسیل دهد تا جایی که حتی اگر قصد ایجاد یک پروژه جدید را نیز داشتند آن را در قالب صندوق‌های پروژه لیست کنند بدین‌ترتیب ریسک‌های سرمایه‌گذار خارجی که به آن اشاره شد تا حد زیادی قابل مدیریت است. هامونی در ادامه این گفت‌وگو به زیرساخت‌های مورد نیاز برای جذب سرمایه‌گذار خارجی اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌ها به طور کامل آماده نیست اما اگر بخواهیم در قالب مارکتینگ و تبلیغ برای سرمایه‌گذار خارجی کاری انجام دهیم باید یک سری مسائل مثل استانداردسازی صورت‌های مالی شرکت‌ها در قالب IFRS و XBRL رعایت شود. وی گفت: یکی از ریسک‌هایی که سرمایه‌گذار خارجی در ایران دارد نوسانات ارز است که باید از طریق ابزارهایی مثل آتی ارز یا آپشن ارزی پوشانده شود. سرمایه‌گذار خارجی به این موضوع نیاز دارد باید این بازار راه بیفتد تا سرمایه‌گذار خارجی با هر ارزی یک پوزیشنی بگیرد و معامله کند. هامونی تصریح کرد: در حوزه انتشار داده، شاخص‌سازی باید انجام شود. انتشار معاملات بورس و فرابورس توسط استانداردهای بین‌المللی به زبان انگلیسی باید انجام گیرد در حالی که برخی سایت‌ها کفایت این کار را ندارند در حالی که این یکی از الزامات است که باید انجام شود. مدیرعامل فرابورس به حضور جهانی نهادهای مالی ایران نیز اشاره کرد و گفت: عضویت فرابورس در بورس‌ها و نهادهای بین‌المللی و بحث عضویت سازمان بورس در ISCO می‌تواند فرصت‌های بی‌شماری را در اختیار بازار سرمایه ایران قرار می‌دهد و زمینه ورود خیلی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بازار ما را ایجاد کند. هامونی اما با یکسان‌سازی ریزساختارها مخالف بود و در این باره توضیح داد: هر کشوری متناسب با شرایط اقتصادی، جغرافیایی و حتی اقلیم فرهنگی خود ریزساختارهای مختص خودش را دارد، برای همین ممکن است در بورس استانبول عرضه اولیه، نحوه مچینگ یا تسویه معاملات با بورس نیویورک کاملا متفاوت باشد.
وی ادامه داد: بنابراین این موضوع برخلاف ساختارهاست و نباید انتظار داشت که همه کشورها ریزساختارهای‌شان مشابه هم باشد منتها از اصلاحات و تغییراتی که منجر به بهبود شرایط شود همیشه استقبال کرده‌ایم مثل کشف قیمت در عرضه اولیه، تغییر حجم مبنا، دامنه نوسان و... که همگی در جهت بهبود و عمق‌بخشی بازار بوده است ولی این نکته که بین‌المللی شدن ما منوط به یکسان‌سازی ریزساختارها باشد، نادرست است. مدیرعامل فرابورس درباره صنایع برتر ما که می‌تواند زمینه حضور سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند، گفت: صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و معدن بزرگ‌ترین صنایع ما هستند به‌طوری که 50درصد مارکت فرابورس پتروشیمی و 10درصد پالایشی است و شرکت‌های معدنی و فولادی از لحاظ ارزش بازار سهم زیادی دارند بنابراین این شرکت‌ها فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاران خارجی هستند. وی با بیان اینکه حوزه گردشگری یکی از فرصت‌های بسیار خوب برای سرمایه‌گذاران خارجی است، افزود: ما در صنعت گردشگری و برخی صنایع دیگر ده‌ها سال سابقه فعالیت داریم اما بهره‌وری خوبی در آن نداریم بنابراین سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند با دانش فنی وارد آن شود و منتج به بهره‌وری شود به‌عنوان مثال شاید صنعت سیمان به بزرگی نفت و گاز و پتروشیمی نباشد اما با ورود تکنولوژی و افزایش بهره‌وری می‌تواند به یک صنعت بزرگ و پربازده تبدیل شود.
از موافقان تا مخالفان عرضه اولیه در بازار سهام: مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن، شرایط حال حاضر بازار سرمایه را برای عرضه‌های جدید مناسب خواند و گفت: ورود شرکت‌های جدید به بازار سرمایه به شرط رعایت الزامات آن، باعث بهبود و افزایش کارایی این بازار می‌شود. محمد ثریانژاد افزود: هرچه تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس بیشتر باشد یا تعداد سهام بیشتری از آنها از سوی سهامداران عمده عرضه شود، عمق بازار افزایش می‌یابد و در نتیجه از اثرگذاری اشخاصی معدود کاسته خواهد شد؛ این امر به منطقی‌تر شدن بازار کمک می‌کند و پتانسیل شرکت‌های سرمایه‌پذیر را افزایش خواهد داد. وی در پاسخ به این سوال که موافقان و مخالفان عرضه‌های اولیه را بیشتر چه طیف‌هایی تشکیل می‌دهند، اظهار کرد: ابتدا باید بین شرکت‌های مختلف از لحاظ اندازه تمایز قائل شد. در زمان عرضه اولیه شرکت‌های کوچک به‌دلیل اینکه احتیاج به نقدینگی زیادی ندارند، مخالفتی صورت نمی‌گیرد. ولی در زمان عرضه شرکت‌های بزرگ به‌دلیل احتیاج به نقدینگی زیاد، فعالان بازار سرمایه نگرانی‌هایی دارند. ثریانژاد ادامه داد: درنظر گرفتن این نکته بسیار ضروری است که زمان عرضه اولیه شرکت‌ها و توالی عرضه‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ عمده نگرانی‌ها زمانی شکل می‌گیرد که در بازار منفی، به دلیل احتیاج به نقدینگی زیاد و فشار مضاعف بر بازار شرکت بزرگی عرضه اولیه شود. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه در عرضه‌های بزرگ، به علت آنکه برخی سهامداران خرد با سرمایه‌های اندک مبادرت به فروش در سایر اوراق بهادار می‌کنند، بازار با جوی منفی همراه می‌شود، افزود: از این رو سرمایه‌گذاران نهادی تمایل کمتری به عرضه اولیه نشان می‌دهند؛ علاوه بر این به‌دلیل آنکه، تعداد سهام قابل تخصیص به آنها تفاوت چندانی با سایرین ندارد، در نتیجه نمی‌توان کاهش قیمت ناشی از فشار فروش روی سهام سایر شرکت‌ها را به طریقی جبران کرد. بر این اساس، به‌طور خلاصه می‌توان گفت، عرضه سهام در روزهای ابتدایی بیشتر مورد علاقه سهامداران خرد تا متوسط است. مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن سپس به برخی اقتضائات عرضه‌های اولیه اشاره کرد و گفت: مشکل عمده از زمان عرضه اولیه یک سهم بزرگ و همچنین عرضه‌های پی‌درپی سهام شرکت‌های بزرگ ناشی می‌شود. ثریانژاد افزود: برای خرید سهام یک شرکت در زمان عرضه اولیه در حالت کلی دو منبع مالی وجود دارد؛ یا باید یک پول تازه از خارج از بازار وارد شود، مثلا شخصی بخشی از سرمایه خود در بانک را برای خرید سهم جدید برداشت کند یا باید با فروش دارایی‌های مالی (سهام یا اوراق موجود) اقدام به خرید سهم کرد. وی در گفت‌وگو با سنا، اظهار کرد: البته می‌توان با استفاده از اعتبار کارگزاری‌ها نیز اقدام به خرید کرد اما بنا به دلایلی این روش نیز جزو راه دوم تامین مالی برای خرید سهم است و پول تازه به بازار با استفاده از این روش وارد نمی‌شود. ثریانژاد بیان کرد: زمانی که اندازه یک شرکت بزرگ است، در زمان عرضه اولیه فشار فروش بر بازار ایجاد می‌شود. اگر عرضه اولیه شرکت بزرگ در زمانی که بازار نزولی باشد یا اینکه عرضه‌ها بدون مبنای درست و کار کارشناسی پشت‌سر هم صورت بگیرد، شرایط مناسبی را در بازار شاهد نخواهیم بود.
