گروه بنگاه‌ها
قبل از سفر حیدرالعبادی نخست‌وزیر عراق به کشورمان این خبر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که ایران و عراق از دل این مناسبات تازه قصد دارند، وارد مرحله تازه‌یی از فعالیت‌های اقتصادی و همکاری‌های صادراتی با کشور عراق شوند.
مرحله‌یی که در آن بر اساس اعلام مقامات مسوول از طریق نیاز سنجی مناسب، ایران و عراق نه تنها در بخش‌های کلان اقتصادی (صنایع نفت، گاز، فولاد، پتروشیمی و...) بلکه در حوزه سرمایه‌گذاری روی مشاغل خرد هم پروژه‌های مشترکی را استارت خواهند زد.
مجموعه این اخبار و گزارش‌های اقتصادی در روزهای اخیر یک‌بار دیگر، توجه اهالی اقتصاد و صاحبان سرمایه در کشورمان را متوجه فرصت‌ها و تهدید‌های پیش‌روی بازار کسب و کار در عراق کرده است. یافتن پاسخی برای پرسش‌هایی از این دست که از چه طریقی می‌توان محصولات تولید شده در بنگاه‌های ایرانی را به سمت بازارهای مصرف در عراق سوق داد یا اینکه صاحبان سرمایه در کشورمان چگونه می‌توانند از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این کشور بهره‌مند شوند؟ و... موضوعاتی هستند که می‌توان به بهانه آنها نگاهی به مناسبات اقتصادی ایران با این همسایه غربی انداخت.
بازخوانی ظهور عراق جدید
بازار کسب و کار در کشور عراق را باید به دو بخش قبل از اشغال امریکایی‌ها و بعد از آن تقسیم کرد. براساس ارزیابی‌های تحلیلی نهادهای بی‌طرف تهاجم نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا منجر به توقف کار بسیاری از کارخانه‌ها در این کشور شد و وضعیت کسب و کار هر چه بیشتر روبه وخامت رفت. برخی کارخانه‌ها هدف بمباران‌ها قرار گرفتند و کارگران کارخانه‌های دیگر نیز خانه‌نشین شدند. پس از اشغال کشور نیز اموال بسیاری از کارخانه‌ها غارت شد و تاسیسات آنها به سرقت رفت به‌گونه‌یی که دیگر توانایی شروع مجدد کار را نداشتند.
برخی بنگاه‌های بخش خصوصی از این بحران‌ها جان سالم به‌در بردند اما مسائلی چون مشکلات ناشی از عدم امنیت، فقدان برق و سوخت، افزایش نرخ تورم (به میزان 70 درصد) و فقدان امنیت در عرصه حمل و نقل دامنگیر آنها شد و تعداد بسیاری از آنها فعالیت‌های خویش را به تعلیق درآوردند.
مجموعه دلایل باعث شد تا دامنه‌های تولید در کشور عراق با بحران‌های جدی مواجه شود و درآمدهای نفتی سرشار این کشور صرف واردات محصولات مورد نیاز این کشور برای بازسازی ناشی از اشغال شود. هرچند خروج نیروهای امریکایی از این کشور باعث شد تا بازار کسب و کار این کشور برای شکوفایی دوباره دست به اقداماتی بزند، اما حملات نیروهای داعش و اشغال بخش‌هایی از خاک عراق باعث شد تا باز هم موضوعات امنیتی در راس نظام برنامه‌ریزی این کشور قرار بگیرد و برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی به بعد موکول شود.
توجه به مشترکات
استان بصره در عراق نزدیک‌ترین بازار صادراتی به ایران محسوب می‌شود که با توجه به مشترکات تاریخی و مذهبی با ایران همواره جایگاه ویژه‌یی را برای صادرات محصولات ایرانی به خود اختصاص داده است. فاصله بصره تا آبادان تنها 20 کیلومتراست که همین موضوع فرصت ویژه‌یی را در اختیار صادرکنندگان ایرانی قرار داده است.
مهم‌ترین اقلام تولید شده در بنگاه‌های ایرانی که برای صادرات راهی بازارهای عراق می‌شوند شامل انواع کاشی، سیمان سفید، کولر آبی خانگی، مواد شیمیایی، رب گوجه فرنگی، لوازم خانه داری و پاکیزگی، هندوانه تازه، انواع شیرینی، پیاز، موسیر، حیوانات زنده، انواع روغن‌های نباتی و حیوانی، انواع نوشابه‌ها، محصولات معدنی، محصولات شیمیایی، محصولات و مواد پلاستیکی، انواع پوست و چرم و کیف، چوب، منسوجات، سنگ ساختمانی و... است.
سهم ما در بازار عراق فقط 12 درصد است
عصر چهارشنبه 31خرداد ماه نخستین جلسه از مجموعه نشست‌های ماهیانه اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با موضوع تحولات آینده عراق برگزار شد.
سرکنسول ایران در کربلا در این نشست گفت: کشور ما با وجود برخورداری از بیشترین مرز خاکی با عراق، سهم ناچیز ۱۲درصدی از این بازار دارد. «میرمسعود حسینیان» افزود: عراق ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد اما ۲۲درصد بازار آن در اختیار ترکیه است. به گفته این مسوول، ایران سالانه 8میلیارد دلار صادرات غیرنفتی به عراق دارد و ۸۵درصد صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور به این بازار صورت می‌گیرد. وی بیان داشت: موفق‌ترین شرکت ایرانی در این کشور شرکت کاله با سابقه بیش از چهار سال است که دلیل آن ثبات فعالیت عنوان می‌شود. سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در کربلا تصریح کرد: حمایت اندک دولت، پیگیری نامناسب بازرگانان ایرانی، مسائل مرزی، مالی و بیمه‌ای، ضعف برخی طرف‌های ایرانی در عمل به وعده‌ها، نیاز به سرمایه‌گذاری و روابط خارج از چارچوب و روال قانونی بازرگانان ۲ طرف با یکدیگر عمده مشکلات بازرگانان ایرانی در بازار بزرگ عراق است.
اعداد و ارقام روابط صادراتی با عراق
ناصر کنعانی رییس ستاد عراق وزارت امور خارجه در همایش صادراتی درخصوص دورنمای توسعه روابط اقتصادی دو کشور به نکاتی اشاره می‌کند که به نظر می‌رسد برای تاثیرگذاری بیشتر در بازار عراق باید به آنها توجه کرد. کنعانی با بیان اینکه حضور ایران در عراق نه تنها فرصت بلکه یک ضرورت است و نمی‌توان به آن بی‌تفاوت بود، اظهار داشت: سیر روند تجاری و اقتصادی ایران و عراق طی ۱۳ سال گذشته (2003تا2017 میلادی) یعنی بعد از سقوط رژیم بعث عراق روند مطلوبی داشته است. رییس ستاد عراق وزارت امور خارجه به رقم ۱۳ میلیارد دلار تجارت با عراق در حوزه‌های مختلف طی این سال‌ها اشاره کرد و گفت: 6.2 میلیارد دلار آن در سال ۹۴ و مربوط به صادرات غیرنفتی جمهوری اسلامی ایران با این کشور است.
به گزارش ایرنا، او تصریح کرد: وجود ۱۸گذرگاه رسمی و غیررسمی در طول ۱۴۰۰کیلومتر مرز مشترک با این کشور، عراق را به دومین مقصد تجاری صادرات غیرنفتی برای ایران تبدیل کرده است. کنعانی بیان داشت: عراق از مهم‌ترین کشورهای هدف در حوزه دیپلماسی اقتصاد مقاومتی است و این کشور می‌تواند مقصد بسیار مهمی برای تحقق بخش سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باشد.
رییس ستاد عراق وزارت امور خارجه تصریح کرد: ایران با عراق در ۲ حوزه تجاری و اقتصادی در اقلیم کردستان عراق و همچنین عراق مرکزی فعالیت دارد و اگرچه این دوگانگی ممکن است، در برخی حوزه‌ها به دلیل تفاوت معیارها مشکلاتی فراهم کند، اما فرصت‌های مناسبی را هم به لحاظ تجاری در اختیار ایران قرار می‌دهد. او بیان داشت: علاوه بر 6.2 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی با عراق در حوزه ترانزیت با درآمد یک میلیارد دلاری سالانه و در حوزه انرژی که مهم‌ترین حوزه فعالیت صنعتی ما در جمهوری عراق به‌شمار می‌رود، روزانه ۱۲۰۰ مگاوات برق به عراق صادر می‌کنیم که اگر خطوط انتقالی را بیشتر کنیم، ظرفیت بالایی داریم.
کنعانی بیان داشت: در حوزه گردشگری هم سالانه 2.5 میلیون گردشگر عراقی به ایران سفر می‌کنند.
اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد چه ظرفیت‌های منحصر به فردی در بازار این کشور برای اقتصاد ایران وجود دارد.
لازمه تجارت موفق با عراق
رییس انجمن دوستی ایران و عراق در زمینه اهمیت بازار صادراتی عراق برای کشورمان می‌گوید: عراق یک منطقه راهبردی بنیادین اقتصادی است، به شرط آنکه با عراقی‌ها همکاری و شراکت کنیم.
«علی آقامحمدی» افزود: منطقه اطراف و همسایگان ایران دست‌کم تا سال ۲۰۳۰ آبستن حوادث بسیار است اما باید یاد بگیریم در شرایط ناامن فعالیت کنیم. به گفته او، بازار بسیار پرسودی در منطقه وجود دارد اما باید فعالیت در این عرصه را دست اهل آن بدهیم تا سرمایه کشور باقی بماند.
آقامحمدی تاکید کرد: باید نسبت به ایجاد ارتباط ساماندهی شده بین مناطق مختلف کشور با عراق اقدام کنیم. او گفت: عراق در چند سال آینده جمعیتی به مراتب بیشتر از ایران خواهد داشت و براین اساس می‌توان همه فعالیت‌های اقتصادی در این کشور را در مقیاس بزرگ دید.
این مسوول ادامه داد: عراق از نظر بازار اقتصادی به هیچ عنوان با سوریه، الجزایر، لیبی و... قابل قیاس نیست و برای توسعه همکاری با این کشور پیشنهاد کرد باید تمهیدی اندیشید که عراقی‌ها نیز بتوانند در ایران به کسب و کار و تجارت بپردازند.
رییس انجمن دوستی ایران و عراق تصریح کرد: ۲ عرصه مهم برای فعالیت در عراق شامل زیرساخت‌هایی مانند آی.تی، تلفن همراه و میکروالکترونیک و همچنین گروه کالاهای مصرفی است. او یادآوری کرد: عراق در اتحادیه عرب عضویت دارد. این مساله به معنای برد ایران است؛ زیرا می‌توان برخی کالاها را به جای ایران در عراق تولید کنیم تا مشتریان بیشتری برای کالای خود بیابیم.
آقامحمدی ادامه داد: باید به دنبال شریک اقتصادی و نه مصرف‌کننده در عراق باشیم تا در بازار این کشور موفق شویم.
