دایره بسته مطالبات؛ بدهی 179تریلیون تومانی دولت به بانک‌ها و بدهی 112هزار میلیارد تومانی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
بانک مرکزی گزیده آمارهای اقتصادی مربوط به مهر ماه ۱۳۹۶ را منتشر کرد. این آمارها حکایت از این دارد که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها 72.19درصد است.
به گزارش «تعادل» در مهرماه سال جاری رقم نقدینگی 1403هزار میلیارد تومان بوده و بر این اساس این عدد نسبت به مهرماه سال قبل با رشد 23.3درصدی و نسبت به اسفند سال قبل با رشد 11.9درصدی مواجه بوده و سهم پول از نقدینگی 163.8هزار میلیارد تومان معادل 11.67درصد و سهم شبه‌پول از آن 1239هزار میلیارد تومان حدود 88.32درصد است. براساس این گزارش مجموع دارایی‌های سیستم بانکی کشور نیز 3172هزار میلیارد تومان است که این عدد نسبت به سال قبل 17.6درصد رشد داشته است.
112هزار میلیارد تومان بدهی بانک‌ها
براساس آخرین آمارها، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در پایان مهرماه ۹۶ به ۱12هزار و 38۰میلیارد تومان رسید. این رقم در یک‌سال منتهی به مهرماه 14.5درصد و در 7ماهه اول سال جاری 12.7درصد رشد داشته است. تنها در مهر 96 بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی 2670میلیارد تومان بیشتر شده و از 109.71 به 112.38تریلیون تومان رسیده است.
آمارهای مربوط به خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مرکزی که در قالب گزارش گزیده آمارهای اقتصادی از سوی بانک مرکزی ارائه شده، حجم کل دارایی خارجی بانک مرکزی در پایان مهرماه امسال به رقم 358هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به اسفندماه سال گذشته 5.7درصد و در مقایسه با مهرماه سال قبل 5.4درصد افزایش داشته است. حجم اسکناس مسکوک در پایان ماه مورد بررسی 53 هزار و 550 میلیارد تومان محاسبه شده که در یک سال منتهی به مهرماه امسال 11.1درصد افزایش داشته که نشان‌دهنده حضور بیشتر کارت‌های بانکی و پول الکترونیک در بازار پول کشور و کاهش گردش اسکناس است. از این رقم 34هزار و 360میلیارد تومان در دست اشخاص و 7680میلیارد تومان نزد بانک مرکزی و 11510میلیارد تومان نزد بانک‌هاست.
بدهی 179تریلیونی دولت به بانک‌ها
کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی 245هزار و 680میلیارد تومان شامل 216هزار و 980میلیارد تومان بدهی دولت و 28700میلیارد تومان بدهی شرکت‌های دولتی بوده است.
از سوی دیگر بدهی بخش دولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری به 183هزار میلیارد تومان شامل 179هزار میلیارد تومان بدهی دولت و 4180میلیارد تومان بدهی شرکت‌های دولتی بوده است. رشد بدهی دولت به بانک‌ها در 7 ماهه نخست 13درصد و در یک‌سال اخیر 29.2درصد بوده است. بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در 7ماهه اول امسال 8.4درصد و در یک‌سال منتهی به مهرماه 96 به میزان 1.3درصد افزایش داشته است. حجم کل بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی 62هزار و 430میلیارد تومان است که بدهی دولت 37هزار و 910 میلیارد تومان بوده که با رشد 38.5 درصد در 7 ماهه اول سال 96 و رشد10.3درصد نسبت به مهر 95 مواجه شده است.
بر این اساس بدهی دولت به سیستم بانکی شامل بانک مرکزی و بانک‌ها در پایان مهر 96 به رقم 217 هزار میلیارد تومان رسیده است که رقم بزرگی محسوب می‌شود. به همین دلیل متاثر از رشد بدهی دولت به بانک‌ها که به رقم 179هزار میلیارد تومان رسیده، رقم اضافه‌برداشت یا بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز افزایش یافته و به رقم 112هزار و 380 میلیارد تومان رسیده و این چرخه معیوب و مشکل‌دار ساختاری همچنان ادامه دارد و با رشد بدهی دولت به بانک‌ها که تنها در یک‌ماه و در مهرماه 96 معادل 7160میلیارد تومان بیشتر شده، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز رو به افزایش گذاشته و تنها در مهر 96 و در یک‌ماه معادل 2670میلیارد تومان افزایش داشته است.
38هزار میلیارد تومان بدهی دولت
بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی که از دو جزء بدهی دولت و بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی به بانک مرکزی تشکیل می‌شود، نشان می‌دهد که سهم دولت 37هزار و 910میلیارد تومان و سهم شرکت‌ها و موسسات دولتی 24هزار و 520میلیارد تومان است. بدهی دولت در یک‌سال منتهی به مهرماه 96 معادل 10.3درصد و در 7ماهه اول سال جاری 38.5درصد افزایش داشته است. البته رشد بدهی دولت به بانک مرکزی ناشی از دریافت تنخواه بودجه است که طبق قانون تا پایان سال تسویه می‌شود. بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی در 7ماهه اول امسال 18.9-درصد و در یک‌سال منتهی به مهرماه 96 به میزان 10-درصد کاهش داشته است. سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی تا پایان مهر ماه به رقم 142هزار و 660 میلیارد تومان رسیده که در یک سال منتهی به مهر ماه 22.6درصد و در 7ماهه اول امسال 13.8درصد رشد داشته است همچنین بانک‌ها 7هزار و 820 میلیارد تومان به عنوان سپرده دیداری نزد بانک مرکزی داشته‌اند. سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی در یک سال منتهی به مهر ماه امسال 3.4- درصد و در 7ماهه اول امسال 6.5- درصد کاهش داشته است. رقم سپرده دولت نزد بانک مرکزی 30هزار و 470میلیارد تومان است. سپرده شرکت‌ها و موسسات دولتی نزد بانک مرکزی 5 هزار و 110میلیارد تومان بوده که در یک سال منتهی به مهر ماه 10.49درصد افزایش داشته اما در 7ماهه اول امسال 7.1درصد افزایش داشته است.
کل سپرده‌ها و وام‌های بانکی
طبق آخرین آمارها از گردش منابع در شبکه بانکی، مانده کل سپرده‌های بخش خصوصی به بیش از ۱368هزارمیلیارد و تسهیلات بانکی بالغ بر 996هزارمیلیارد تومان رسیده است. آخرین تغییرات در کل مانده تسهیلات بانکی در پایان مهر ماه نشان می‌دهد که مانده کل سپرده‌ها نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل 23.8درصد و نسبت به اسفند 12.7درصد افزایش دارد.
سهم سپرده‌های بلندمدت از کل سپرده‌های غیردولتی در شهریور 96 به عدد 48.3درصد رسیده بود که در مهر 96 به 50.2 درصد رسیده و رقم آن معادل 687.28 تریلیون تومان گزارش شده و نشان می‌دهد که به دنبال سیاست جذب سپرده بلندمدت، کاهش نرخ سود حساب‌های کوتاه‌مدت ویژه و اقدامات دیگر اکنون سهم سپرده‌های بلندمدت افزایش یافته است. سهم کوتاه‌مدت از کل سپرده‌های غیردولتی که رقم آن به 465تریلیون تومان رسیده نیز به 34درصد کل سپرده‌های بخش خصوصی رسیده است.
سپرده بلندمدت در 7ماه نخست امسال معادل 42.1درصد افزایش و کوتاه‌مدت معادل 12- درصد کاهش داشته است. به عبارت دیگر رشد 42درصدی بلندمدت بالاتر از رشد نقدینگی 11.9درصدی، رشد سپرده‌های غیردولتی 12.7درصدی، رشد تسهیلات 8.6 درصدی در 7ماه اخیر بوده و بیشترین رشد را بین شاخص‌های بانکی داشته و نشانه موفقیت سیاست تماس بانک‌ها با سپرده‌گذاران و تمدید قرارداد با آنها از طریق نرخ‌های بالاتر از 15درصدی قبل از 11شهریور 96 بوده اما اینکه این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت و همچنان رقم سپرده بلندمدت و رشد و سهم آن بالاتر از بقیه شاخص‌ها خواهد بود، مشخص نیست.
برخی کارشناسان می‌گویند به دلیل تغییراتی که در سود کوتاه‌مدت ویژه، نوسانات و رکود بخش مسکن و بورس و... رخ داده احتمالا تا مدتی سپرده‌گذاران ترجیح می‌دهند که از سود سپرده بلندمدت استفاده کنند. پیمان قربانی از جا به جایی ۱۰واحد درصدی در سپرده‌های بانکی طی شهریور و مهر ماه سال جاری و افزایش سهم بلندمدت از کل سپرده‌ها خبر داد و گفت: با این جا به جایی، ماندگاری سپرده‌ها و قدرت تاب‌آوری نظام بانکی افزایش یافته است.
این موضوع نشان می‌دهد که آنچه در فرصت 11روز اول شهریور توسط بانک‌ها انجام شده و در شهریور ماه مبلغ سپرده بلندمدت را 140تریلیون تومان افزایش داده و کوتاه‌مدت را 123تریلیون تومان کاهش داده در مهر ماه 96 نیز ادامه یافته و همچنان رقم سپرده بلندمدت بالاتر از سپرده کوتاه‌مدت است.
رقم سپرده بلندمدت با ثبت 687 تریلیون تومان نسبت به پایان مرداد با رقم 514 تریلیون تومان معادل 173تریلیون تومان بیشتر شده و تنها در 2ماه شهریور و مهر نسبت به پایان مرداد معادل 33.6درصد رشد کرده است.
در 11روز اول شهریور 96 بانک‌ها طی تماس با مشتریان خود از طریق پیامک و تماس تلفنی از آنها خواستند که سپرده‌های بلندمدت با نرخ‌های بالای 15درصد قبلی را در این فرصت تا 11شهریور و برای یک سال تمدید یا افزایش دهند و این موضوع منجر به جابه‌جایی بیش از 123هزارمیلیارد تومان از سپرده کوتاه‌مدت به سپرده بلندمدت شد اما اکنون با افزایش 173تریلیون تومان در 2ماه شهریور و مهر به نظر می‌رسد که 50 تریلیون تومان دیگر در مهر ماه به سپرده بلندمدت اضافه شده و برخی این افزایش را حاصل رشد نقدینگی، پرداخت سپرده غیرمجازها و تزریق پول به اقتصاد می‌دانند.
کاهش رقم پول داغ
در مهر ماه امسال پول داغ نیز نسبت به مرداد 96 معادل 140تریلیون تومان کمتر شده زیرا رقم کوتاه‌مدت و سپرده دیداری و اسکناس در دست اشخاص روی هم رفته کاهش داشته و پول داغ از 769 به 629 تریلیون تومان کاهش یافته و پول داغ یا نقد و در دست مردم درحال گردش است که شامل حجم پول با 164هزارمیلیارد تومان(129هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس در دست اشخاص) به اضافه 465هزارمیلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت است که نزدیک به 45درصد نقدینگی کشور است اما قبلا بیش از 50 درصد نقدینگی کشور بود.
گزیده آمارهای اقتصادی پولی و بانکی مهر 96 نشان می‌دهد که رقم سپرده درازمدت که به آن سود تعلق می‌گیرد به رقم 1152تریلیون تومان رسیده که معادل 82درصد نقدینگی کشور است. از این رقم 687هزارمیلیارد تومان سپرده بلندمدت و 465هزارمیلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت بوده و بلندمدت 222هزارمیلیارد تومان بیش از کوتاه‌مدت بوده است.
