تعادل
«اگرچه امریکای ترامپ تلاش کرد، ایران سودی از توافق هسته‌یی نبرد اما گشایش‌های اقتصادی برجام همچون گذشته به اقتصاد ایران کمک کرده است»؛ گزارش وزارت امور خارجه به کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره برجام را می‌توان در این چند جمله خلاصه کرد، گزارشی که باید هر 3ماه به مجلس ارائه شود. در بخشی از این گزارش روایتی کمتر شنیده شده از جلسات کمیسیون مشترک برجام منتشر شده، آنجا که آمده است بر خلاف اظهارات ترامپ، نمایندگان امریکا در این جلسه به شکلی صریح بر پایبندی دولت این کشور به برجام تاکید کرده و گفته‌اند که دولت امریکا قصدی برای عدم اجرای تعهدات خود ندارد. آن طور که در این گزارش آمده، اروپایی‌ها هم امریکا را بابت عدم اجرای بندهایی از برجام، عدم همکاری و پاسخگویی اوفک و سیاست‌های مبهم رییس‌جمهور آن کشور مورد اعتراض قرار داده و خواهان اصلاح این سیاست‌ها شده‌اند. به نوشته وزارت امور خارجه در 3ماه گذشته به موازات اقدامات غیرسازنده امریکا در اجرای تعهدات برجامی خود، حمایت بین‌المللی از برجام و اجرای موفقیت‌آمیز آن نیز شدت گرفته که دستاورد سیاست حکیمانه جمهوری اسلامی ایران، دیپلماسی فعال و هماهنگی نهادهای داخلی در اجرای دقیق و صادقانه برجام بوده است. حمایت دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برجام و تاکید بر پایبندی ایران به تعهداتش مورد اشاره این گزارش قرار گرفته و از حمایت‌های جدی اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی از برجام سخن به میان آمده است.
آورده‌های اقتصادی برجام
اما غربی‌ها در رفع تحریم‌ها چقدر به تعهدات خود عمل کرده‌اند؟ دستگاه دیپلماسی کشور در 4 سرفصل«حوزه نفت، گاز و پتروشیمی»، «حمل و نقل»، «بانکی و مالی» و «بیمه» به این پرسش پاسخ داده است. در این گزارش درباره آخرین وضعیت رفع تحریم‌های حوزه نفت، گاز و پتروشیمی به بازگشت تولید و فروش نفت ایران به دوران پیش از تحریم‌ها و ادامه این روند اشاره شده و آمده است:«روند تولید و صادرات نفت خام و میعانات گازی با آهنگی رو به رشد ادامه داشته است. درآمد کشور از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی در 3ماهه دوم سال 1396 بالغ بر 11.34میلیارد دلار بوده که نسبت به 3ماهه اول سال جاری بیش از 600 میلیون دلار بیشتر بوده است.» همچنین با تاکید بر ادامه همکاری ایران با سرمایه‌گذاران در حوزه انرژی به دستاوردهای توافق هسته‌یی در واردات کالا و تجهیزات مورد نیاز این صنعت اشاره شده است؛ جایی که به گفته مسوولان وزارت خارجه فقط در یک مورد «براساس گزارش دریافتی از مدیریت پشتیبانی ساخت و تامین کالای نفت، اعتبار اسنادی قرارداد ساخت و تامین کالا همراه با انتقال تکنولوژی و دانش فنی ساخت لوله‌های مغزی CRA به داخل کشور که در خرداد 1396 بین شرکت ملی نفت ایران و یک شرکت اروپایی منعقد شده بود در آذر ماه سال جاری با دریافت ضمانتنامه بانکی معتبر از اعضای کنسرسیوم عملیاتی شده است.»
اما توافق هسته‌یی بیش از پیش نتایج ملموسی برای صنعت حمل و نقل داشته است.«گشایش اعتبار اسنادی قرارداد برقی کردن خط آهن تهران- مشهد با چین به ارزش بیش از 5/2میلیارد دلار»، «امضای تفاهمنامه تامین مالی ساخت مشترک واگن و لکوموتیو با روسیه به ارزش 3میلیارد یورو»، «ناوگان شرکت ملی نفتکش از پوشش کلوپ‌هایIGA4» و «ورود چندین فروند هواپیمای ATR و دیگر شرکت‌های مطرح هواپیماسازی به ایران» ازجمله مواردی بود که وزارت امور خارجه در سرفصل دستاوردهای 3ماهه حمل و نقل کشور از برجام ذکر کرد. هر چند به اذعان نویسندگان این گزارش به دلیل تعلل امریکا در صدور به موقع برخی مجوزهای مورد نیاز برای فروش هواپیماهای مسافربری یا خدمات و قطعات مربوطه فرآیند عادی خرید هواپیما در مواردی با مشکلاتی مواجه شده که این موضوع به تفصیل در کمیسیون مشترک مطرح شده و همه طرف‌های برجام از امریکا خواستند تا به تعهداتش در این خصوص به سرعت عمل کند.
برای دو چالش اساسی اقتصاد ایران یعنی ارتباط بین‌المللی بیمه‌یی و بانکی هم گشایش‌هایی حاصل شده است هر چند به گفته دستگاه دیپلماسی کشورمان، حل مسائل بانکی نیازمند همکاری و هماهنگی بیشتری است؛ چراکه این حوزه دست‌اندازهای غیربرجامی هم دارد. با این حال در این گزارش از امضای موافقتنامه سرمایه‌گذاری به ارزش 6 میلیارد دلار با ایتالیا به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام یاد شده که بزرگ‌ترین قرارداد خط اعتباری جمهوری اسلامی ایران با یک کشور اروپایی بوده است. خط اعتباری که توافقنامه آن توسط دو بانک ایرانی صنعت و معدن و خاورمیانه به عنوان بانک‌های عامل امضا شده و قرار است که بانک‌های دیگر ایرانی نیز به این توافق بپیوندند. همچنین در 9ماهه امسال 813 رابطه کارگزاری با 284بانک خارجی برقرار و سامانه شتاب ایران به صورت آزمایشی به سوییچ کارت روسیه متصل شد و مذاکره با سایر کشورها ادامه دارد تا شاید در آینده‌یی نه چندان دور کارت بانک‌های ایرانی در دیگر کشورها هم اعتبار داشته باشد.
در حوزه بیمه نیز تعداد 51 فروند از 73فروند شناورهای ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران و تعداد 64 فروند از 137فروند شناورهای ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های تابعه موفق به دریافت پوشش بیمه‌یی از کلوپ‌های بین‌المللی IG شدند. همچنین پوشش P&I کشتی سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران که اخیرا در برخورد با کشتی چینی دچار حادثه شده است توسط کلوپ بین‌المللی Steamship از اعضای کلوپ IG صادر شده که در نتیجه مسوولیت پرداخت خسارت تحت پوشش P&I کلوپ‌های بین‌المللی(با مشخص شدن مقصر حادثه) خواهد بود. وزارت امور خارجه در این گزارش به پرسش‌ها درباره فعالیت‌های هسته‌یی هم پاسخ داده است. براساس این گزارش، مذاکرات کارشناسی و تبادل اسناد در پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک بین جمهوری اسلامی ایران و چین در جریان است. همچنین اقلام و تجهیزات قرارداد مربوط به پروژه ایزوتوپ پایدار، منتقل و تحویل شرکت ایرانی شده است و درحال حاضر این اقلام در سایت فردو برای شروع، نصب و راه‌اندازی نگهداری می‌شوند. از سوی دیگر پروژه همکاری با اتحادیه اروپا برای انجام پروژه‌های مربوط به استرس تست نیروگاه بوشهر نیز ادامه یافته و بازدیدهایی برای پیشبرد این پروژه صورت گرفته است. این گزارش که به تفضیل وضعیت اجرای تعهدات غربی‌ها در جریان توافق هسته‌یی را بررسی کرده است، تحویل اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شده تا آنان را از وضعیت فعلی اجرای برجام روشن کند.
