گروه تشکل‌ها
بلایای طبیعی، اتفاقات پیش‌بینی نشده و به صورت کلی شرایط اضطراری امری طبیعی در هر کشوری است. در شرایطی که ممکن است بلایای طبیعی در هر زمانی حادث شود، طبیعی است که باید برای آنها پیش‌بینی در نظر گرفت. اکثر مواردی که برای پیشگیری و همچنین واکنش در زمان اتفاق چنین حوادثی در نظر گرفته می‌شود مربوط به امداد و نجات جان مردم است در حالی که اقتصاد نیز از این موضوع آسیب جدی خواهد دید.
شاید کمتر به مساله بازتوانی اقتصاد در زمان بروز چنین وقایعی توجه شده است اما فدراسیون اتاق‌های بازرگانی جهان در گزارشی، برنامه‌یی برای آمادگی، واکنش و بازتوانی در شرایط اضطراری را معرفی کرده است. وجود چنین راهنمایی به دلایل متعدد حیاتی است.
اول اینکه در هر برنامه اضطراری در سراسر جهان، پروتکل‌ها و چارچوب‌هایی برای پاسخگویی به نیازهای انسانی و نه نیازهای کسب و کار وجود دارد بنابراین یک خلأ جاری با این برنامه پر می‌شود و کسب و کارها شانس بیشتری برای بقا پس از بلا پیدا می‌کنند. تحقیقات انجام شده در ایالات متحده امریکا نشان می‌دهد که 43درصد کسب و کارهایی که تحت تاثیر بلایای طبیعی قرار می‌گیرند، تعطیل می‌شوند و هرگز بازگشایی نخواهند شد. 28درصد آنها بسته می‌شوند اما مجددا بازگشایی می‌شوند اما در 2سال اول شکست می‌خورند.
این در حالی است که اگر کسب و کار توان بازتوانی سریع پس از رخداد را داشته باشد می‌تواند به شرایط عادی بازگردد.
نگاهی به بلایای طبیعی
اتاق‌ها و تشکل‌ها اغلب سازمان‌هایی عضومحور هستند و در صورت آمادگی برای شرایط اضطراری طبیعتا می‌توانند تمام منابع خود را در اختیار کسب و کارها قرار دهند. بقای یک تشکل به بقای اعضای آن بستگی دارد به همین دلیل تشکل‌ها باید بدانند که چگونه می‌توانند در شرایط اضطراری اعضای خود را حفظ کنند.
طیف موقعیت‌هایی که ممکن است فعالیت بنگاه‌ها را به صورت ناخواسته مختلف کند، بسیار زیاد است.
1- بلایای طبیعی از جمله سیل، آتش‌سوزی، گرداب، توفان و زلزله
2- حوادث با عامل انسانی شامل آتش‌سوزی، انفجار، نشت مواد سمی
3- موقعیت‌های جنایی از جمله گروگان‌گیری، تیراندازی، شورش، تروریسم و...
طبیعتا در مقابل چنین اتفاقاتی باید واکنش‌هایی از سوی کسب و کارهایی که تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند، صورت گیرد. این واکنش‌ها را می‌توان در 3 بخش تقسیم‌بندی کرد:
1- آمادگی اضطراری- آنچه اتاق‌ها و کسب و کارها می‌توانند از پیش برای وضعیت اضطراری و در جهت افزایش تاب‌آوری و شانس بازیابی توان خود پس از واقعه انجام دهند.
2- واکنش اضطراری- آنچه اتاق‌ها باید برای ساعات و روزهای اولیه پس از حادثه انجام دهند.
3- بازتوانی- نقش اتاق‌ها و سایر تشکل‌ها در حصول اطمینان از بازگشت کسب و کارها به چرخه عادی اقتصادی پس از حادثه.
آمادگی برای شرایط اضطراری
این مرحله از این جهت دارای اهمیت است که فرصت کافی برای آمادگی وجود دارد و هر قدر آمادگی بیشتری وجود داشته باشد، شانس موفقیت بیشتر است. با وجود این جلب حمایت اعضا در این مرحله بسیار سخت است. برای آمادگی در این بخش به تشکل‌ها 5 گام توصیه می‌شود.
تدوین و توزیع کتابچه آمادگی شرایط اضطراری، ایجاد و برقراری ارتباط پایگاه اضطراری داده‌های تماس کسب و کار و پروتکل ارتباطی، ایجاد یک نیروی ضربت کسب و کار اضطراری و ایجاد رهبری در این نیرو، ساخت یک پایگاه ارائه‌کننده داده اضطراری، تبدیل شدن به بخشی از تیم‌های اضطراری جامعه.
در این بخش لزوم توجه به مساله بیمه از اهمیت زیادی برخوردار است. بیمه‌های معمول خسارت‌های مالی بر اثر بلایای طبیعی را پوشش می‌دهد اما کمکی به بازگشت کسب و کار به چرخه اقتصادی نمی‌کند به همین دلیل باید پوشش بیمه در این بخش را در نظر گرفت. توافقات تشکل‌ها با بیمه‌ها در این خصوص می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
در اکثر بیمه‌ها خسارت مادی شامل اختلال در کسب و کار نیست در حالی که این بخش خسارت بسیار بزرگ‌تری محسوب می‌شود و شرکت‌ها باید دایما حجم خسارت بر اثر اختلال کسب و کار را ارزشیابی کنند.
همچنین بخشی از آسیب به کسب و کارها به خاطر عدم دسترسی بنگاه‌ها به اطلاعات است در حالی که تشکل می‌تواند یک کپی از اطلاعات مورد نیاز بنگاه‌ها را برای روزی که آنها اطلاعات خود را از دست می‌دهند در یک بانک اطلاعات نگهداری کند با این تعهد که برای مقاصد اقتصادی هیچ‌گاه از آنها استفاده نمی‌شود.
همچنین تشکل نباید منتظر وقوع اتفاق برای ارتباط با نهادهای عمومی و دولتی باشد. طبیعتا در شرایط بروز اتفاق دیگر فرصتی برای هماهنگی وجود ندارد و این مذاکرات باید از پیش صورت گیرد.
پاسخ اضطراری
پس از وقوع اتفاق ساعات و روزهای اولیه از حساست زیادی برخوردارند. موارد زیر از ضروری‌ترین مسائلی است که باید در نظر گرفته شود:
- جریان به‌موقع و دقیق اطلاعات
- مکانی برای تدوین اطلاعات موضع بازتوانی شرکت‌ها در بلندمدت
- مکان گرد هم آمدن
- کمک‌های مالی و ارفاق
- توانایی تقسیم تجربه
یکی از مهم‌ترین کارها تغییر شکل تشکل یا اتاق است. بخش‌های غیرضروری باید موقتا تعطیل شوند و به جای آن مرکز بازتوانی کسب و کار ایجاد شود. همچنین یک برنامه حمایت از کسب و کار و فعال‌سازی شبکه عرضه‌کنندگان کسب و کار در دستور کار قرار گیرد.
در صورت بروز یک بحران طبیعی است که بنگاه‌ها با انبوهی از طلبکاران روبه‌رو می‌شوند در حالی که بدهکاران به بنگاه یا توان پرداخت دیون را ندارند یا بازپرداخت آنها ممکن است به طول بینجامد.
طبیعتا در چنین شرایطی تشکل باید بحران را مدیریت کند تا از ورشکستگی بنگاه‌ها جلوگیری شود. کمک‌های دولتی طبیعتا یکی از نخستین منابع اما در صورتی که تشکل اطلاعات کافی داشته باشد، می‌تواند از منابع دیگری برای کمک به بنگاه‌ها استفاده کند.
تاسیس مرکز بازتوانی کسب و کار
مرکز بازتوانی کسب و کار مجرای طراحی شده برای ارائه اطلاعات و منابع به کسب و کار در جریان شرایط اضطراری است. در حالت ایده‌آل یک مرکز بازتوانی کسب و کار مجازی یا فیزیکی باید با بیشترین سرعت ممکن ایجاد شود. هدف این مرکز از سر‌گیری فعالیت‌های کسب و کارها یا پشتیبانی برنامه‌ریزی جانشینی و خروج بازار در صورت لزوم است.
مرکز بازتوانی باید در مسائلی مانند نیروی کار جایگزین و تعلیق برخی حقوق دولتی مانند بیمه کار کارمندان و همچنین مباحث آموزشی کمک کند. طبیعتا بنگاه‌ها در شرایط اضطراری با مسائلی روبه‌رو هستند که هیچ‌گاه درباره آن آموزش ندیده‌اند.
به همین دلیل در این مرکز کارشناسانی در زمینه بیمه، بهداشت و درمان، بانکی آیین‌نامه‌های دولتی، تامین اجتماعی و همچنین املاک و مستغلات و ساخت و ساز نیاز است. بسیاری از صاحبان کسب و کار چنان تاثیری از یک حادثه می‌بینند که برای ارزیابی قدم‌های بعدی دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند به روی پای خود بایستند به همین دلیل نیاز به یک مرکز مشاوره کسب و کار در این مرکز بازتوانی کاملا احساس می‌شود.
بازتوانی
بازتوانی را می‌توان به عنوان یک رویه تعریف کرد که جامعه را پس از وقوع یک بحران به سوی اصلاح سوق می‌دهد. فعالیت بازتوانی باید بین 4 تا 8 هفته پس از حادثه آغاز شود و بین 6 تا 12 ماه پس از آن تکمیل شود.
البته ممکن است پیش از برداشتن گام‌های بعدی، یک دوره زمانی برای سوگواری و فراموشی نیاز باشد.
برنامه بهبود اقتصادی هر جامعه از خود جامعه، میزان آسیب‌های به وجود آمده، شناسایی مسائل و دیدگاه‌های جامعه نسبت به دوران پسابحران در آینده شکل می‌گیرد.
بازتوانی بلندمدت عموما در 3سال دنبال می‌شود اما ممکن است حتی طولاتی‌تر باشد.
پس از زمان مشخصی کسب و کار باید آماده پذیرش مشتری باشد. بزرگ‌ترین چالش حاصل از یک بحران برای یک کسب و کار عدم وجود درآمد است.در حقیقت پس از خسارت‌های مختلف خسارت از دست رفتن درآمدها را نیز باید محاسبه کرد. کمک به جلب مشتری می‌تواند، یکی از وظایف تشکل‌ها باشد.
در زمان وجود بحران بسیاری از افراد مایل به کمک هستند اما مساله مهم‌تر از کمک‌های در زمان بحران ایجاد بازار برای کسب و کار توسط نیروهای خارج از بحران است تا شرایط اقتصادی در گردش مشخصی قرار گیرند. کمک‌هایی مانند تبلیغات رایگان در تلویزیون و بیلبورد شاید بیشتر از هر کمک مالی به بنگاه‌ها کمک کند.
همچنین تشکل‌ها باید یک برنامه بازتوانی اقتصادی در نظر بگیرند و زمان مشخصی را برای خروج از شرایط اضطرار و مانع شدن از تبدیل یک بلای طبیعی به یک بحران اقتصادی را طراحی کنند.
