گروه ایران
مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و امریکا وزارت خارجه کشورمان چندی پیش در گفت‌وگویی با ایسنا، درمورد موانع همکاری‌های پولی-بانکی میان ایران و سایر کشورها در دوران پسابرجام، بااشاره به ملاحظات شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی درمورد روابط مالی با ایران گفته بود که ما ایرادمان این است که اوفک (دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی امریکا) که مسوول بررسی تعاملات موسسات و شرکت‌های بین‌المللی با ایران در امریکاست، باید یک مجوز جامع (General Licence) به آنها بدهد و اگر نمی‌شود این کار را انجام دهد یا نمی‌تواند، باید تک‌تک با بانک‌ها تماس برقرار کند و سوالات و نگرانی‌های‌شان را پاسخ دهد. همچنین این روند نباید زمان‌بر باشد، بلکه رویکرد و برخورد اوفک برای رفع نگرانی بانک‌ها باید به حل مسائل این بانک‌ها سرعت دهد. ما خواهان آن هستیم که اوفک صریح و سریع وارد کار شود و مشکلات و ابهامات و سوالات را رفع کند تا سریع به نتیجه برسیم. البته امریکایی‌ها می‌گویند در دستورالعمل‌ها مسائل، ابهامات و سوالات را گفته‌ایم اما حرف ما و بانک‌های بزرگ این است که این مقدار کفایت نمی‌کند.
وی بدون آنکه نامی از بانک‌های بزرگ مورد تعامل با ایران ببرد، اظهار کرده بود که خوشبختانه تماس‌های بانک‌های بزرگ اروپایی با اوفک برقرار شده و سوال‌های‌شان هم مطرح شده است اما بحث ما این است که باید به این مسیر سرعت داد. معتقدیم اگر یک بانک بزرگ اروپایی بیاید و همکاری را شروع کند برای دیگر بانک‌ها هم اعتماد ایجاد شده و فضای نگرانی خود به خود شکسته می‌شود.
مزایای برجام به‌خوبی محقق نشده است
در همین راستا، حسین موسویان دیپلمات ارشد پیشین ایران طی مقاله‌یی در المانیتور نوشت: طبق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، ایران تعهداتی را پذیرفت که دو راه نظری برای رسیدن به بمب (اتمی) را محدود می‌کنند؛ غنی‌سازی اورانیوم و تولید پلوتونیوم. این کشور همچنین با بالاترین استانداردهای بین‌المللی برای نظارت و شفاف‌سازی موافقت کرد. طبق تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران کاملا این تعهدات را اجرا کرده است.
در مقابل، ایران باید از رفع تمام تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌یی خود بهره‌مند شود. این امر نه تنها در سند برجام، بلکه در قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز قید شد که کلیه تحریم‌های پیشین این شورا مرتبط با برنامه هسته‌یی ایران را ملغی کرده است. به همین صورت، محدودیت‌ها بر تجارت، سیستم بانکی و تراکنش‌های مالی ایران به‌طور رسمی برداشته شدند و مردم ایران انتظار داشتند از مزایای افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی بهره‌مند شوند، اما تاکنون تمام اینها به‌خوبی محقق نشده‌اند.
در دوره 6ماهه پس از اجرای توافق هسته‌یی، ایران منافع مهمی را به دست آورد. دو برابر شدن صادرات نفت، جذب 3.5میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی، دستیابی به ۳۰میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده، اتصال مجدد به شبکه سوییفت و برقراری روابط با بیش از ۴۰۰بانک خارجی، از آن جمله هستند. با این حال، زمانی که تهران از بانک‌های بزرگ بین‌المللی می‌خواهد تا قراردادهای سرمایه‌گذاری و بازرگانی‌اش را که با هدف تسریع توسعه اقتصادی ایران منعقد شده، تسهیل کنند با مشکلات جدی مواجه می‌شود.
این مشکل، دو وجه دارد؛ نخست، محدودیت تهاتر بانکی با دلار امریکا برای ایران بر سر جای خود باقی است و بانک‌های خارجی تمایل ندارند تراکنش‌های مربوط به ایران را با این ارز انجام دهند. این امر بانک‌ها را از تسهیل در اجرای قراردادهای بزرگ تجاری و عودت دارایی‌های بلوکه شده ایران، بازمی‌دارد. دوم، سرمایه‌گذاران و بانک‌های بین‌المللی به‌دلیل ترس از گرفتار شدن در چنبره تحریم‌های باقی‌مانده امریکا یا هراس از تحمیل تحریم‌هایی جدید در آینده، کماکان سرمایه‌گذاری خود را در خطری بالقوه می‌بینند و از معامله با ایران پرهیز می‌کنند.
یکی از مقام‌های ارشد ایرانی اخیرا به من گفت که دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی (اوفک)، مسوول اجرای رژیم تحریم‌ها، «حتی با جدیت بیشتری به روش خود ادامه می‌دهد و گاه هشدارهای ناخوانده‌یی به شرکای تجاری می‌فرستد.» او به یک مثال درباره درخواست ایران از یک بانک امریکای لاتین برای انتقال ۲۵میلیون دلار جهت خرید دانه سویا اشاره کرد. بانک پاسخ داده است: «باید به اطلاع شما برسانیم که بانک ما در هیچ معامله‌یی که شامل ایران باشد، وارد نمی‌شود زیرا این کشور در فهرست‌های اوفک قرار دارد.»
خاورمیانه در حال فروپاشی و ثبات ایران
وی در بخش دیگری از این مقاله می‌افزاید: آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اخیرا ایالات‌متحده را به «مانع‌تراشی و تخریب روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورها»، باوجود توافق اتمی متهم کرد. او گفت که این اثبات‌کننده «نقض عهد» امریکا نسبت به تعهداتش است و مذاکرات آتی در مسائل منطقه‌یی «سمی مهلک» است که ایران باید از آن دوری کند. مخالفان توافق در واشنگتن باید درک کنند که تلاش برای ایجاد مانع بر سر راه برجام تنها باعث تقویت این تصور در میان ایرانیان خواهد شد که ایالات‌متحده قابل اعتماد نیست و نمی‌توان با این کشور بر سر مسائل منطقه یا سایر موارد وارد تعامل شد.
در همین حال، خاورمیانه در آستانه یک فروپاشی بی‌سابقه در طول تاریخ است. سرچشمه‌های تمدن منطقه-فلات ایران، وادی رود نیل و آناتولی (مترادف با ایران، مصر و ترکیه کنونی) همگی تحت‌فشار طاقت‌فرسایی قرار دارند. از این سه ستون تمدن، دو ستون با درگیری‌ها و منازعات داخلی مواجه هستند. تنها ایران است که در میانه منطقه و آشفتگی فراگیر آن کماکان باثبات باقی‌مانده است.
درحالی که ثبات منطقه باید یکی از اولویت‌های جامعه جهانی باشد، نیروهایی که در امریکا به‌دنبال تحلیل بردن برجام هستند، به هیچ چیز فکر نمی‌کنند جز بازگشت ایران و ایالات‌متحده به مسیر رویارویی تمام‌عیار. باوجودی که این گروه هنوز در تلاش‌های‌شان برای کشاندن واشنگتن به نقض متن توافق اتمی موفق نشده‌اند، لیکن عملکرد آنان بی‌شک ناقض روح برجام بوده است. این اعمال برخلاف توافق اتمی هستند که امریکا را متعهد میکند «برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق بهره‌مند شدن کامل ایران از لغو تحریم‌ها» کار کند.
وی همچنین تاکید میکند: واقعیت آن است که برجام مورد توافق 6قدرت بزرگ قرار گرفت و با یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل قوام یافت. اگر قانونی برای تحمیل تحریم‌های جدید علیه ایران از تصویب کنگره بگذرد و به دست رییس‌جمهوری آتی امریکا امضا شود، به معنای نقض توافق ازسوی ایالات‌متحده و درنتیجه، منزوی شدن این کشور است. نه‌تنها کمیسیون ناظر بر اجرای برجام که مسوول بررسی اختلاف‌ها در توافق است، ایالات‌متحده را ملامت خواهد کرد، بلکه ایران می‌تواند بر مبنای موارد مصرح در برجام، پیشنهاد لاریجانی را دنبال کند و با «راه‌اندازی مجدد هسته‌یی»، به قابلیت‌های اتمی پیشین خود بازگردد.
درنتیجه تاکتیک مخالفان سرسخت روابط ایران و امریکا، برای افزایش تحریم‌ها علیه ایران، یک تلاش صوری و درواقع، نوعی بلوف است. هدف واقعی آنان این است که به‌طور مستقیم توافق را تخریب نکنند اما جوی از بلاتکلیفی و ابهام را مبتنی بر تهدید تحریم‌های جدید غیرهسته‌یی ایجاد کنند تا بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی از تعامل با ایران واهمه داشته باشند و بدین‌ترتیب، منافع ایران را مبتنی بر این توافق، به حداقل برسانند.
راه‌حل نیفتادن به دام این بازی، روانی است. بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی باید مطمئن باشند که تحریم‌های هسته‌یی ایران برای همیشه رفته‌اند و ایالات‌متحده نمی‌تواند هیچ کاری، نه اکنون و نه در آینده، در جهت بازگرداندن آنها بدون تخریب وجهه و اعتبار خود، انجام دهد. همزمان، مقام‌های ایرانی باید دقت کنند که در زمین مخالفان امریکایی توافق بازی نکنند و به بی‌اعتمادی درباره آینده برجام دامن نزنند.
مخالفان توافق در واشنگتن باید درک کنند که تلاش برای ایجاد مانع بر سر راه اجرای برجام تنها باعث تقویت این تصور در میان ایرانیان خواهد شد که ایالات‌متحده قابل اعتماد نیست و نمی‌توان با این کشور بر سر مسائل منطقه یا سایر موارد، وارد تعامل شد. آنها همچنین باید بدانند که ایران آخرین ستون باقی‌مانده بر سر راه فروپاشی منطقه است. این فروپاشی نه‌تنها علیه موجودیت کشورهای منطقه است، بلکه برای غرب نیز عواقب خود را به همراه خواهد داشت.
