موج‌های سرکشی که روزگاری حاصل بادهای وزنده در دریاچه ارومیه بودند، امروز تبدیل به گردو غباری شده که شدت انتشار آن در هوا حالا موجودیت سه استان‌های همجوار این دریاچه را تهدید می‌کند. استان‌هایی که از مهم‌ترین مناطق کشاورزی کشور به حساب می‌آیند و حالا محصولاتشان قربانی بادهای نمکی می‌شوند. به گزارش «تعادل» به نقل از تسنیم، سال95 که سومین سال اجرای برنامه نجات دریاچه ارومیه است قرار است طرح تثبیت کانون تولید گردو غبار با اعتباری به میزان 600میلیارد ریال همراه باشد. اعتباری که حالا جز برنامه احیای دریاچه ارومیه باید خرج مقابله با گرد و غبار و کنترل بادهای نمکی و ممانعت از پیشروی این بادها به استان‌های دیگر شود. برنامه‌های اصلاحی و اعتباراتی که گفته می‌شود اگر طبق برنامه ستاد احیای دریاچه تامین نشود و پیش نرود، گسترش گرد و غبار و صدمات ناشی از آن به‌تدریج به استان‌های مرکزی و ازجمله پایتخت هم خواهد رسید. براین اساس دولت و مسوولان ارشد ستاد احیا مصمم هستند این برنامه با قدرت و جدیت پیش رود.
گام نخست در تثبیت گرد و غبار
طبق برنامه‌ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون دستگاه‌های اجرایی فعال در این بخش برای تثبیت گرد و غبار در دریاچه ارومیه دست به نهال کاری زدند؛ البته در این رهگذر برنامه‌های دیگری همچون «مدیریت رواناب همراه بذرکاری»، «مراقبت، نگهداری واحیای جنگل‌های موجود»، «بوته‌کاری»، «ساماندهی چرای دام» و... توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای نجات جان دریاچه انجام شد که بیش از 265میلیارد ریال طی دو سال1393 و 1394 از منابع اعتباری طرح نجات دریاچه ارومیه را به خود اختصاص داد. به گزارش «تعادل» به نقل از ستاد احیا دریاچه ارومیه، آمارها نشان داده است این هزینه‌کرد باعث شده تا 7هزار و 900هکتار از مناطق تولید ریزگرد در حاشیه دریاچه ارومیه درحالی که بحرانی‌ترین نقاط بودند، حالا وضعیت‌شان به مرحله تثبیت برسد. این اتفاق خوشایند باعث شد تا برای تثبیت 23هزار هکتار از کانون‌های تولید ریزگرد در سال95 هم مسوولان دست به کار اقدامات جدیدی بزنند و تلاش شود. 600میلیارد ریال با مسوولیت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای این کار تامین شود. عملیاتی که گفته می‌شود در سطح 12هزار و 965هکتار در استان آذربایجان‌شرقی و
10هزار و 466هکتار در استان آذربایجان‌غربی قرار است، انجام شود.
بر دریاچه ارومیه چه‌ها گذشت؟
دریاچه ارومیه یک چاله مرکزی است که سال‌ها پیش بدون دخالت انسان به یک چاله مرطوب دایمی و دارای آب تبدیل شد ولی به‌دلیل عدم مدیریت صحیح مصرف آب در بالادست به‌تدریج تبدیل به یک بیابان واقعی شد؛ بیابانی با خصوصیات مشابه مناطق بیابانی. حالا این ناحیه بیابانی در دل خود توفان‌های گرد و غباری را شاهد است که از پدیده‌های رایج در مناطق خشک و نیمه‌خشک به‌شمار می‌آیند. خشک شدن تدریجی دریاچه باعث شد مساحت دریاچه ارومیه از حدود 5هزار و 957کیلومتر مربع در دهه۱۹۹۰ به 2هزار و 305کیلومتر مربع کاهش پیدا کند. در پی کاهش سطح آب این دریاچه و باقی ماندن زمین‌های خشک، بادهایی که زمانی سبب مواج شدن آب این دریاچه می‌شدند اکنون بر زمین‌های بیابانی دریاچه می‌وزند و توده‌های نمک برخاسته از بستر خشکیده دریاچه را با خود حمل می‌کنند.
از خواب خرگوشی بیدار شویم
شاید اگر در سال‌های گذشته بیشتر و بهتر اکوسیستم دریاچه مدیریت می‌شد؛ امروز توفان‌هایی که به اصطلاح توفان‌های سفید یا نمکی نامیده می‌شوند بیشترین آسیب را به مردم منطقه نمی‌زد. به‌عنوان نمونه امروز توفان‌های نمکی به مناطق کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه به‌شدت آسیب وارد می‌کند به‌طوری که نمک‌های بادآورده محصولات کشاورزی را می‌پوشانند و به رشد آنها آسیب وارد می‌کنند و باعث شوری و آلوده شدن خاک و کاهش بهره‌وری آن می‌شوند. حالا اما گفته می‌شود پروژه‌های اجرایی مرتبط با نجات دریاچه ارومیه بر این هدف استوار است تا نسبت به مهار کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و تولید گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه پرداخته شود چراکه موقعیت جغرافیایی دریاچه ارومیه به دلیل وجود منابع طبیعی بسیار با ارزشی که در اطرافش است، اهمیت خاصی دارد. این درحالی است که وزش توفان‌های گرد و غبار در ایامی از سال باعث تحت تاثیر قرار دادن فعالیت‌های اقتصادی، کشاورزی و ایجاد خسارت‌هایی به انسان، محیط‌زیست و صنایع می‌شود. تاکنون نیز تلاش شده اقدامات مقابله‌یی در جهت تثبیت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و تولید گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه با رویکرد فعالیت‌های بیولوژیکی با گونه‌های بومی مناسب و اثرگذار و عملیات مکانیکی و بیومکانیکی باشد. مهم‌ترین هدف کنترل ریزگردها، شناسایی عوامل موثر اقلیمی و زمینی بر بروز و تشدید توفان‌های گرد و غبار و شناسایی گونه‌های مناسب جهت مقابله با توفان‌های گرد و غبار است. همچنین تاثیر توفان‌های گرد و غبار بر میزان تولیدات کشاورزی و باغی است. به گزارش روابط عمومی ستاد احیای دریاچه ارومیه، بیشترین برنامه عملیات نجات در سال1395 قرار است در استان آذربایجان شرقی با مساحت 12هزار و 965هکتار انجام شود و پس از آن استان آذربایجان‌غربی با 10هزار و 466هکتار شاهد اجرای این برنامه خواهد بود. حالا بسیاری از شهرها و روستاها در این دو استان باید آماده اجرای برنامه‌های احیا شوند. ازجمله شهرهای درگیر اجرای برنامه عملیات در استان آذربایجان‌غربی می‌توان به شهرهای میاندوآب، ارومیه و سلماس اشاره کرد و در سوی دیگر در دل استان آذربایجان شرقی شهرهای شبستر، آذرشهر، اسکو، عجب شیر و بناب میزبان این برنامه‌های نجات‌بخش هستند.
