گروه اقتصاد اجتماعی|
اقتصاددانان حول و حوش هر آنچه بتوان بر آن قیمت گذاشت یا به عبارت دقیق‌تر، ارزشی به آن نسبت داد، مفهوم‌سازی کرده‌اند و جای تعجب ندارد که محیط زیست را هم از دریچه دوربین همین قیمت‌گذاری ببینند.
اثر جانبی، مفهومی است که از طرح آن در نظریه اقتصادی بیش از 100سال می‌گذرد و البته زمانی بسیار کمتر، برای آنکه این مفهوم مقدمه‌یی شود برای حل بحران‌های محیط‌زیستی با ابزارهای قیمتی. اثر جانبی بنا به تعریف، زمانی ایجاد می‌شود که کنش‌های اقتصادی آثاری به وجود بیاورند که پیدایش آنها در محاسبات قیمتی جایی نداشته باشد. این آثار البته عمدتا در ارتباط با کالاهای عمومی، مانند آب و هوا و امنیت ایجاد می‌شوند. یک مثال می‌تواند موضوع را روشن‌تر کند: کسانی که اتومبیل تولید می‌کنند و کسانی که از اتومبیل تولید شده استفاده می‌کنند، هیچ یک در محاسبات اقتصادی خود جایی برای آلودگی هوایی که ایجاد می‌شود، در نظر نمی‌گیرند، حال آنکه این آلودگی می‌تواند آثاری جانبی بر سایرین داشته باشد و حتی می‌توان قیمت این آثار جانبی را هم در قالب هزینه‌های درمانی محاسبه کرد.
اقتصاد، به‌وی‍ژه در قالب جریان اصلی آن معتقد است قیمت‌ها نشانه‌ها یا اطلاعاتی هستند که خبر از وضعیت بازار می‌دهند بنابراین می‌توانند به بازار نظم و تعادل بدهند. در بطن این جریان، مشکلاتی مانند مشکلات محیط‌زیستی-با فرض آنکه محیط‌زیست کالایی عمومی است- را می‌توان با همین سازوکار قیمتی مرتفع کرد.
نمونه‌های پیشنهاد شده برای این ساز وکار از قالب‌های بیش و کم آشنایی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، برای کاستن از میزان انتشار گازهای گلخانه‌یی، بر تولید این گازها مالیات وضع می‌شود. به تولید‌کنندگان گازهای گلخانه‌یی بن‌هایی با حق انتشار میزان مشخصی گاز داده می‌شود و تولید‌کننده ناچار خواهد بود برای حذف هزینه‌های اضافی این مالیات، با استفاده از بهبود بهره‌وری و بهبودهای تکنولوژیک، از حجم انتشار گازهای گلخانه‌یی خود بکاهد. درواقع دولت‌ها به نمایندگی از عامه، با قیمت‌گذاری بر گازهای گلخانه‌یی، موجب کاهش انتشار آنها می‌شوند.
قیمت‌گذاری بر کربن یکی از بهترین و موثرترین استراتژی‌هایی است که دولت‌ها و صنایع می‌توانند برای مقابله با تغییرات آب و هوایی پیش بگیرند. این استراتژی به عنوان نکته کلیدی در خلاصه مقاله اختصاصی هیات قیمت‌گذاری کربن عنوان شده است. در این مقاله از دولت‌ها، صنایع و جوامع خواسته شده است تا با همکاری یکدیگر استراتژی قیمت‌گذاری کربن را هر چه سریع‌تر اجرا کنند.
به گزارش «تعادل»، به نقل از سایت بانک جهانی، این مقاله همچنین به رقابتی که اجرای طرح قیمت‌گذاری کربن بین کارخانجات به وجود می‌آورد پرداخته است. نتایج اولیه در کشورهای با اقتصاد قوی نشان می‌دهد که اجرای این طرح نه باعث کاهش رشد صنعتی شده است و نه باعث انتقال صنایع آنها به کشورهایی که این طرح را اجرا نمی‌کنند شده است. طبق این مقاله، در مقابل مجموعه عواملی که میزان تولیدات و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مانند هزینه‌های حمل و نقل و کارگران، قیمت‌گذاری کربن نمی‌تواند به تنهایی عامل مهمی در تعیین موفقیت یا شکست یه مجموعه صنعتی باشد.
در حالی که کشورهای نروژ، سوئد، سوییس، فرانسه، استان بریتیش کلمبیا در کانادا و ایالت کالیفرنیا در امریکا قیمت‌گذاری کربن را نهایی کرده و به اجرا گذاشته‌اند، هیچکدام از آنها گزارشی مبنی بر تاثیرات سوء این طرح بر رشد اقتصادی منتشر نکرده‌اند. بر خلاف نظر اکثریت مبنی بر اینکه اجرای این طرح باعث ضربه زدن به اقتصاد می‌شود، بعد از اجرای این طرح در استان بریتیش کلمبیا در کانادا، یک بخش کاملا جدید در حوزه فناوری‌های پاک با بیش از 200شرکت و کارخانه با گردش مالی سالانه 1.7میلیارد دلار در این استان شروع به کار کرد. جان روم، مدیر ارشد تغییرات آب و هوایی می‌گوید: قیمت‌گذاری بر کربن باعث ایجاد انگیزه برای نوآوری و سرمایه‌گذاری‌های جدید خواهد شد. نتایج این طرح می‌تواند در تمام بخش‌های اقتصاد خودش را نشان بدهد و حتی باعث مقاوم شدن اقتصاد در برابر شوک‌های بیرونی و خارجی خواهد شد. سوئد که بیشترین میزان قیمت کربن در جهان را دارد، شاهد رشد اقتصادی بالا با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی بوده است. در این کشور از سال1991 مالیات بر کربن اخذ می‌شود و در طی این سال‌ها در آمد ناخالص ملی سوئد به میزان 60درصد رشد داشته و انتشار گازهای گلخانه‌یی 25درصد کاهش یافته است. اقتصاد‌هایی که بر پایه صنایع سنگین و آلوده بنا شده‌اند باید هرچه سریع‌تر نسبت به سمت انتقال از صنایع آلوده به پاک حرکت کنند. برای مثال، تولید‌کنندگان سیمان باعث انتشار 5درصد از گازهای گلخانه‌یی در جهان هستند، درحالی که روند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی در این صنعت بسیار سخت است. کشورهایی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند باید مراقب باشند که این طرح را به نحوی اجرا کنند که باعث ایجاد تبعیض و هجوم بی‌رویه به سمت یک صنعت خاص نشود. جان روم می‌افزاید: کشورها باید با سرعت کنترل شده و منطقی طرح قیمت‌گذاری کربن را اجرا کنند تا صنایع وقت و سرمایه کافی را برای حرکت به سمت فناوری‌های پاک داشته باشند. یکی از عواقبی که بیشتر متخصصان در مورد آن هشدار داده‌اند پدیده‌یی با نام نشت کربن است. نشت کربن به انتقال صنایع آلوده به کشورهایی است که قوانین سختگیرانه‌یی درمورد انتشار گازهای گلخانه‌یی ندارند. اما تا به حال موردی از این پدیده مشاهده نشده است. روم در انتها می‌افزاید: نتایج اولیه به ما نشان می‌دهد که بسیاری از نگرانی‌ها و هشدارهای سیاستمداران و صاحبان صنایع بزرگ در مورد عواقب ناگوار قیمت‌گذاری بر کربن نادرست است. وقتی دلیلی برای نگرانی وجود داشته باشد، ما قادر به حل آن مشکل خواهیم بود.
