روه اقتصاد اجتماعی مهدی کریمیان
سازمان ملل در گزارش جدیدی اعلام کرد: تعداد افرادی که به اختلالات ناشی از مصرف مواد مخدر دچار می‌شوند برای نخستین‌بار طی 6سال در سراسر جهان به‌طور نامتناسب افزایش یافته است. علاوه بر این تعداد افرادی که حداقل از یک ماده مخدر استفاده کرده‌اند در رقم ۵ درصد جمعیت بزرگسال باقی‌مانده است. در این گزارش که در آستانه روز جهانی مبارزه با مواد مخدر منتشر شده، تاثیر استفاده از مواد افیونی، کوکایین، حشیش، محرک‌های آمفتامین و روانگردان‌های جدید بر سلامت مورد ارزیابی قرار گرفته است. به گزارش «تعادل» و به نقل از مرکز اطلاع‌رسانی سازمان ملل متحد، مطالعات نشان داده است که نزدیک به ۲۵۰ میلیون مصرف‌کننده ۱۵ تا ۶۴ ساله در سال ۲۰۱۴ دست‌کم از یک ماده مخدر استفاده کرده‌اند. اگرچه این آمار در چهار سال گذشته نسبت به جمعیت جهانی افزایش نداشته اما شمار افرادی که در گروه مبتلایان به اختلالات ناشی از مصرف مواد دسته‌بندی می‌شوند نسبت به گزارش قبلی از ۲۷ میلیون به ۲۹ میلیون نفر افزایش یافته است.
12میلیون مصرف‌کننده تزریقی
این گزارش می‌افزاید: به علاوه حدود ۱۲میلیون نفر جزو مصرف‌کنندگان تزریقی هستند که ۱۴درصد آنها به ویروس اچ‌ای‌وی آلوده‌اند. به گفته کارشناسان به‌طور کلی پیامدهای سوءمصرف مواد مخدر برای سلامتی همچنان با روندی مخرب و ویرانگر ادامه دارد. یوری فدوتوو رییس دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد می‌گوید: جوامع بین‌المللی باید برای مبارزه با مواد مخدر دست به دست هم دهند تا به اهدافی که در جلسات سازمان ملل مشخص شده است، برسیم. گزارش جدید سازمان ملل یکی از ابزارهای مهم برای دستیابی به این هدف است.
در حالی که تعداد مرگ‌ومیر بر اثر مواد مخدر در جهان ثابت مانده است. در سال 2014، 207 هزار مرگ بر اثر استعمال مواد مخدر گزارش شده است. این رقم بسیار بالا در صورت مداخلات و اقدامات بجا و مناسب می‌تواند کاهش پیدا کند و به میزان قابل قبولی برسد.
ماری‌جوانا بلای جان جوانان
ماری‌جوانا همچنان بیشترین میزان مصرف را در سطح جهانی در اختیار دارد. تخمین‌ها نشان می‌دهند در سال 2014 بیش از 183 میلیون نفر در جهان از این ماده استفاده کرده‌اند. مقدار مصرف این ماده روانگردان همزمان با تغییر عرف برخی جوامع غربی و قانونی اعلام کردن استفاده از آن رشد غیرقابل باوری را طی چند سال اخیر تجربه کرده است. هر سال بر تعداد کسانی که بر اثر استفاده از ماری‌جوانا تحت درمان قرار می‌گیرند، افزوده می‌شود.
مورد دیگر استفاده از مواد مخدر در زندان‌هاست. به دلیل استفاده از سرنگ‌های آلوده زندان‌ها محیطی خطرناک از لحاظ ابتلا به بیماری محسوب می‌شوند. میانگین ابتلا به ایدز، هپاتیت و سل بالاتر از میانگین جهانی است. مرگ بر اثر استفاده بیش از حد از مواد مخدر (over dose) در بین افرادی که مدت کوتاهی است از زندان آزاد شده‌اند، بسیار بالاست.
مردان استعمال می‌کنند، زنان آسیب می‌بینند
طبق گزارش مردها سه‌برابر زن‌ها از ماری‌جوانا، کوکایین و آمفتامین استفاده می‌کنند. این در حالی است که زن‌ها بیش از مردان درگیر استفاده غیر پزشکی از مخدرها و آرام‌بخش‌ها می‌شوند. نابرابری جنسیتی اشاره شده را می‌توان به شرایط استعمال این مواد در محیط اجتماعی نسبت داد. زن یا مرد بودن به خودی خود بر استفاده از مواد مخدر تاثیر چندانی ندارد.
با وجود این حقیقت که مردها بیش از زنان از مواد مخدر استفاده می‌کنند، اما اثرات سوء آن بر زنان بیشتر نمایان می‌شود چرا که زنان دسترسی کمتری به زنجیره مراقبت در هنگام استفاده مداوم مواد مخدر دارند. در خانواده‌ها نیز زنان و فرزندان شخص استفاده‌کننده در معرض خشونت‌های مرتبط با استعمال مواد مخدر قرار می‌گیرند. سال 2016 نخستین سال اجرای برنامه توسعه پایدار است و طبیعی است که تمام گزارش‌های بین‌المللی به نوعی به این برنامه اشاره کنند. برنامه توسعه پایدار سازمان ملل به پنج قسمت عمده اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، صلح پایدار و همکاری و مشارکت تقسیم می‌شود. این گزارش به ارتباط تعیین‌کننده بین فقر (تمام انواع آن از جمله فقر اجتماعی) و مواد مخدر اشاره دارد. در واقع قسمت عمده ضرر و زیان مواد مخدر به افرادی برمی‌گردد که در ارتباط با جامعه‌یی که در آن زندگی می‌کنند با مشکل مواجه هستند. این مشکل در کشورهای ثروتمند شدید‌تر است. در تحلیل داده‌های گزارش ارتباط بین ضعف اقتصادی و اجتماعی و ضرر استعمال مواد مخدر به خوبی نمایان است. بیکاری و کم سوادی دو عامل مهم در به وجود آمدن نابرابری اجتماعی و اقتصادی و به تبع آن گرایش به استفاده از مواد مخدر است.
تغییر گرایش مصرف‌کنندگان از تریاک به هرویین
کشت جهانی تریاک در سال ۲۰۱۵ به میزان بیش از یک سوم کاهش یافته است، اما وفور هرویین در بازار جهانی همچنان به علت سطح ذخایر آن ادامه دارد. در عین حال، یک کار‌شناس سازمان ملل از وفور هرویین در بازار امریکا خبر داد. این در حالی است که میزان کشت جهانی تریاک در سال گذشته به حد بی‌سابقه‌یی رسیده بود. استعمال هرویین در طول دو سال گذشته در کشورهای امریکای جنوبی و اروپا به‌شدت افزایش پیدا کرده است. فدوتوو ضمن اشاره به رشد بی‌سابقه استعمال مواد محرک و روان گردان می‌گوید: هرویین همچنان بیشترین تعداد مرگ ومیر را در بین مواد مختلف دارد و باید در مورد افزایش مصرف آن هشدارهای سریع و همه‌گیر داده شود. در کل، مخدرها همچنان بیشترین ضرر را به سلامت مصرف‌کنندگان می‌رسانند. نهاد مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل در گزارش سالانه خود اعلام کرد: کاهش شدید ۳۸درصدی کشت تریاک در سال گذشته سبب شده است تولید جهانی آن در سال ۲۰۱۵ به ۴۷۷۰ تن کاهش پیدا کند. در حالی که میزان این تولید در سال ۲۰۱۴، ۷۷۳۰ تن بود. در سال ۲۰۱۴، کشت جهانی تریاک به یکی از بالا‌ترین سطوح خود از دهه ۳۰ رسیده بود. کاهش کشت تریاک و همچنین اوج افزایش آن در سال گذشته را اساسا باید به افغانستان نسبت داد. افغانستان ۸۵ درصد از تولید جهانی تریاک را به عهده دارد. کشت بوته ماری‌جوانا تریاک در افغانستان به علت برداشت نادرست آن کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این، با توجه به سطح بالای تولید تریاک در سال‌های گذشته و ذخایر موجود، احتمال کمی وجود دارد این کاهش به کمبود قابل توجهی در بازار جهانی منجر شود. این نهاد سازمان ملل اعلام کرد: تنها دوره درازمدت کاهش تولید می‌تواند بر بازار جهانی هرویین تاثیر واقعی بگذارد. این تولید طی سال‌ها نوسانات بسیاری داشته است. آنجلا می یکی از کارشناسان این گزارش می‌گوید: همچنان به مقدار بسیار زیادی هرویین در بازار جهانی وجود دارد. هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم تولید هرویین در افغانستان در درازمدت تحت تاثیر قرار بگیرد. در این کشور سطح کشت بوته‌های ماری‌جوانا تریاک- از زمانی که هرویین تولید شده است- از ۲۲۴ هزار هکتار در سال ۲۰۱۴ به ۱۸۳ هزار هکتار در سال ۲۰۱۵ کاهش یافته است. تاثیر میزان تولید در سال‌های گذشته، برای مصرف‌کنندگان در کشورهای آسیایی قابل توجه است. این کشور‌ها دوسوم از تولیدات تریاک جهان را استفاده می‌کنند. این تولید در اروپا و امریکا نیز تاثیرگذار است.
این کار‌شناس می‌گوید: بازار امریکا مملو از هرویین ارزان‌قیمت است. در این کشور، شمار کسانی که براثر مصرف بیش از حد هرویین جان خود را از دست می‌دهند طی دو سال، دو برابر شده و در سال ۲۰۱۴ به ۱۰ هزار و ۸۰۰ نفر رسیده است. این آمار طی ۱۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. در این گزارش همچنین درباره نشانه‌های افزایش تجارت هرویین به مقصد اروپا ابراز نگرانی شده است. شمار قابل توجه هرویینی که در گمرک‌های فرانسه و ایتالیا توقیف می‌شود حکایت از آن دارد. از بین ۲۹ میلیون نفری که به‌شدت مصرف‌کننده مواد مخدر هستند، ۱۷میلیون نفر به هرویین، تریاک و مورفین معتادند. کشت کوکایین از سال 1998 تا 2014 به میزان 30 درصد کاهش داشته است. این کاهش به سبب مشارکت‌های جهانی و طرح‌های جایگزین برای کشاورزان اتفاق افتاد. کشت کوکایین در کلمبیا با رشد 44 درصدی به 69 هزار هکتار در سال گذشته رسید اما همچنان با بیشترین میزان کشت در بیست سال گذشته فاصله زیادی دارد. بیش از نیمی از کوکایین در کلمبیا تولید می‌شود. اما این افزایش کشت هنوز در بازار جهانی مشاهده نشده و برخلاف آن مصرف کوکایین در اروپا و امریکا با کاهش مواجه شده است.
