ترجمه: محسن رنجبر
«گروه کاری اقدام مالی» (Financial Action Task Force)، آژانس بینالمللی مسوول مبارزه با پولشویی، این هفته مشغول بررسی خارج کردن نام ایران از لیستسیاه است تا از این طریق توان این کشور برای انجام معاملههای بینالمللی به واسطه بانکهای غربی افزایش یابد. به گفته مقامهای امریکایی و اروپایی، انتظار میرود بهزودی در این زمینه تصمیمگیری شود.
به گزارش والاستریت ژورنال، مقامهای دولت امریکا گفتهاند که در ماههای پایانی ریاستجمهوری اوباما میکوشند کاری کنند که روسای جمهور بعدی این کشور نتوانند سیاستهای او در قبال کوبا و ایران را، که در داخل امریکا مناقشهبرانگیز بوده است، بیاثر کنند. مقامهای امریکایی همچنین در حال بررسی سیاستهایی هستند که، به گفته آنها، روشهای دیگری برای الحاق ایران به اقتصاد دنیاست و انتظار میرود در چند ماه باقیمانده تا پایان ریاستجمهوری اوباما در ژانویه آینده خبرهای بیشتری در این زمینه شنیده شود. یکی از آنها فرآیندی برای اعطای دسترسی محدود به دلار به ایران است که مقامهای دولت امریکا میگویند قدری پیشرفت داشته است. یک مقام ارشد دولت میگوید «ما قصد نداریم در مقابل فعالیتهای مجاز تجاری با ایران مانع ایجاد کنیم. تا زمانی که ایران به مفاد توافق هستهیی پایبند باشد، ما از نتیجه مذاکرات حمایت خواهیم کرد و این منجر به افزایش فعالیتهای تجاری با ایران خواهد شد.»
اقدامات دولت امریکا برای ملحق کردن ایران به بازارهای مالی و تجاری بینالمللی، هر چند به مفاد توافق هستهیی محدود بوده، انتقادهای قانونگذاران امریکایی را بهدنبال داشته و نگرانیهایی بین متحدانش در خاورمیانه ایجاد کرده است. مقامهای دولت میگویند که این اقدام اختلافهایی نیز بین وزارتخانههای امور خارجه و خزانهداری پدید آورده است. جان کری وزیر امور خارجه و مقام مسوول دولت امریکا درمورد ایران، درباره روشهای کمک به اقتصاد ایران از همه خوشبینتر و فعالتر بوده است. کری و دیگر مقامهای دولت امریکا امیدوارند که ثمره توافق هستهیی برای اقتصاد ایران بتواند حسن روحانی رییسجمهور این کشور را که به او بهعنوان فردی عملگرا و نسبتا میانهرو در دولت انقلابی ایران نگریسته میشود، تقویت کند.
مقامهای دولت امریکا میگویند یک هدف بلندمدتتر این است که تقویت روابط تجاری با ایران تغییرات سیاسی را در این کشور تسهیل کند؛ همان چیزی که اوباما انتظار دارد در کوبا نیز رخ دهد. مقام ارشد دولت امریکا میگوید: «این امر در طول زمان میتواند به تقویت برخی نیروهای داخل ایران کمک کند که علاقه دارند کشورشان را در مسیری متفاوت پیش ببرند.» هفته گذشته که بویینگ دستیابی به توافق با ایرانایر را اعلام کرد، قانونگذاران امریکا به سرعت آن را مورد بررسی قرار دادند. دولت به این توافق بهعنوان نشانهیی مهم برای نخستین سالگرد توافق هستهیی امریکا و قدرتهای جهانی با ایران در 14جولای2015 مینگرد، اما منتقدان میگویند توافق بویینگ و ایرانایر ممکن است به تلاشهای ایران برای ارسال سلاح و کمکهای تدارکاتی به متحدان نظامیاش در منطقه، مثل حکومت اسد در سوریه و حزبالله در لبنان که امریکا آن را سازمان تروریستی میخواند، کمک کند. خزانهداری امریکا در سال2011 ایرانایر را به علت نقش آن در انتقال کمکهای تدارکاتی به این گروهها تحریم کرد. پیتر راسکام نماینده جمهوریخواه کنگره امریکا هفته گذشته در تلاش برای ایجاد مانع در مقابل این توافق قانون جدیدی به کنگره برد و مدیر بویینگ نامهیی خطاب به او و جب هنسارلینگ، یکی دیگر از نمایندگان جمهوریخواه کنگره، نوشت.
تحت توافق هستهیی، شرکتهای امریکایی مجازند هواپیمای تجاری به ایران بفروشند. آنها همچنین میتوانند برای انجام معامله با ایران در بخشهای دیگر، مثل کشاورزی و پزشکی، از وزارت خزانهداری مجوزهای ویژه درخواست کنند. مقامهای کاخسفید میگویند توافقهایی مثل آنچه بویینگ به آن دست یافته و انتظار دارند وزارت خزانهداری تاییدش کند، به دقت بررسی میشوند. یک مقام ارشد دیگر دولت امریکا میگوید: «مجبور بودهایم با دقت زیاد بررسی کنیم که کنشگران بد در ایران، که ممکن است بکوشند مواد را از طریق هوایی به جاهایی مثل سوریه منتقل کنند، چگونه میتوانند یا نمیتوانند از بخش هواپیمایی غیرنظامی استفاده کنند.»
آوردن نام ایران در لیستسیاه گروه کاری اقدام مالی، توان این کشور برای انجام تراکنشهای بانکی را بسیار کم کرده است. هماکنون ایران و کرهشمالی، بهعلت نقششان در کسبوکارهای غیرقانونی و تامین مالی تروریسم، در رده کشورهایی قرار دارند که بیشترین مخاطره را برای بخش مالی بینالمللی ایجاد میکنند. به گفته مقامهای ارشد دولت امریکا، جاکوب لو وزیر خزانهداری این کشور، در آوریل گذشته با رییس بانک مرکزی ایران بهطور مشخص درباره راههایی بحث کرده که دولت ایران میتواند اعتبار خود را نزد گروه کاری اقدام مالی بهبود بخشد. مقامهای امریکایی و اروپایی گفتهاند که بهخاطر تعهدات مقامهای ایران برای پرداختن به دغدغههای این گروه، ممکن است این هفته این گروه بپذیرد برخی اقدامهایی را که از کشورها خواسته علیه ایران انجام دهند به حالت تعلیق درآورند. یک مقام وزارت خزانهداری امریکا میگوید: «این فرآیندی فنی است و ما مطمئنیم که گروه کاری اقدام مالی با ایران منصفانه رفتار خواهد کرد.»
دولت اوباما با جدال رو به رشد دیگری بین متحدان خود بر سر یک مسیر دیگر ادغام ایران در اقتصاد دنیا نیز روبهرو شده است؛ درخواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی. بعد از توافق هستهیی سال گذشته کشورهایی همچون عمان و سوییس بر تشکیل کمیتهیی ویژه در سازمان تجارت جهانی برای بررسی درخواست ایران تاکید کردهاند. رقیبان منطقهیی ایران، بهویژه عربستانسعودی، با این تلاش مخالفت کردهاند. دولت جورج بوش زمانی قول داده بود که اگر توافق هستهیی با ایران منعقد شود، از درخواست این کشور حمایت خواهد کرد. مقامهای دولت اوباما گفتهاند که اکنون میکوشند بین متحدان خود اجماعی بر سر مساله عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی برقرار کنند. یک مقام وزارت خارجه امریکا میگوید: «ما همچنین متوجه شدهایم که علاقه به الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی کمی بیشتر شده و میدانیم که این امر اولویتی مهم برای اتحادیه اروپا، عمان و دیگران است. فرآیند عضویت در این سازمان بر مبنای اجماع است و اکنون چند کشور هستند که با دادن کرسی به گروه کاری ایران برای الحاق به این سازمان مخالفت میکنند.» دیپلماسی تجاری بخش مهمی از رویکرد سیاست خارجی اوباما در قبال مخالفان امریکا بوده است.
دستیاران اوباما میگویند او افزایش معاملات تجاری کشورهایی همچون کوبا و ایران با غرب را نویدبخشترین ابزار برای استحکام بخشیدن به سیاستهای خود در قبال آن کشورها میداند. مقامهای کاخسفید همچنین استفاده از معاملات تجاری را روشی اثرگذارتر از تلاشهای سنتی دولت امریکا برای تسهیل تغییرات سیاسی در این کشورها تلقی میکنند. به گفته مقامهای دولت امریکا، هرچند تجارت ابزار اصلی تحکیم سیاستهای اوباما درباره ایران و کوباست، سیاستهای امریکا در قبال این دو کشور با هم فرق دارد. کاخسفید به تشویق تجارت با کوبا بهعنوان روشی برای حمایت از تصمیم رییسجمهور برای احیای روابط دیپلماتیک با این کشور مینگرد و دولت کوبا نیز از این تلاش استقبال کرده است. اما ایران، باوجود تمایل اوباما به بهبود بیشتر روابط با این کشور، با این امر موافقت نکرده است. مقامهای دولت امریکا میگویند استفاده دولت از تجارت بهعنوان ابزاری برای تسهیل سیاستهایش در قبال ایران هدفمندتر است و قصدش این است که هر کار میتواند برای وفادار ماندن به بندهای مربوط به لغو تحریمها در توافق هستهیی انجام دهد تا این توافق فرو نپاشد.
یکی از فشارهایی که کاخسفید با آن مواجه بوده این است که شرکتهای امریکایی به تجارت با ایران بیش از تجارت با کوبا علاقه دارند، چراکه ایران بازاری بزرگتر است. مقامهای کاخسفید میگویند به نحو روزافزونی وقت صرف میکنند تا به گروههای تجاری توضیح دهند که چرا دولت نمیتواند معاملات بلندپروازانه با ایران را تایید کند. دومین مقام ارشد دولت که در بالا به گفتههای او اشاره شد، میگوید «این حس وجود داشت که فرصتها از آنچه بوده، بیشتر خواهد شد و فکر میکنم این حس نیز وجود دارد که چطور بنگاههای اروپایی از این فرصت برخوردار میشوند و ما نمیشویم.»