گروه تشکل ها| سوسن یحیی پور|
از زمان آغاز اتاق هشتم و قدرت گرفتن معاونت تشکل‌ها به دلایل گوناگون، شاهد اجرای یک نقشه جامع درباره تشکل‌ها بودیم. تشکل‌هایی که در این پازل بودند ولی هنوز وجود خارجی نداشتند به مرور ایجاد شدند و تشکل‌هایی که نمی‌توانستند خود را با این نقشه هماهنگ کنند به مرور تغییر کردند. حال در سال 95 این پازل وارد مرحله جدیدی شده است و بر همین اساس ایجاد تشکل‌های تهرانی در دستور کار قرار گرفته است؛ تشکل‌هایی که شاید کمتر کسی به آن توجه داشت و اتفاقا بسیاری از تحولات تشکلی به دلیل قدرت یافتن آنها رخ داده است.
پایتختی بی‌تشکل
اکثر تشکل‌های فراگیر و سراسری در تهران قرار گرفته‌اند. در حقیقت تعداد تشکل‌های ملی که دفتر مرکزی آنها در پایتخت نیست انگشت شمار است. علت این موضوع هم با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور کاملا قابل درک است. اما همین موضوع باعث یک پدیده غیرعادی در پایتخت شده است. تهران جزو ضعیف‌ترین استان‌ها از نظر ایجاد تشکل‌های استانی است. در حقیقت اکثریت تشکل‌ها در تهران شکل گرفتند اما بعد از ایجاد تشکل‌های استانی، تشکلی برای استان تهران ایجاد نکردند و همان تشکل ملی کار تشکل استانی را هم در پیش گرفت. همین موضوع باعث شد که با وجود ایجاد اکثریت تشکل‌ها در تهران این استان جزو استان‌های کمتر توسعه یافته از نظر تشکلی طبقه‌بندی شود.
ماجرا از تفاوت 2 دیدگاه آغاز شد. در زمان شکل‌گیری تشکل‌ها معمولا تشکل در مرکز ایجاد می‌شد و سپس به دلیل موفقیت شعباتی استانی در سایر شهرستان‌ها شکل می‌گرفت. اما مساله اساسی این است که در ساختار تشکلی تعریف شده در کشور معمولا تهران نیز یک شهرستان محسوب می‌شود و در کنار سایر استان‌ها، تشکل‌های ملی را ایجاد می‌کنند. در حقیقت ساختار تشکلی با نحوه تاریخی ایجاد آن تفاوت داشت به همین دلیل یک نقص ساده کمتر در ساختار تشکل‌های ملی دیده شده است. وقتی به تشکلی ملی در تهران که فاقد شعبه در پایتخت است نگاه می‌شود در حقیقت همه اعضا پذیرفته‌اند که این تشکل همان تشکل تهران است و شهرستان‌ها شعباتی از این تشکل را تشکیل می‌دهند. دیدگاهی که با اساسنامه‌های تشکلی که امروز استفاده می‌شود متفاوت است و همین تفاوت مشکلات زیادی در دهه گذشته ایجاد کرد.
چالش شکل‌گیری اتاق تهران
این دیدگاه یک دهه قبل در اتاق بازرگانی نیز وجود داشت. اتاق بازرگانی تهران در حقیقت یک بخش ساده در اتاق بازرگانی ایران بود. اعضای هیات رییسه‌ها همیشه از تهران انتخاب می‌شدند و تنها برای بازی دادن به شهرستان‌ها یک نماینده معمولا از آنها در هیات رییسه اتاق ایران حضور داشت. حتی در تاریخ هم اتاق تهران وجود داشت و آنها همان کار اتاق ایران را انجام می‌دادند. اتاق تهران تا قبل از دوره پنجم یک طبقه در اتاق ایران بود که در طبقه پنجم حضور داشت و عملا هیچ فعالیتی انجام نمی‌داد. سمت‌های اتاق تهران کاملا فرمالیته بود و به دلیل یکسان بودن رییس اتاق تهران و ایران هیچگاه تصمیمی متفاوت از اتاق ایران اخذ نمی‌شد. در حقیقت شرایط 10 سال پیش اتاق تهران و ایران کاملا شبیه اکثریت تشکل‌های امروز هستند.
نخستین بار در دوره پنجم اتاق‌های بازرگانی پس از انقلاب اسلامی شرایط به گونه‌یی رقم خورد که هیات رییسه اتاق تهران و ایران متفاوت شد و همین موضوع آغازی برای درگیری چند ساله میان این دو اتاق بود. اتاق تهران دارای قدرت قانونی و مالی زیادی بود و حال با متفاوت شدن افراد تصمیم‌گیر، این پتانسیل‌ها قدرت بروز پیدا کرد. نتیجه این موضوع جدا شدن اتاق تهران از ایران و شکل‌گیری یک اتاق مجزا بود. در نهایت اتاق تهران از بعضی جنبه‌ها از اتاق ایران نیز قوی‌تر و چابک‌تر شد و این تشکل جدید قدرت بروز پیدا کرد.
تجربه تاریخی دیگر در این رابطه مربوط به خانه‌های صنعت، معدن و تجارت است. سال‌های طولانی هادی غنیمی فرد موسس این تشکل‌ها در راس آن قرار داشت اما با تغییر در هیات رییسه این تشکل در تهران عملا وضعیت متفاوت شد و ساختاری جدید در خانه‌های صنعت، معدن و تجارت ایجاد شد که در نهایت باعث ریاست نماینده خانه اصفهان بر خانه‌های صنعت شد.
برنامه تهران برای ایجاد تشکل‌های تهرانی
حال شنیده‌ها حاکی از برنامه اتاق تهران برای حل این حلقه مفقوده در تشکل‌های کشور است. در حالی که در یک سال گذشته شاهد ایجاد تعداد زیادی تشکل از بالا به پایین بودیم این روند قرار است به صورتی مجزا در اتاق تهران آغاز شود. در همین رابطه مهدی جهانگیری، نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گفت‌وگو با تعادل اعلام کرد ما در اتاق تهران در حال شکل‌گیری و راه‌اندازی تشکل‌های استانی و تخصصی هستیم و علاقه‌مندیم که تمام کارها به صورت کارشناسی و تخصصی انجام شود که برای این موضوع لازم است که تشکل‌های قوی شکل بگیرد. وی افزود در این مسیر تقویت و پشتیبانی باید از طریق اتاق بازرگانی تهران انجام شود.
جهانگیری تاکید کرد به صورت کلی تشکل‌هایی که در تهران شکل گرفته است و هم فدراسیون‌ها و کنفدراسیون‌هایی که اخیرا در اتاق بازرگانی ایران شکل گرفته است بدنه‌یی بسیار تخصصی و ورزیده نسبت به سایر تشکل‌ها دارند. نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران تاکید کرد این تشکل‌ها می‌توانند یک ابزار بسیار خوبی برای اقتصاد کشور و اتاق‌های بازرگانی باشند. به گفته جهانگیری در اتاق تهران ما از ابتدا به دنبال ایجاد تشکل‌های تهران بودیم و امسال این موضوع یکی از مهم‌ترین مسائل اتاق خواهد بود. وی افزود امسال نیز در برنامه اتاق تقویت این تشکل‌ها و راه‌اندازی تشکل‌هایی که تاکنون وجود نداشته قرار گرفته است. وی خاطرنشان کرد بخش مهمی از اقتصاد در تهران است که اتفاقا کمترین تشکل در آن ایجاد شده است و تصمیم به ایجاد این موضوع گرفته‌ایم.
جهانگیری همچنین در رابطه با نقشی که قرار است تشکل‌های تهرانی ایفا کنند تاکید داشت بطور اصولی نقش تشکلی از ادبیات و زبان حرفه‌یی برخوردار هستند و نقش قابل توجهی دارند و اکنون شاهد این هستیم که در حوزه تحت فعالیت دولت اظهارنظر تشکل‌ها برای دولت مهم‌ترین مساله است.
وی تاکید داشت نگاه دولت به استفاده از تشخصص‌های تشکل‌ها است و در این موضوع می‌خواهد بالاخره مشورت تشکل‌ها را بپذیرد به شرط آنکه تشکل‌ها نیز به اندازه کافی خود را تقویت کنند تا بتوانند در اقتصاد اثرگذار باشند. به گفته نایب‌رییس اتاق بازرگانی تهران در همین راستا اتاق تهران برنامه جدی برای آموزش تشکلی دارد و قرار است در بحث‌های مورد نیاز تشکلی به ویژه موضوع پساتحریمی و نقشی که تشکل‌ها می‌توانند در آن ایفا کنند به بهترین شکل اثرگذار باشند. وی همچنین به برنامه‌هایی برای آموزش نیروی انسانی مورد نیاز این تشکل‌های جدید اشاره داشت.
پازل تشکلی
این برنامه در راستای پروژه‌یی است که در دوره جدید اتاق بازرگانی در دستور کار معاونت تشکل‌ها قرار گرفته است. محسن جلال پور از سال‌ها پیش پروژه تبدیل اتاق به تشکل تشکل‌ها را در سر داشت و با رسیدن به ریاست تصمیم گرفت این موضوع را در دستور کار قرار دهد. در همین راستا هومن حاجی پور مسوول اجرای این پروژه شد و نقشه راهی برای تشکل‌ها تهیه گشت. در همین راستا در بخش‌هایی که تشکل‌های لازم وجود ندارد تشکل‌های جدید ایجاد می‌شود که ایجاد تشکل‌های استان تهران یکی از این بخش‌ها است. در همین خصوص محمدرضا انصاری، نایب‌رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گفت‌وگو با تعادل اعلام کرد تشکل‌ها در مسیر بهبود و رشد هستند و علت اصلی این موضوع بهبود وضعیت اقتصادی کشور در شرایط پساتحریم است. به گفته انصاری بهبود وضعیت فضای کسب و کار و رفع تحریم‌ها تا حد زیادی در این مسیر موثر بوده است به همین دلیل قرار است نقش مهمی به تشکل‌ها داده شود و بر همین اساس نیاز به یک ساماندهی کامل تشکلی کاملا احساس می‌شود. وی تاکید داشت این ساماندهی در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران از سال پیش آغاز شد و معاونت تشکل‌ها نیز موفق شد
در این راستا بسیار مقتدر و خوب عمل کند.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران افزود در این مسیر سعی شده است که سازمان جدیدی به تشکل‌ها بدهد که ساختار آنها باعث اجرایی شدن اهداف شود. از طرف دیگر بحث رتبه‌بندی تشکل‌ها و تاثیرات کیفی آن مطرح است که این کار کیفیت تشکل‌ها را افزایش می‌دهد و البته این کار با کمک خود تشکل‌ها در حال انجام می‌شود.
به گفته نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران تشکل‌ها به معنی مجموع حرفه ای‌ها در یک اقتصاد هستند که بتوانند با ارکان حاکمیتی بتوانند صحبت کنند. اتاق قرار است جمع نظرات این صاحب نظران باشند. به عبارت ساده‌تر تشکل وظیفه جمع‌بندی نظرات را دارد اما مشکل اقتصادی آنها را ضعیف کرد ولی امروز می‌توانند وضعیت را بهتر کنند. اتاق قرار است به تشکل تشکل‌ها بدل شود که در آن تخصص‌های مختلف در حال فعالیت هستند.
اهمیت شروع استراتژی ساختن تشکل‌های تهرانی از این جهت است که در هر تشکلی که تشکل تهران آن ایجاد شد، تشکل‌های ملی دستخوش تغییراتی اساسی شدند. تجربه تاریخی ماجرای اتاق تهران و خانه صنعت تهران را نشان داده است. همچنین تشکل‌هایی مانند کارگزاران گمرکی از همین طریق در حال تغییر هستند. به نظر می‌رسد قرار است نقشه کاملی در این راستا اجرایی شود.
