گروه بنگاه‌ها
یکی دیگر از کشورهایی که قدم‌های قابل توجهی را در توسعه اقتصادی از طریق حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی برداشته «تایوان» است که منازعات سرزمینی‌اش با چین سال‌هاست بخش‌های گوناگون این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. طی شماره‌های قبلی در قالب گزارش‌های تحلیلی صفحه بنگاه‌ها به ارزیابی تحلیلی اقتصاد کشورهایی مانند ترکیه و مالزی پرداختیم و نحوه حمایت دولتمردان این کشورها از کسب و کار خرد را روی میز ارزیابی‌های صفحه قرار دادیم. وعده کرده بودیم که این روند را هر هفته دنبال کنیم تا آن دسته از مخاطبان روزنامه و اهالی اقتصاد که«تعادل» را در سبد فرهنگی روزانه شان قرار می‌دهند، طرحی از واقعیات اقتصادی کشورهای موفق در زمینه تولیدات«صادرات‌گرا» را نیز در برابر داشته باشند. بعد از ترکیه و مالزی در این شماره سراغ یکی دیگر از کشورهای آسیای جنوب شرقی می‌رویم تا نگاهی به ابعاد گوناگون برنامه‌ریزی‌های قانونی و اجرایی «تایوان» در مسیر توسعه بنگاه‌های خرد بیندازیم. جزیره‌یی که مشکلات ارتباطی‌اش با «چین بزرگ» باعث شده که با بسیاری از کشورهای جهان روابط دیپلماتیک نداشته باشد. «تعادل» با بهره‌گیری از مطالعات «سازمان مدیریت
صنعتی» به دنبال رمزگشایی از این معادله است که چرا ایران با وجود تمام توانایی‌هایش در بخش‌های انرژی، گردشگری، معادن، نیروی انسانی و... در زمینه صادرات توفیقی نداشته اما کشورهایی مانند تایوان بدون بهره‌مندی از این توانایی‌ها وضعیت صادراتی خود را به جایگاهی رسانده‌اند که هم‌اکنون کل صادرات «نفت» ایران تنها با صادرات «اسباب‌بازی» تایوان برابری می‌کند.
نقش بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد تایوان
چرا الگوی توسعه تایوان که براساس تولیدات صادرات محور حرکت می‌کند برای شرایط امروز کشور ما مهم است و اقتصاد ایران چه برداشتی از این مدل اقتصادی می‌تواند داشته باشد؟ اهمیت الگوی توسعه‌یی تایوان در توسعه محصولات صادراتی به اندازه‌یی است که برخی از تحلیلگران اصلاحات اقتصادی چین که امروز مناسبات اقتصادی جهانی را تحت تاثیر قرار داده تا حد زیادی الگوبرداری از اصلاحات اقتصادی تایوان می‌دانند که ربع قرن پیش از آن شروع شده بود. چینی‌ها با مشاهده توفیقات صادراتی تایوان به این فکر افتادند تا یک مدل کاربردی از تجربه «چین کوچک»(تایوان) برای«چین بزرگ» طراحی و اجرا کنند. نتیجه این تجربه‌آزمایی که مبتنی بر خصوصی‌سازی اقتصادی و افزایش صادرات تدارک دیده شده بود، اقتصاد چین را به جایگاهی رسانده که شرق و غرب عالم در برابر تولیدات صادراتی این کشور تسلیم شدند. بنابراین الگوی صادراتی تایوان قبلا نتایج قابل توجهی را در کشورهایی مانند چین، کره جنوبی، هنگ کنگ، فیلیپین و... ایجاد کرده است. درحال حاضر(2015) تایوان درآمد سرانه‌یی حدود 19هزار دلاری(در برابر درآمد سرانه 5 هزار دلاری ایران) دارد؛ جمعیت فعال آن به حدود ۴۵درصد کل جمعیت که
رشدی بسیار ناچیز دارد، می‌رسد. صادرات و واردات آن بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار است. مازاد تجاری دارد و یکی از سرمایه‌گذاران عمده در اقتصاد چین به شمار می‌رود. تایوان برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر، نرخ تورم بسیار اندکی در حد 2/0درصد دارد و در عین حال رشد تولید ناخالص ملی آن به 5/3 درصد می‌رسد.
تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد تایوان
در قوانین کشور تایوان از چند معیار برای تعریف و شناسایی بنگاه‌های کوچک و متوسط استفاده می‌شود. این معیارها عبارتند از: «میزان سرمایه تعهد شده یک بنگاه، مجموع دارایی‌ها و حجم فروش.»
براساس معیارهای بالا در مورد بنگاه‌های تولیدی چنانچه میزان سرمایه ثبت شده آنها کمتر از ۴۰میلیون دلار تایوان و مجمــوع دارایی‌هایشان کمتر از ۱۲۰میلیون دلار تایوان باشد، بنگاه کوچک و متوسط به حســــاب می‌آیند. ملاک تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط برای بنگاه‌های غیرتولیدی حجم فروش آنهاست. براساس این معیار در بنگاه‌های تجاری حمل و نقل و خدماتی چنانچه میزان فروش کمتر از ۴۰میلیون دلار تایوان باشد، آن بنگاه یک بنگاه کوچک و متوسط محسوب خواهد شد.
جایگاه بنگاه‌های کوچک و متوسط در تایوان
بنگاه‌های کوچک و متوسط یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در نظام اقتصادی- اجتماعی کشور تایوان محسوب می‌شوند. این کشور از نظر دارا بودن تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط صنعتی(از مجموع شرکت‌های صنعتی) در بین کشورهای جهان در جایگاه اول قرار دارد چراکه نزدیک به ۹۸درصد از کل شرکت‌های صنعتی در تایوان را بنگاه‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند. در بخش خدمات نیز بیش از ۸۹درصد از مجموع شرکت‌های تجاری و خدماتی متعلق به بنگاه‌های کوچک و متوسط است.
بنگاه‌های کوچک و متوسط از نظر ایجاد اشتغال نقش بسیار مهمی در اقتصاد تایوان برعهده دارند و بخش مهمی از شاغلان این کشور در بنگاه‌های کوچک و متوسط فعالیت می‌کنند. نزدیک به ۷۸درصد از مجموع افرادی که سالانه جذب بازار کار می‌شوند به استخدام بنگاه‌های کوچک و متوسط درمی‌آیند. نگاهی به آمارهای منتشر شده در مورد وضعیت بنگاه‌های کوچک و متوسط در تایوان نشان می‌دهد که این بنگاه‌ها نه تنها از نظر تعداد همچنین ایجاد اشتغال مهم هستند بلکه نقش بسیار مهمی نیز در تولید و صادرات این کشور دارند. در سال‌های اخیر بنگاه‌های کوچک و متوسط نزدیک به ۳۰درصد از کل فروش شرکت‌ها و ۲۰درصد از مجموع صادرات مستقیم این کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
توجه به قدمت بنگاه‌ها
یکی دیگر از موارد مهم در مطالعه بنگاه‌های کوچک و متوسط در تایوان، توجه به سن و قدمت این نوع بنگاه‌هاست. چنانچه بنگاه‌های کوچک و متوسط براساس مدت زمانی که از تاسیس آنها می‌گذرد، طبقه‌بندی شوند، بیشتر بنگاه‌ها در رده سنی بین ۵ تا ۱۰سال قرار می‌گیرند چراکه از تاسیس بیش از ۶۴درصد از بنگاه‌های کوچک و متوسط در تایوان بیش از ۵ سال می‌گذرد. این رقم در مورد بنگاه‌های بالاتر از ۱۰سال بیش از ۴۲درصد است. در سال‌های اخیر به طور مداوم تعداد بنگاه‌های کوچک و متوسطی که بیش از ۵ سال دارند افزایش یافته و در مقابل از تعداد بنگاه‌هایی که دارای قدمتی کمتر از ۵ سال باشند، کاسته شده است.
هسته‌های خوداشتغالی در تایوان
مانند هر اقتصاد قوام یافته دیگری، اقتصاد تایوان برای توسعه محصولات صادراتی، نگاه ویژه‌یی به مشاغل خانگی و کسب و کار خرد داشته است. در قوانین تایوان برای هسته‌های خوداشتغالی تعریف خاص یا محدوده قانونی مشخصی در نظر گرفته نشده است. بررسی‌ها و مطالعات نشـــان می‌دهد که روند رشد هسته‌های خوداشتغالی در تایوان طی دهه‌های ۱۹۸۰و ۱۹۹۰میلادی از افزایش چشمگیری برخوردار بوده و این فرآیند تا سال‌های اخیر نیز ادامه داشته است. در سال‌های اخیر کارآفرینان در واحدهای خوداشتغالی، نوآوری‌ها و خلاقیت‌های بسیار زیادی در عرصه صنایع الکترونیک، مخابرات، کامپیوتر (سخت‌افزار و نرم‌افزار) و در بخش خدمات به ویژه در نگهداری و خدمات پس از فروش از خود نشان داده‌اند. همین هسته‌های خوداشتغالی هستند که نقش قابل توجهی در تولید محصولات صادراتی داشته‌اند و دولت با حمایت از این نوع کسب و کار و ساماندهی آنها در قالب خوشه‌های اقتصادی مجموعه‌های بزرگ‌تری را ایجاد کرده که در کنار هم انواع محصولات تولیدی را ارائه می‌کنند.
حمایت‌های مالی و مالیاتی
یکی از مشکلات اقتصادی دامنه‌داری که فعالان بخش خصوصی ایران همواره از آن به عنوان بزرگ‌ترین سنگ یاد می‌کنند، نحوه تامین سرمایه‌های اعتباری و مالی لازم برای توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی است. در تایوان تامین سرمایه و نقدینگی لازم بـــــــرای راه‌اندازی پروژه‌های تولیدی در واحدهای صنعتی کوچک و متوسط یکی از مراحلی است که در این زمینه پس از ارزیابی پروژه توسط کارشناسان بانکی و کارشناسان سازمان توسعه صنایع کوچک و متوسط تا سقف ۶۰ تا ۷۰درصد از کل سرمایه مورد نیاز به صورت وام با نرخ بهره ۴ الی ۶ درصد در اختیار این بنگاه‌ها قرار داده می‌شود. معمولا شروع بازپرداخت این وام‌ها، سه الی پنج سال پس از آغاز تولید است و فعالان این نوع کسب و کار معمولا نگرانی از نحوه بازپرداخت تسهیلات دریافتی‌شان ندارند. دولت در این زمینه تلاش می‌کند با تزریق منابع مالی مورد نیاز به فعالان بخش خصوصی تعداد بیشتری از شهروندانش را درگیر تولید و بازاریابی کند. همانطور که در گزارش پیش رو به آن اشاره شد، ساختار اقتصادی تایوان به وسیله توسعه کسب و کار خانگی و از طریق حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط توانسته سهم قابل توجهی از صادرات را در فضای بین‌المللی کسب کند. نسبت اقتصاد ایران با مدل‌های اقتصادی از نوع تایوان در اهمیتی است که ساختار‌های دولتی و حاکمیتی برای این نوع کسب و کار قائل می‌شوند. اقتصاد ایران هم برای افزایش تولیدات صادرات‌محور باید بسترهای لازم برای توسعه این نوع از کسب و کار را فراهم کند تا در جریان این بستر‌سازی، برندهای معتبر اقتصادی ظهور کنند.
