صادرات غیر نفتی یکی از مهم‌ترین پیشران‌های خروج از رکود از سوی رییس‌جمهور و وزیر صنعت، معدن وتجارت معرفی شده است. این در حالی است که در چند ماه گذشته صادرات با افت شدیدی نسبت به دوره‌های قبل مواجهه شده. محمدرضا مرتضویی، دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت بر این باور است که برای رشد صادرات باید تجدیدنظر اساسی در سیاست های ایران با سایر کشورها ایجاد شود. در ادامه مشروح گفت‌وگوی مرتضویی با روزنامه تعادل را می‌خوانید
صادرات ایران در سال جاری با افت مواجه شده، به نظر شما دلایل عمده این موضوع چیست؟
به نظر من سال 94 سالی است که نباید اعداد و ارقام حاصل از آمارها را به عنوان ملاک، که آیا در مسیر درست یا اشتباهی گام برداشته‌ایم قلمداد کرد، چه در تولید داخلی و چه در میزان فروش داخلی یا در زمینه صادرات. در سه ماه ابتدای سال جاری هیچ رویداد مورد توجهی رخ نداده است، و علت بروز این امر این است که تمام تلاش دولت و تمرکز کشور با رویکردی سیاسی در پی حل مشکلات و دست یابی به موفقیت در مذاکرات و رسیدن به یک تفاهم نامه صرف شده است که در نهایت این تفاهم نامه به راهکاری برای برداشتن موانع منجر شود. این در حالی است که در مجلس ایران و بیشتر از آن در امریکا مخالفانی حضور داشته‌اند که خوشبختانه موفق به وتوی رای رییس جمهور نشده‌اند.
بنابراین طبیعی است که اقتصاد در حالت برزخی به سر ببرد که تمام تجار و صادرکنندگان به انتظار نتیجه نهایی توافقات بنشینند و تصمیمات خود را به بعد از کامل شدن این موفقیت موکول کنند. بدیهی است هنگامی که موضوعی در جامعه تبدیل به معما بشود تصمیم‌گیری‌ها تا حل این معما متوقف خواهد شد. اما با وجود تمام مشکلات، صادرات ایران همچنان توانسته با تلاش فراوان رتبه خود را در زمینه‌های مختلف مخصوصا کالاهای سنتی حفظ کند از جمله این کالاها پسته، زعفران و فرش است. در سایر بحث‌های صادراتی مانند پتروشیمی اگر مشکلات بانکی و واریز پول بر طرف بشود با جهش دیدنی مواجه خواهیم شد. اثر پروژه‌های نفتی و پتروشیمی که در آینده کلید خواهد خورد باعث جهش اقتصادی بزرگی خواهد شد. این در صورتی است که دولت بتواند در مسیر جذب هیات‌های تجاری که بطور پیوسته گام بردارد. البته هدف دولت در جذب این هیات‌ها این نیست که ایران تنها بازاری برای فروش کالاهای این کشورها بشود بلکه بتواند شریک تجاری در تولیدات انواع کالاها باشند. که قطعا شاهد افزایش صادرات خواهیم بود. اکنون رسیدن به اهداف برشمرده شده در حالی است که این پروژه‌ها دچار مخالفت‌های سیاسی نشود. زیرا
دیده شده که برخی از سیاست مداران هرچند صحبت از رشد تولیدات ملی و افزایش صادرات می‌زنند اما در عمل با توسعه اقتصادی سر سازش ندارند. ما باید در یک تعامل بین‌المللی و سیاسی صحیح جایگاه اصلی خود را در دنیا پیدا کنیم که مدیون تلاش‌های افراد مختلف در سنگر‌های متفاوت هستیم.
از دیدگاه شما در دوران پساتحریم می‌توان به رشد صادرات امیدوار بود؟
ما در بخش سیاسی توانستیم آواری که روی آبرو و شخصیت کشور ریخته شده بود را‌برداریم و به دنیا ثابت کنیم که ما بخشی از تعاملات سیاسی دنیا هستیم. بطور حتم انزوا و دوری از دنیا به مصلحت کشور نخواهد بود. در این راستا دنیا فهمید هیج تلاشی در منطقه بدون شراکت ایران ممکن نخواهد بود. مطالعه در حوزه اقتصادی دنیا بیانگر این است که فرصت سرمایه‌گذاری در دنیا محدود شده است. مثل چین که موتور محرک بزرگ اقتصادی جهان بود، حال از سرمایه اشباع شده و از آنجایی که سودآوری سرمایه باید به نحوی در دنیا حفظ شود سرمایه‌گذاران به دنبال کشوری برای سرمایه‌گذاری هستند که قابلیت سرمایه‌گذاری 1000میلیاردی در 5 طول سال را داشته باشد. بنابراین ایران با وجود پتانسیل فراوان در زمینه نفت گاز و پتروشیمی بیش از همه مدنظر سرمایه‌گذاران سراسر دنیا قرار خواهد گرفت. صنایع پتروشیمی در ایران جزو موتور پیشگانه و محرک است که باعث جذب سرمایه‌گذاری خواهد شد. در زمینه انرژی‌های مختلف نیز ایران توانایی این را دارد که در صادرات برق تا جایی پیش رود که جزو بزرگ‌ترین صادرات‌کننده در منطقه بشود. این در حالی است که در زمینه نقل و انتقال انرژی با اتلاف زیادی مواجه
هستیم. اگر همین اتلاف انرژی را با به روز رسانی تکنولوژی کنترل کنیم، منجر به ذخیره 8 درصدی از توان تولیدی و درنهایت افزایش صادرات خواهد شد. امید آن می‌رود در سال آینده درتمامی حوزه‌ها با پیشرفت غیرقابل باوری روبرو شویم. این در حالی است که در رسیدن به اهداف اقتصادی دو گروه مخالف وجود دارد. یک دسته در داخل که می‌خواهند همیشه ایران با بحران دست و پنجه نرم کند، و گروه دیگر مخالفان خارج از کشور که از جمله آن رژیم اشغالگر قدس است.
برای رشد و توسعه صادرات که امروزه به عنوان یکی از پیشران‌های خروج از رکود نیز در نظر گرفته شده باید چه اقداماتی صورت گیرد؟
با وجود تمام مانع تراشی‌ها که ریشه سیاسی دارد اما بازار 80 میلیون نفری ایران و وجود مرزهای گسترده همه و همه امکانات قابل توجهی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی است. من بر این عقیده هستم داشتن شرکای اروپای و امریکایی با به‌کارگیری دیدگاهی عمیق و عقلانی می‌تواند به نفع ایران در تمام زمینه‌ها باشد.
در این زمینه یکی از راهکارهای شناسایی کالا و فرهنگ ایرانی به سایر کشورها جذب توریست است. قطعا دیدن صنایع دستی و کارگاه‌های زیبای محصولات سنتی راهکار بسیار خوبی برای فروش و تبلیغ محصولات ماست.
آنچه مسلم است صادرات کاری بلندمدت و پیوسته است که نباید با تصمیمات غیرمنطقی به چالش کشیده شود. بررسی موفقیت تمام برندهای معتبر بیانگر این مطلب است که تمام این شرکت‌های بزرگ فراملیتی هستند. بنابراین باید با یک تعامل عقلایی برای رسیدن به تولیدات استاندار بین‌المللی تلاش کرد. این همان رویکردی است که تیم مذاکرات درپیش گرفت تا جهان اقرار کرد که دانش، معلومات و وطن پرستی تیم مذاکره‌کنندگان ایرانی در بین تمام سیاست مدارها بی‌نظیر بوده است.
اگر ادبیات مربوط به سیاست با استفاده از فرهنگ و ادبیات غنی ایرانی انتخاب شود و از به کار بردن الفاظی از قبیل قطع نامه کاغذ پاره‌یی بیش نیست جلو‌گیری شود شاهد موفقیت‌هایی دیگری همچون مذاکرات خواهیم بود. در تصمیم‌گیری‌های سیاسی طرز تفکرات متفاوتی وجود دارد. پس مردم باید با دقت به طرز تفکر‌های متفاوت در تصمیم‌گیری‌های سیاسی دست به انتخاب آگاهانه بزنند. تایید صلاحیت افراد و انتخاب آنها باید بر مبنای نزدیکی به ولایت، وطن پرستی، دین داری، سواد ومعلومات باشد نه دسته‌بندی‌های جناحی. تمام این مسائل در اقتصاد کشور تاثیرات مستقیم دارد. زیرا هیچ سرمایه‌گذاری حاضر به مشارکت با کشوری که افرادی وطن فروش موانع سیاسی مختلف بر سر راه اقتصاد ایجاد می‌کنند نیستند. هیچ سرمایه‌گذاری در کشوری که پول به عنوان حق حساب طلب می‌کنند وارد مشارک نخواهند شد. هیچ سرمایه‌گذاری در کشوری که نمایندگان مجلس قدر سرمایه‌های اجتماعی را نمی‌دانند سرمایه‌گذاری نخواهد کرد. با هدایت موثر و با درایت رییس‌جمهور محترم قطعا این موانع از سر راه تعاملات و صادرات ایران برداشته خواهد شد.
در این راستا طبیعی است که هر تاجری در دنیا به دنبال شریک تجاری منطقی است. سابقه ایران در تجارت بین‌المللی سابقه درخشان و روشنی است به عنوان مثال از راه ابریشم گرفته تا به امروز بیانگر قدمت فرهنگ و تمدن تجاری ایران است. همچنین وجود کاروانسرا در مسیر خاصی شاهد این ادعاست. همچنین در حوزه توضیع ایران کشور عقب افتاده‌یی نبوده است. بزرگ‌ترین بازارهای مسقف در جهان از آن ایران بوده است. درست مثل هایپر مارکت‌های امروزه. اما تکرار افتخارات گذشته بدون طرح و برنامه‌ریزی برای آینده سودمند نیست. صادرات باید به صورت پیوسته و با ابتکار به روز شود. برای ماندگاری در این حوزه به روز رسانی بسیارمهم است. صادرکنندگان با هوشیاری توانسته‌اند در طول مدت زمان تحریم‌ها خود را در سطح قابل قبولی نگه دارند. بنابر این افت آمار صادرات ایران نبز به عللی جهانی نیز بر می‌گردد، زیرا تمام قیمت‌ها در دنیا افت کرده. با بازگشت قیمت‌های جهانی مخصوصا در زمینه نفت و صنایع پتروشیمی در اینده نزدیک شاهد افزایش روزافزون میزان ارزش صادرات خواهیم بود.
در دوره برزخ باید با حفظ توانایی‌ها به آینده نگاه کرد. این رشد در بدترین حالت به 5 درصد خواهد رسید. آنچه در مورد بسته اقتصادی تدوین شده، برای خروج از رکود باید در نظر گرفته شود تغییرات در نظام بانکی مالی اعتباری و برچیدن سیستم ربا خواری اسلامی است. استفاده از سیستم بانکی مدرن جهانی که نرخ بهره در آن بسیار پایین است می‌تواند کمک شایان توجهی به خروج از رکود داشته باشد.
