گروه غذا و دارو محمدمهدی حاتمی
علی‌اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت، یک‌تنه به تریبونی برای تبلیغ تغذیه سالم در کشور تبدیل شده است. این عضو خوش‌اخلاق وزارت بهداشت، تقریبا هرجا که حضور پیدا می‌کند، از مضرات تغذیه ناسالم ایرانی‌ها که مملو است از نمک، چربی و شکر می‌گوید. او به تازگی از مضرات مصرف قلیان هم صحبت کرده و گریزی هم به سبک زندگی سالم‌زده که باعث می‌شود در آینده‌یی نه‌چندان دور، مشکلات گریبانگیر نظام سلامت کمتر باشند. اما آیا هزینه‌های اختیار کردن یک سبک زندگی سالم در ایران، آن هم در سال‌هایی که دخل‌وخرج خانوارها با هم نمی‌خوانند به این راحتی‌ها ممکن است؟
معاون وزیر بهداشت در همایشی درهمدان گفت: «19میلیون ایرانی به دلیل فرهنگ غلط غذایی، غذای ناسالم مصرف می‌کنند.» علی‌اکبر سیاری افزود: «70درصد مرگ‌ومیرها در ایران به عواملی مانند استعمال سیگار، ورزش نکردن و عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند فشار خون، آسم، دیابت، اضافه وزن و چاقی، سکته قلبی و سکته مغزی بستگی دارد.» وی با بیان اینکه اکنون 50درصد بیماران مبتلا به دیابت درکشور از بیماری خود اطلاع ندارند، عنوان کرد: «با شناسایی به موقع این افراد و کنترل بیماری می‌توان از عوارض ناشی از آن پیشگیری کرد.» سیاری ادامه داد: «تغذیه سالم درکنار تحرک در پیشگیری از ابتلا به دیابت و فشارخون بسیار حایز اهمیت است و با تغییر سبک زندگی افراد می‌توان از سنین کودکی از ابتلا به این بیماری‌ها پیشگیری کرد.» معاون امور بهداشت وزیر بهداشت با بیان اینکه اکنون 10میلیون نفر درکشور از فشارخون رنج می‌برند، گفت: «پیش بینی می‌شود تا 10سال آینده با اجرای برنامه‌های بهداشتی، آمار مرگ‌ومیر افراد تا 25درصد و مصرف سیگار تا 30درصد درکشور کاهش یابد.» آمارهایی که «تعادل» از وزارت بهداشت دریافت کرده هم نشان می‌دهند که روزانه 2/5 میلیون نفر در کشور قلیان
مصرف می‌کنند. تعداد سیگاری‌های کشور هم چیزی در حدود 8 تا 10 میلون نفر تخمین زده می‌شود.
سیاری ادامه داد: «در سال‌های گذشته سالانه 10هزار نفر درکشور بر اثر ابتلا به بیماری‌هایی مانند کزاز و اسهال جان خود را دست می‌دادند، همچنین براساس گزارش‌های موجود در سال 92، از 380هزار مورد مرگ‌ومیر افراد، 93هزار مورد به علت سکته قلبی، 43هزار مورد بر اثر سکته مغزی و 32هزار مورد نیز بر اثر ابتلا به سرطان اتفاق افتاده است.» اما سبک زندگی سالم مورد نظر سیاری، علاوه بر جنبه‌های سلبی، یعنی پرهیز از استعمال دخانیات یا فست‌فودها، جنبه‌های ایجابی هم دارد. این جنبه‌های ایجابی، استفاده از میوه‌ها و سبزیجات و ورزش کردن است که بعضا هزینه‌های کمی هم ندارند. یکی از عمده‌ترین نگرانی‌های معطوف به سلامت تغذیه که حتی سازمان غذا و دارو هم به آن ورود کرد، بحث سموم باقی‌مانده درمحصولات کشاورزی است. هشدارها در مورد استفاده بیش از حد از سموم و کودهای شیمیایی، توجه‌ها را بیش از پیش به استفاده از محصولات کشاورزی ارگانیک سوق داد. بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد که توجه به کشاورزی ارگانیک در این سال‌ها، نه تنها در ایران که در سراسر دنیا افزایش پیدا کرده و حتی وزیر کشاورزی آلمان، چندی پیش اعلام کرد که این کشور قصد دارد تا چند سال آینده،
سالانه حدود 8میلیارد یورو محصولات کشاورزی
ارگانیک تولید کند.
تولید اندک محصولات ارگانیک
انجمن ارگانیک ایران، بنا به اطلاعات «تعادل»، تنها تشکل صنفی مرتبط با این نوع کشت در ایران است. رییس انجمن ارگانیک ایران در گفت‌وگو با «تعادل»، از حجم تولید بسیار نازل محصولات کشاورزی ارگانیک در ایران گفت. به گفته صدرالدین نیاورانی در حال حاضر، تنها بین 2 تا 5درصد از محصولات کشاورزی در ایران به صورت ارگانیک تولید می‌شوند. «این محصولات یا ذاتا ارگانیک هستند یا به صورت ارگانیک کاشت و برداشت می‌شوند. نسبت این محصولات از کل محصولات کشاورزی تولیدشده در ایران بسیار کم است، اما من فکر می‌کنم در صورت برنامه‌ریزی، می‌توان تولید این محصولات را به 10 تا 15درصد از کل محصولات افزایش داد.» صدرالدین نیاورانی همچنین گفت که این امکان درحال حاضر نه تنها در ایران، بلکه درجهان نیز وجود ندارد و زمینه‌های بسیاری برای تولید محصولات ارگانیک باید فراهم شود. «به عنوان مثال زمین مورد نظر برای این کشاورزی باید بین 3 تا 5سال مرحله گذار را طی کند و هیچ ماده شیمیایی در آن استفاده نشود و پس از آن، برای تولید محصولات ارگانیک مورد استفاده قرار گیرد.»
کشاورزان هم رغبتی به تولید ارگانیک ندارند
«تعادل» با دکتر فریدون گل‌افرا، مدیر مسوول مجله کشاورز تماس گرفت تا از او در مورد دلایل بی‌تقاضا بودن محصولات کشاورزی ارگانیک در کشور بپرسد. آماری که گل‌افرا از میزان مصرف محصولات کشاورزی ارگانیک درکشور ارائه می‌دهد، با آمار رییس انجمن ارگانیک متفاوت است. «درحال حاضر، خیلی خوش‌بینانه که بخواهیم نگاه کنیم، حداکثر 0.5درصد از کل محصولات کشاورزی در ایران، ارگانیک هستند.» او ادامه می‌دهد: «خاک کشاورزی ایران به‌شدت آلوده است. همین حالا، 99درصد از خاک کشاورزی ما آلوده به کودهای شیمیایی است و کشتی که در این زمین‌ها انجام شود را به هیچ عنوان نمی‌توان کشت ارگانیک به حساب آورد.» از او پرسیدیم که دلیل نبود تقاضا برای این محصولات چیست؟ گل‌افرا معتقد است که دلایل را باید هم در بی‌میلی و ناآگاهی مصرف‌کنندگان دانست و هم در بی‌رغبتی کشاورزان برای تولید این نوع محصولات. «مردم به دلیل قیمت بالا و علاوه بر این ناآگاهی، تقاضایی برای خرید محصولات کشاورزی ارگانیک ندارند. اما این فقط مشکل مصرف‌کننده‌ها نیست، کشاورزان هم رغبتی به کشت ارگانیک ندارند، چراکه وقتی از کود و سم استفاده نشود، تولید محصول به‌شدت افت می‌کند و حتی قیمت
بالاتر محصولات هم نمی‌توانند این کاهش در تولید را جبران کنند.»
مطالبه و توجه وزارت بهداشت برای آنکه شهروندان ایرانی سبک زندگی سالم‌تری را اختیار کنند، باید ستود. اما نمی‌توان به مردم گفت که قلیان نکشند، سیگار دود نکنند و فست‌فود نخورند و همزمان میوه، سبزی و محصولاتی را مصرف کنند که کود، سم و روغن پالم، دست‌کم نامشان را برای مصرف‌کننده ناخوشایند کرده است.
