گروه تعاون سپیده پیری
سال‌های سال نفت بر اقتصاد خاورمیانه حکمفرما بود. اما برخی کشورها با استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور خود به‌ویژه بخش تعاون توانستند اقتصاد خود را از انحصار خارج و زمینه‌های افزایش صادرات و کاهش واردات را فراهم کنند. هرکشوری برداشت متفاوتی از تعاون دارد و این برداشت بر مبنای فرهنگ آن کشور متفاوت است. برای مثال ژاپن تمام استعداد خود را در تعاونی‌ها به کشاورزی اختصاص داده یا مالزی آموزش و آگاهی را در توسعه تعاونی‌ها موثر می‌داند. در ایران نیز عدم تخصص،آموزش و نداشتن نگاه تخصصی به حوزه مورد فعالیت را ازجمله عواملی محسوب می‌شود که در ناکامی بسیاری از تعاونی‌ها دخیل است. نمود عینی این واقعیت را اهالی صفحه تعاون در زمان مصاحبه با برخی تعاونگران به‌خوبی احساس می‌کنند. افرادی که انتظار می‌رود بیش از دیگران به حوزه تعاون اشراف کامل داشته باشند. در اینجا نقش و جایگاه بخش آموزش در معاونت تعاون بیش از قبل احساس می‌شود. البته تاکنون قدم‌های مثبتی در این راه برداشته شده در غیر این صورت هرگز تعاون از کرختی و ایستایی رها نمی‌شد. واجب است بخش تعاون در ایران، اصول و فلسفه تعاون را جهت عملی و اجرایی شدن سیاست ملی تعاون را
به‌صورت آکادمیک و علمی برای کارکنان و اعضای تعاونی‌ها دنبال کند.
آموزش به مثابه شریان حیاتی تعاون
آموزش تعاون، آموزش اعضا، مهارت‌آموزی تعاونی، ارتقای تعاونی‌ها و توسعه تعاونی‌ها، عباراتی هستند که به کرات در ادبیات تعاون دیده می‌شود و نشان‌دهنده تاکید بر نیاز آموزش اعضا و رهبران تعاونی‌ها دارد. از آنجایی که آموزش لازم و حایز اهمیت برای کسب افزایش درصد اطمینان در کارآمدی انجام وظایف تعاونی‌ها است، بنابراین آموزش در تعاون را می‌توان شریان حیاتی نهادهای تعاونی و حتی فراتر از آن سرمایه و بدنه مالی آنها دانست. درمجمع عمومی اتحادیه بین‌المللی تعاون در کنگره یکصدمین سال تعاون در منچستر، (سپتامبر 1995/ شهریور1374) در بیانیه جدید هویت این بخش در هفت اصل آورده شده است که اصل پنج آن به آموزش، مهارت‌آموزی و آگاه‌سازی اختصاص داده است. اختصاص دادن این اصل به آموزش، پایداری نهضت تعاون را برجسته‌تر کرد و الزام آموزش را که عامل ارتقای مفاهیم قابل انتقال علم وبا ذهنیت اعضا، رهبران منتخب، مدیران و کارکنان سروکار دارد و آنها را در فهم ارزشمندی و غنای آن یاری می‌رساند، آموزش را در جایگاه برتری قرار داد. در ارتباط با تعاونی‌ها، آموزش تعاون به معنی آگاهی کردن آحاد مردم از اصول، روش، اهداف و عملکرد تعاون، ترویج روح تعاون و
شناخت قابلیت همکاری با یکدیگر است.
بررسی‌های انجام شده در مورد برنامه‌های چند کشور درحال توسعه آسیایی حاکی از آن است که فعالیت‌های آموزشی در این کشورها با مشکل مواجه است. برنامه‌های آموزشی برای اعضای تعاونی‌ها در کشورهای نظیر اندونزی، بنگلادش و جمهوری کره باتوجه به باور و شیوه اجرای آموزش در تعاونی‌ها حاکی از عدم استقبال خود تعاونی‌هاست. تعاونی‌ها با مشکل ضعف بنیادی، فقدان امکانات و عدم کفایت مالی مواجه هستند.
بیش از همه عدم انسجام دانش پایه فراگیران و برنامه‌های آموزشی بر مبنای نیاز اولیه اعضاست. تجربیات سال‌های گذشته در مورد برنامه‌های آموزشی اعضا در تعاونی‌های آسیا هم نشان می‌دهد که در برنامه‌های آموزشی این کشورها بیشتر بر ایدئولوژی و اصول غیرقابل انعطاف عرفی تعاونی‌ها تاکید شده است. اغلب آنها در جذب اعضای عادی دچار شکست شدند چراکه آموزش‌های آنها در زندگی عادی غیرملموس و بدور از تجربیات عادی بود.
آموزش تعاون در مالزی
نهضت تعاون مالزی طی دهه1920 تا حدودی به آموزش توجه اندکی کرد. در نتیجه حرکت تعاونی‌ها نیز داوطلبانه نبود و دولت آموزش‌ها را معرفی می‌کرد. تعاونی‌ها در ابتدای دولت مستعمره با هدف مشخصی برای رهایی کشاورزان و کارگران از چنگ وام‌دهندگان تعاونی را تشکیل داد. درچنین شرایطی که سرمایه و تسهیلاتی وجود نداشت، اعضای تعاونی‌ها نمی‌توانستند برنامه‌های آموزشی برای خود درنظر بگیرند. فقدان کارکنان با کفایت و کمبود شدید ادبیات تعاون و منابع هم مشهود بود. دولت نیز به‌واسطه سازمان توسعه تعاون تنها سازمان هدایت‌کننده برنامه‌های آموزشی بود که تعداد اندکی از تعاونگران را پوشش می‌داد. درچنین شرایطی برنامه‌های سازمان یافته آموزشی برای تعاونی‌ها با تاسیس دانشکده تعاون به سال1956 سازمان یافت. البته طی دهه‌های60 اتحادیه‌‌های تعاونی مالزی (CUM) سمینار و کنفرانس‌هایی را برگزار می‌کرد و دهه بعدی، 1971 را نیز سازمان ملی تعاون مالزی (ANGKASA) فعالیت‌های آموزشی کشور مالزی تدوین و ارتقا بخشید. طی دهه‌های1960 تا 1970، دولت مالزی سیاست‌هایی را برای فقرزدایی و اصلاح وضعیت اقتصادی به هدف ایجاد تعادل در بین نژادها ساکن در مالزی اتخاذ کرد. همین
امر موجب مشارکت بیشتر تعاونی‌ها در فعالیت‌های تجاری جدید شد. به هرحال، فوریت و خطر سوءمدیریت در تشکیل تعاونی‌ها موجب تغییر نگرش در مورد تعاونی‌های در این کشور شد. در پاسخ به این پدیده، آموزش تعاون در مالزی، به خصوص برنامه‌های مهارت‌آموزی به عهده دانشکده تعاون مالزی و آنکارا محول شد که آنها نیز کار خود را به جنبه‌های اساسی و بنیانی تعاون ازجمله جا انداختن دانش، اصول و مدیریت تعاون و اجرای قوانین تعاون معطوف کردند..
دانشکده تعاون مالزی
دانشکده تعاون مالزی درسال195 تاسیس شد و درسال1968 به ثبت رسید. این تنها دانشکده تعاونی درآن کشور است که آموزش‌های تعاونی، دوره‌های تحصیلی برای اعضا و اعضای هیات‌مدیره، مدیران و کارمندان تعاونی‌ها و کلیه کسانی که به تعاونی‌ها با اختصاص 2درصد از سود خالص هر تعاونی تامین می‌شود. در کنار ارابه آموزش‌ها و تحصیلات تعاونی به اعضای تعاونی‌ها، این دانشکده دوره‌های آموزش تعاونی برای کارمندان سازمان توسعه تعاونی و دیگر سازمان‌های دولتی از قبیل سازمان کشاورزان و سازمان توسعه شیلات مالزی، بنگاه توسعه به اجرا می‌گذارد. سازمان توسعه تعاونی‌ها به‌همراه دانشکده و آنگ کاسا، دوره‌های تعاونی و سمینار برای اعضای تعاونی‌ها برگزار می‌کند. برای به حرکت درآوردن و اجرایی کردن قانون جدید تعاون مالزی به 1993، اهمیت فعالیت‌های آموزش تعاون در این کشور بیشتر و شاخه‌های دیگری از دانشکده تعاون مالزی در ایالات صبا و سارواک تاسیس شد. علاوه بر سمینار، نشست‌های دوستانه رهبران تعاونی‌ها و اعضای تعاونی‌ها با عناوینی در راستای نهضت تعاون برگزار می‌شد. دانشکده تعاون مالزی درسال2002 برای نخستین‌بار برنامه‌های آموزشی مناسب اعضای هیات‌مدیره
تعاونی‌ها را معرفی کرد و این دانشکده درسال2003، 51 دوره آموزشی را با حضور 4200نفر از اعضای تعاونی‌های سراسر این کشور را برای انواع تعاونی‌ها برگزار کرد.
مجلس برای ارتقای بخش تعاون انگیزه دارد
فرهاد بشیری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در این رابطه به تعادل می‌گوید: «تعاون، همکاری و همراهی لازمه موفقیت همه جوامع است به ویژه در جامعه ایران که قدمت بسیار و تنوع قومیتی دارد. از آنجایی که با اتحاد و همدلی هر ناممکنی ممکن می‌شود و می‌توان به اهدافی که در حوزه توسعه برای کشور تعریف شده است رسید. لازم است تا همه افراد جامعه در جهت تقویت بخش تعاون اهتمام به خرج دهند. هر جا موفقیتی حاصل شده پای تعاون و همکاری در میان بوده پس ضرورت دارد تا مجلس و دولت در هر سطحی به تعاون توجه ویژه داشته باشند و با هر ادبیات و در هر زمانی به کمک بخش تعاون از فرصت هم‌افزایی ایجاد شده استفاده کنند. داشتن نگاه آکادمیک و تخصصی در حوزه تعاون می‌تواند راه نجاتی برای تعاونی‌های غیرفعال و ناکارآمد باشد. مجلس نیز باید در قانون‌گذاری‌ها و برنامه‌های جدید آموزشی این موضوع را بیش از گذشته لحاظ کند چراکه انگیزه ارتقای بخش تعاون در تمام حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی وجود دارد.»
نگاه سوگیرانه وزارت علوم
رضا محمودی‌درخش مدیر آموزش و ترویج معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگوی تلفنی به «تعادل» می‌گوید: «امر آموزش در دو سطح قابل بررسی است. آموزش‌های آکادمیک و بلندمدت و آموزش‌های کوتاه‌مدت. معاونت تعاون طی سالیان گذشته در سفر به کشور مالزی و الگو‌برداری از دانشگاه تعاون در این کشور اقدامات جدی در جهت توسعه آموزش آکادمیک و بلندمدت در ایران انجام داد. هر چند که پیش از این نیز در دانشگاه‌های علامه طباطبایی، شهید بهشتی و آزاد رشته علوم اجتماعی با گرایش تعاون تدریس می‌شد اما تعاون به عنوان رشته‌یی مجزا وجود نداشت. از آنجایی که اکثر مدیران در بخش تعاون فاقد تحصیلات آکادمیک هستند و بر اساس تجربه فعالیت می‌کنند لازم بود تا تغییر رویه‌یی اتفاق بیفتد به همین دلیل در سال 1386 با همکاری دانشگاه جامعه علمی کاربردی رشته‌یی آکادمیک و اجرایی بر پایه تعاون تاسیس شد. با این اقدام می‌خواستیم به نقطه‌یی برسیم که فقط متکی به مباحث تئوری و نظری نباشیم و تعاون را در فضای عملیاتی تجربه کنیم تا با این شیوه نیروهای متخصص را تربیت کرده و وارد حوزه تعاون کنیم و با برخورداری از علم روز و برطرف کردن موانع علمی بهره‌وری
را به این بخش بیاوریم. نخستین ورودی‌های این رشته در سال تحصیلی 1386-87 در دو مقطع کاردانی امور تعاون و کارشناسی مدیریت امور تعاون با 500 دانشجو آغاز به تحصیل کردند و در سال تحصیلی 1393-92 فارغ‌التحصیل شدند»محمودی در ادامه می‌افزاید: «دانشگاه جامعه علمی کاربردی 17 زیر مجموعه دارد که 4 واحد آن به صورت دولتی و 13 مرکز آن به صورت خصوصی و تعاونی اداره می‌شود. این مراکز در تهران، گیلان، خراسان‌رضوی، مازندران، لرستان، اردبیل و... بر اساس طرح آمایش سرزمینی در کشور تاسیس شده‌اند و قادرند نیروهای انسانی خود استان و استان‌های همجوار را تامین کنند. چندی پیش نیز اتحادیه تعاونی‌های مراکز علمی کاربردی تاسیس شد که 10 شرکت تعاونی عضو این اتحادیه هستند.»مدیر آموزش و ترویج معاونت تعاون اظهار داشت: «توسعه منابع انسانی بخش تعاون از وظایف ما است چراکه باور داریم بعد از یک دوره گذار 8 الی 10 ساله تمام مجموعه تعاون از برکات این اقدام بهره‌مند می‌شوند. در نظر داریم رشته تعاون را در مقطع کارشناسی ارشد توسعه دهیم اما برای تحقق این مهم با موانعی روبه‌رو هستیم چراکه سیاست‌های کلی وزارت علوم درخصوص توسعه رشته‌های علوم انسانی سوگیرانه
است در حالی که زیرساخت‌های لازم به لحاظ تامین منابع مالی، اجرایی، کتب و اساتید برای بروز این اتفاق وجود دارد.
حمایت از صدها پایان‌نامه دانشجویی
وی درخصوص اقدامات صورت‌گرفته توسط بخش آموزش و ترویج معاونت تعاون به «تعادل» می‌گوید: «طی سالیان گذشته آثار ارزشمندی در زمینه تالیف و ترجمه مباحث مربوط به بخش تعاون تولید شده است. تاکنون بیش از صدها نسخه پایان‌نامه و پژوهش در مقطع دکتری و کارشناسی‌ارشد جهت توسعه کمی و کیفی بخش تعاون مورد حمایت قرار گرفته‌اند و هزار نسخه مونوگرافی تعاونی‌ها به وسیله دانشجویان این رشته انجام شده است. از دیگر اقدامات صورت‌گرفته تشکیل انجمن علمی تعاون در دو بخش دانشجویی و همکاران بخش تعاون است.
به این صورت که انجمن علمی دانشجویی تعاون در دانشگاه علمی _کاربردی فعالیت می‌کند و انجمن علمی تعاون ایران که سه سال پیش با همت همکاران بخش تعاون شروع به فعالیت کرد متاسفانه به اندازه کافی نتوانسته رسالت واقعی‌اش را به منصه ظهور بگذارد. دلیل این امر را می‌توان در عدم وجود انگیزه کافی در هیات‌مدیره و عدم اختصاص وقت کافی به این مقوله دانست. امیدواریم در انتخابات پیش‌روی هیات رییسه انجمن علمی تعاون که دو هفته آینده برگزار می‌شود شاهد پویایی بیشتری در این بخش باشیم.»
