عمل جراحي زيبايي قدمتي ۶۰ ساله در ايران دارد و زماني براي خيلي از افراد يك تابو محسوب مي‌شد و تا وقتي كه فرد واقعا نيازي به انجام آن پيدا نمي‌كرد سراغي از اين دست جراحي‌ها نمي‌گرفت اما امروز عمل‌هاي جراحي زيبايي به يكي از پر تعداد‌ترين عمل‌ها در كشور تبديل شده است و بر خلاف آن چيزي كه در سال‌هاي گذشته افراد زير ۱۸ سال نمي‌توانستند دست به چنين عمل‌هايي بزنند حالا با رضايت والدين اين جراحي‌ها به ۱۴ سال هم رسيده است. بررسي اين موضوع از دو منظر قابل توجه است يكي تبليغات بيش از اندازه در فضاي مجازي وعادت دادن جوانان و نوجوانان به زندگي‌هاي مصنوعي و كشاندن آنها به سمت عمل جراحي زيبايي توسط افرادي كه بيش از هر چيز به سود و منفعت مالي خود فكر مي‌كنند تا سلامت افراد و ديگر مساله تاثيرات و علت‌هاي روي آوردن به چنين عمل‌هايي از نظر رواني در افراد است.
اين روزها هر شبكه اجتماعي را كه باز مي‌كنيد با سيلي از تبليغات عمل‌هاي جراحي زيبايي از پيكرتراشي گرفته تا تغيير زاويه صورت و عمل بيني و تغيير فرم چشم و لب و... مواجه مي‌شويم. در اين بين بيش از همه اين نوجوانان و جوانان هستند كه با ديدن اين تبليغات بدون توجه به عواقب و عوارض چنين جراحي‌هايي خود را براي يك تغيير كلي آماده مي‌كنند تغييري كه انتظار دارند بعد از آن شيوه زندگي و نگاه ديگران را نسبت به خود كاملا عوض كرده و با رويكردي تازه مواجه شوند اما غالبا اين اتفاق نمي‌افتد و همين مساله هم باعث مي‌شود كه اكثر افراد به انجام يك عمل و دو عمل راضي نباشند و در اين پروسه ويرانگر به يك مهره تبديل شوند. اما در اين بين مساله رضايت والدين خود موضوع ديگري است كه بايد به آن رسيدگي شود. چطور ممكن است پدر و مادري كه از خطرات چنين عمل‌هاي جراحي خبر دارند اجازه اين كار را به نوجوانان زير سن قانوني بدهند. اينكه دختري در سن ۱۴ سالگي اقدام به پيكرتراشي كند يا پسري در اين سن بين خود را به دست جراح بسپارد تا براي او قيافه بهتري طراحي كند. البته كه آمار مرگ و مير بر اثر اين عمل‌هاي جراحي هم چندان كم نبوده و هر از چند گاهي خبري از اين دست در همين فضاي مجازي منتشر مي‌شود.
اعتماد به نفس پايين
اولين دليل براي جراحي زيبايي است
مهرنوش مهدوي، روانشناس در اين باره به «تعادل»
مي‌گويد: متاسفانه اولين دليل براي اينكه افراد خود را به دست جراحي‌هاي زيبايي مي‌سپارند نداشتن اعتماد به نفس است. فرد مي‌خواهد چهره‌اي تازه از خود بسازد شايد به اين واسطه بتواند توجه بيشتري را به سمت خود جلب كند. در حال حاضر جراحي زيبايي تنها مختص دختران و زنان نيست بلكه مردان و حتي افراد مسن هم به اين كار روي آورده‌اند. در واقع اين خود
كوچك پنداري و ارتباط برقرار نكردن با واقعيت آن چيزي كه هستيم باعث مي‌شود تا براي رسيدن به آن چيزي كه مي‌خواهيم باشيم دست به هر ريسكي بزنيم.
تغيير وضعيت اجتماعي
او مي‌افزايد: از سوي ديگر برخي افراد براي اينكه بتوانند موقعيت اجتماعي خود در جامعه را تغيير دهند دست به چنين عمل‌هايي مي‌زنند. مساله اينجاست كه امروزه كنار آمدن با خود واقعي براي بسياري از افراد كار سختي شده است. آنها به علت وجود فضاي مجازي مدام در حال مقايسه كردن خود با ديگران هستند. اين مقايسه باعث مي‌شود تا فرد هر روز نسبت به ظاهر خود اشكال گيرتر شود و از سوي ديگر اعتماد به نفس خود را هم از دست بدهد. اين روانشناس مي‌گويد: در برخي موارد فرد با يك عمل و دو عمل هم اقناع نمي‌شود و ممكن است بارها و بارها خود را به دست جراحان زيبايي بسپارد و در نهايت هم نتيجه كار را دوست نداشته باشد. او با اشاره به يكي از مراجعان خود مي‌افزايد: دختري ۲۲ ساله كه بيش از ۳ بار بيني خود را جراحي كرده بود و جراحي پلك و فك انجام داده بود باز هم به اين دليل كه احساس مي‌كرد زيبا نيست كارش به روانپزشك كشيده بود. اين جراحي‌ها چهره واقعي او را دچار تغييرات عمده كرده بود و حالا او مي‌خواست به همان قيافه قبل از عمل‌هاي جراحي بازگردد و چنين چيزي امكان نداشت. ضربه روحي شديدي به اين دختر وارد شده بود و هنوز هم بعد از ۵ سال تحت درمان است و همچنان نتوانسته با قيافه جديد خود ارتباط برقرار كند.
ايجاد تصور مثبت كاذب
پروانه خورشيدي، جامعه‌شناس نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: اين مساله مختص به ايران نيست ما همه مي‌دانيم در كشوري مانند كره اعتياد به جراحي زيبايي بيش از هر جاي ديگري در دنيا است افراد اين كار را مي‌كنند تا تصور مثبتي از خود داشته باشند. در ايران هم مساله همين است. فرقي نمي‌كند شما يك خانم باشيد يا آقا، وقتي از اعتماد به نفس پاييني برخوردار هستيد، وقتي فكر مي‌كنيد در برابر افراد زيباتر قدرت تصاحب جايگاه اجتماعي بهتر را نداريد راه‌حل را در انجام عمل زيبايي مي‌بينيد همانطور كه در كره بسياري از دختران براي اينكه بتوانند شغل مناسبي پيدا كنند دست به اين عمل‌هاي جراحي مي‌زنند.
او مي‌افزايد: اما وقتي مساله به افراد زير سن قانوني مي‌رسد اينجا ديگر جامعه و خانواده به يك اندازه مقصرند. مساله اينجاست كه خانواده با توجه به رويكردي كه دارد بايد مانع انجام چنين عمل‌هايي شود اما اغلب پدر و مادرها در مقابل اصرار بي‌اندازه فرزندان مغلوب مي‌شوند. دسترسي آزاد به فضاي مجازي براي كودكان زير سن قانوني و البته مواجه آنها با دنيايي فانتزي فضاي مجازي كه بيشتر با فيلتر و رنگ و لعاب‌هاي دروغين رنگارنگ شده باعث مي‌شود تا اعتماد به نفس كودك از همان سال‌هاي اوليه مورد آسيب قرار بگيرد.
اين جامعه‌شناس مي‌گويد: متاسفانه اين روزها همه به دختراني كه بر اثر عمل‌هاي جراحي تقريبا شبيه هم شده‌اند بيش از كساني كه داراي صورت واقعي خود هستند توجه مي‌كنند. اين مساله در بين پسران هم حالا به يك چالش بدل شده و بسياري از پسران هم براي اينكه بتوانند توجه ديگران را جلب كنند دست به چنين عمل‌هايي مي‌زنند. نكته مهم اين است كه چنين جامعه‌اي مي‌تواند بسيار شكننده و آسيب پذير باشد.
جامعه دچار جنسيت زدگي شده است
فاطمه صدري جامعه‌شناس نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: اين افراد معتقدند كه با زيبايي‌هاي ظاهري هم مطلوبيت آنها نزد ديگران افزايش و هم موقعيت و منزلت اجتماعي آنها ارتقا مي‌يابد و براين اساس راغب هستند كه به سمت انجام جراحي‌هاي بيشتري بروند تا وجهه و جايگاه اجتماعي خود را مطلوب‌تر كنند. علاوه بر آن برخي از افراد با انجام برخي جراحي‌هاي سنگين زيبايي مانند انجام پيكرتراشي به دليل صرف هزينه بالاتر نسبت به ديگر جراحي‌ها به دنبال آن هستند كه براي خود منزلت و موقعيت اجتماعي بالاتري را در اجتماع پیدا كنند.
او مي‌افزايد: از منظر فرهنگي در جامعه‌اي كه ارزش‌هاي جنسي جايگاه بالاتري دارد و اين ارزش‌ها در وضعيت ظاهر افراد بسيار مهم است، اين جامعه دچار
جنسيت‌زدگي اجتماعي و فرهنگي به عنوان يك ارزش اجتماعي شده است. از منظر فرهنگ‌شناسي وقتي تغييرات فرهنگي و ارزشي در جامعه اتفاق بيفتد و جامعه به سمت جنسيت زدگي و به سمت اينكه ظاهر آرايي، ارزش اجتماعي تلقي شود، پيش برود، بخش قابل توجهي از سرمايه‌هاي آن كشور به سمت اين موضوع سرريز مي‌شود. صدري در بخش ديگري از سخنان خود مي‌گويد: جراحي ديگر به يك صنعت و بازار تبديل شده است كه در آن پزشكان زيبايي فعاليت كرده و كسب سود مي‌كنند. در گرايش و انجـام جراحـي‌هاي زيبـايي هـم خود فرد و هم اجتماع نزديك او عامل مهمي در پذيرش ملاك‌هاي اجتماعي زيبـايي براي فرد محسوب مي‌شود تا به حدي كه فرد از چهره واقعي خود چيزي بر جا نگذارد.
هزينه جراحي‌هاي زيبايي در ايران
در همين راستا دكتر ابراهيم رزم‌پا، عضو هيات‌مديره انجمن علمي راينولوژي ايران با اشاره به تب داغ جراحي‌هاي زيبايي به ايسنا گفت: نكته مهم اين است كه در گذشته سن مورد تاييد براي انجام عمل جراحي ۱۸ سالگي بود؛ اما امروزه به لحاظ علمي اين سن كاهش يافته و دختران از ۱۴ سالگي و پسران پس از ۱۶ سالگي شرايط عمل را دارند؛ هرچند كه سن تنها يك فاكتور است و عوامل ديگري همچون رشد سني، جسمي، رواني و تكامل روحي و شخصيتي و ... نيز در اين زمينه تاثيرگذار هستند. رزم‌پا در ادامه درباره هزينه‌هاي اعمال زيبايي در ايران با تاكيد بر اينكه در ايران كيفيت عمل‌هاي زيبايي بالا و هزينه آن به نسبت ساير كشورها مناسب‌تر است، افزود: مجموعه چنين عواملي موجب جذب مراجعه‌كنندگاني از كشورهاي ديگر نيز شده است. اما به‌طور كلي دستمزد و درآمدهاي ناشي از جراحي پلاستيك نسبت به ساير عمل‌ها بيشتر است؛ بنابراين روز به روز به تعداد جراحان پلاستيك افزوده مي‌شود. او در عين حال با بيان اينكه افراد بسياري وارد اين حيطه كاري شده‌اند كه صلاحيت و تخصص لازم را ندارند، هشدار داد: نكته بسيار مهم ديگر اين است كه بسياري از جراحي‌ها حتي به دست تيم پزشكي انجام مي‌شود نه يك جراح متخصص و اين افراد با تبليغات وسيعي كه در شبكه‌هاي اجتماعي انجام مي‌دهند و با استفاده از ناآگاهي مردم، زيباجويان را جذب خود مي‌كنند كه به دليل ناآشنايي اين افراد با اصول جراحي، عوارضي سخت و جبران‌ناپذير براي مراجعه‌كنندگان به وجود مي‌آيد.
