تعادل|
یکی از مسائلی که با فرا رسیدن تابستان باب سخن درباره آن باز می‌شود، مساله اوقات فراغت نوجوانان و جوانان است. اینکه هر ساله دولت سعی می‌کند با برنامه‌هایی به زعم خود
نشاط آور و آموزش‌دهنده این اوقات را برای جوانان به فرصتی تبدیل کند تا در آن بتوانند هم استعدادهای خود را پرورش دهند و هم نشاط و پویایی داشته باشند. اما مساله اینجاست که برای چنین برنامه‌ریزی‌هایی چقدر از نظرات جوانان استفاده می‌شود، چه میزان
صاحب نظران و جامعه شناسان و روانشناسان در آن نقش دارند و اصولا این برنامه‌ها چه میزان کارشناسی شده‌اند و موفق عمل می‌کنند. آنچه در تمام سال‌های گذشته تجربه شده است، نشان داده که این برنامه‌ها بدون در نظر گرفتن نیاز و خواست جامعه هیچگاه نمی‌تواند موثر واقع شود، در واقع خلأ بزرگ در جامعه کنونی ما نبود شادی و نشاط است و برنامه‌های دستوری دولت‌ها هم نمی‌تواند این شادی و نشاط از دست رفته را به جامعه باز گرداند، چرا که برنامه‌ریزی برای این مهم نیاز به استفاده از نظرات کارشناسان این حوزه دارد نه افرادی که مدعی شناخت جوانان و نوجوانان هستند. سوال اصلی اینجاست که آیا واقعا دستورالعمل‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای اوقات فراغت و پویایی و نشاط جوانان می‌تواند موثر باشد.
دستورالعمل اجرایی «اوقات فراغت» ابلاغ شد
مدیرکل دفتر طرح‌های ملی و فراگیر جوانان وزارت ورزش و جوانان از ابلاغ دستورالعمل اجرایی برنامه‌های «اوقات فراغت» که ذیل سند ملی اوقات فراغت و توسط این اداره کل تدوین شده است، خبر داد.
مجتبی تاجیک با بیان اینکه اداره کل طرح‌های ملی و فراگیر جوانان ذیل معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به عنوان متولی حوزه اوقات فراغت جوانان مطابق با مصوبات شورای عالی جوانان هرساله دستورالعملی را برای تنظیم برنامه‌ها به اداره کل‌های خود در سراسر کشور ابلاغ می‌کند، اظهار کرد: کار تدوین دستورالعمل اجرایی برنامه‌های اوقات فراغت به پایان رسید و به ادارات کل معاونت امور جوانان هر استان ابلاغ شد. مدیرکل دفتر طرح‌های ملی و فراگیر جوانان وزارت ورزش و جوانان، یادآور شد: در واقع با توجه به اینکه پیش از این سند ملی اوقات فراغت در شورای عالی جوانان به تصویب رسیده بود دستورالعمل اجرای آن سند از سوی اداره کل طرح‌های ملی و فراگیر جوانان تدوین و ابلاغ شد. در سند به بحث اصلی هویت و سیاست‌های کلی پرداخته شده است و در این دستورالعمل ما برنامه‌های اجرایی را تدوین کرده‌ایم. او توضیح داد: این برنامه‌ها برای استان در چهار بخش اصلی شامل هویت دینی، ملی و انقلابی جوانان، نشاط و مسوولیت‌پذیری در جوانان، مهارت و اشتغال‌‌پذیری و برنامه‌های ویژه دهه ولایت تهیه می‌شود.
این برنامه‌ها به شکل هدفمند و بر اساس بررسی کارشناسی منطبق با کار پژوهشی است. در این راستا ما تقریبا تمام اسناد این حوزه طی ۱۰ سال گذشته را بررسی و سعی کردیم مسیر درست و رو به رشدی را در سند ملی اوقات فراغت جای دهیم. توجه ویژه به بحث هویت ملی از جمله مهم‌ترین بحث‌هایی است که طی سال‌های گذشته مغفول بوده است. همچنین در این سند بحث روایت پیشرفت با هدف افزایش اعتماد به نفس ملی و امیدآفرنی ملی در دستور کار قرار گرفته است.
تعریف‌هایمان با هم فرق دارند
مصطفی اقلیما، پدر مددکاری ایران درباره تدوین دستورالعمل برنامه‌های اوقات فراغت به «تعادل» می‌گوید: مساله اصلی این است که تعریف‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد، از یک سو مسوولان تعریف‌های خاص خود از اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را دارند از سوی دیگر کارشناسان و اهل فن تعریف دیگری دارند و البته جوانان و نوجوانان نیز تعریف خاص خود را دارند، اینها باید با هم تجمیع شود تا نتیجه‌ای دلخواه از آن به دست بیاید. او می‌افزاید: متاسفانه آن چیزی که اصولا از سوی نهادها و سازمان‌های دولتی مطرح می‌شود با خواست درصد زیادی از نوجوانان و جوانان در تناقض است، در واقع تعریف‌های ما با یکدیگر تفاوت دارد به همین دلیل هم هست که این دستورالعمل‌ها هیچگاه نتیجه مطلوبی در پی نداشته‌اند. ما باید جوانان و نظرات آنها را به رسمیت بشناسیم.
شادی و تخلیه هیجانات نادیده گرفته می‌شود
پدر علم مددکاری ایران در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: باز هم مساله به شایسته سالاری باز می‌گردد، در واقع اگر افرادی که شایستگی دارند در این زمینه تصمیم‌گیرنده باشند می‌دانند که بحث شادی و تخلیه هیجانات جوانی یک از مباحث مهمی است که باید در مورد اوقات فراغت جوانان به آن توجه شود.
او می‌افزاید: شادی به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های اجتماعی از همه عوامل اجتماعی و طبیعی تأثیر می‌پذیرد و بر آنها تأثیر می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین عوامل فرهنگی که می‌توانند منبع مناسبی برای ایجاد شادی در انسانها باشند، نحوه گذران اوقات فراغت است. این عامل، یکی از نیازهای اساسی انسانها است که مانند هر نیاز دیگری بسته به وضعیت شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی افراد، حالات و ویژگی‌های مختلفی به خود می‌گیرد.
جامعه شناسان فراغت را واقعیتی کاملاً تازه تصور می‌کنند که در نتیجه انقلاب صنعتی، توسعه اجتماعی و اقتصادی جهان امروز پدید آمده است و به موضوعی مهم در حوزه جامعه‌شناسی بدل شده و امروزه به عنوان یک خواست گروهی و یک ارزش اجتماعی در جامعه مطرح است.
چگونگی گذران اوقات فراغت؛ انعکاسی از شرایط جامعه
اقلیما می‌گوید: بنابراین چگونگی گذران اوقات فراغت، انعکاسی از شرایط اجتماعی، اقتصادی و به ویژه فرهنگی هر جامعه است که استفاده مطلوب از آن می‌تواند تأثیر درخور توجهی در بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی و میزان شادی افراد جامعه داشته باشد، چرا که پویایی و تحرک جامعه تا حد زیادی به افزایش و فراوانی عناصر شادی آفرین و نشاط آور و کاهش اضطراب، افسردگی و ... در جامعه بستگی دارد. فعالیت‌های فراغتی می‌تواند با رفع خستگی، صدمات جسمی و روانی ناشی از هیجانات مداوم کار و انجام وظایف اجتماعی را جبران کند. افراد می‌توانند با تفریح از کسالت ناشی از یکنواختی کار روزمره رهایی یابند و فرصتی برای پرورش استعدادهای ذهنی و روانی، جسمی و عاطفی خود فراهم سازند.
فرهنگ غنی ایرانی و شادی جوانان
امان‌الله قرایی جامعه‌شناس نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه طی سال‌ها ایجاد محدودیت برای اجرای مراسم و آیین‌های ایرانی باعث شده تا جوانان با این آیین‌ها بیگانه باشند، در واقع ما در فرهنگ خود بهانه‌های بسیاری برای شادی داریم و این مراسم‌ها می‌تواند بخش اعظمی از اوقات فراغت جوانان را به خود اختصاص دهد، اما بی‌توجهی مسوولان به این مساله باعث بروز چالش‌های بسیار شده است. او می‌افزاید: امروزه ما به وضوح جای خالی شادی در جامعه ایرانی را حس می‌کنیم، جوانان ما دیگر شاداب و پویا نیستند این واقعیت تلخی است که باید ابتدا آن را بپذیریم و سپس برای بهبود وضعیت تلاش کنیم. در تمام فرهنگ‌ها برای ماه‌های مختلف برنامه‌ریزی شده و البته در ایران هم از دوران بسیار دور این برنامه‌ریزی‌ها وجود داشته است اما درواقع با بی‌اعتنایی یا محدودیت به دست فراموشی سپرده شده است.
این جامعه‌شناس در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: انسانها از زندگی روزانه خسته می‌شوند و به دنبال بهانه می‌گردند تا دورهم جمع شوند و برای خود شاد باشند. شادی‌ای که از رابطه چهره به چهره حاصل و سبب انرژی فراوان در فرد می‌شود. در واقع بسیاری از افراد برای اوقات فراغت خود به دنبال جمعی شاد هستند که رابطه خوبی با آن داشته باشند. مساله مهم دیگری که باید به آن توجه کرد این است که اگر ما به سنت‌ها و آیین‌های خود توجه نکنیم و آنها را از بین ببریم جوانانمان هر روز بیش از قبل به سنت‌ها و آیین‌های بیگانه پناه می‌برند، مساله اوقات فراغت و استفاده بهینه از این زمان چیزی نیست که بتوان با طرح یک دستورالعمل به آن رسید.
اول اختلاف نظرها باید حل شود
قرایی با انتقاد از اینکه مسوولان هر کدام در حوزه جوانان نظرات مختلفی دارند و این اختلاف نظرها بارها و بارها به برنامه‌های مناسب برای پویایی جامعه و ارتباط با قشر جوان آسیب وارد کرده است، می‌گوید: مساله اینجاست که هر کسی می‌خواهد نظرات خود را پیش ببرد، در رابطه با مساله جوانان چه اوقات فراغت باشد، چه تحصیل چه شغل و ... مسوولان باید به اتفاق نظر برسند. تا زمانی که این اتفاق نظر به وجود نیاید هیچ دستورالعمل و قانونی نمی‌تواند موفق عمل کند. او می‌افزاید: انسان ماشین نیست که با دریافت یک دستورالعمل واحد بخواهد طبق برنامه پیش برود و خواسته‌های صاحب خود را اجرایی کند.
جوانان برای خود عقیده و نظر دارند، باید در مورد برنامه‌هایی که برایشان در نظر گرفته می‌شود از عقاید و نظرات آنها استفاده شود، اوقات فراغت جوانان چیزی نیست که برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده‌ای در مورد آن صورت بگیرد و بعد هم این برنامه‌ریزی با موفقیت به اجرا در بیاید. مساله اینجاست که هر انسان با انسان دیگر تفاوت‌هایی دارد، و در زمینه‌هایی که به جامعه و افراد مربوط می‌شود باید این تفاوت‌ها و اختلاف‌ها مد نظر قرار بگیرد در غیر این صورت هر برنامه و نقشه‌های در نهایت با شکست مواجه می‌شود.
