معاملات الگوریتمی، معاملاتی است که توسط ربات‌ها با تعریف‌های متفاوت انجام می‌شود، معاملات را در چند ثانیه و به سرعت انجام می‌دهند. اما اینکه فناوری‌های به روز به خدمت بازار بیاید هیچ مشکلی نداشته و باعث شکوفایی بازار خواهد شد، اما چرا در شرایط فعلی معاملات الگوریتمی برای بازار سرمایه غیر‌منصفانه است؟ در این گزارش به آن خواهیم پرداخت.
بررسی معاملات الگوریتمی در بازار ایران و بازار جهانی
یکی از راهکارهای معاملات در بازار جهانی معاملات الگوریتمی است که توسط دو نوع سرمایه‌گذار عمده یعنی بانک‌ها و موسسات مالی یا بازارگردان‌ها استفاده می‌شود. در بورس‌های بین‌المللی به دلیل بالا بودن عمق معاملات و نبودن پدیده‌ای به نام صف خرید یا صف فروش استفاده از این فناوری به نفع بازار تمام می‌شود، اما در بورس ایران به دلیل صف‌های فروش و خرید و کم بودن عمق بازار، معاملات الگوریتمی تنها راه برای نوسان‌گیری از سهامداران خرد فراهم کرده است. سنا روز گذشته در گزارشی نوشت که ۱۸ کارگزاری برای دسترسی معامله‌گران حقیقی به «معاملات الگوریتمی» مشخص شده‌اند، اما سازمان بورس به وضوح مشخص نکرده که معاملات الگوریتمی آیا برای سهامداران حقیقی برای سهامداران خرد زیر ۲۰۰ میلیون تومان نیز فعال می‌شود یا خیر؟ اما دادگستری تهران پس از بررسی مستندات معتقد است: «روند فعلی معاملات الگوریتمی و فعالیت بازارگردانی عامل زیان مستمر سهامداران است.» نعمت‌اله بهروزی معاون حقوقی دادگستری استان تهران طی نامه‌ای به معاونت حقوقی سازمان بازرسی کل کشور، عدم رعایت الزامات قانونی معاملات الگوریتمی و فعالیت بازار گردانی را عامل زیان مستمر سهامداران دانست و بر لزوم نظارت بر اجرای صحیح قوانین و دستورالعمل‌های قانونی تاکید کرد.
همان‌گونه که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد، در بازاری که عمق کمی داشته و پول در جریان نباشد، استفاده از معاملات الگوریتمی تنها می‌تواند نوسان‌گیری نهادهای مالی را از مردم عادی تسهیل کند، به عنوان نمونه شرکتی که توانسته eps بالا بسازد و خبر بسیار مثبتی در صنعت دارد، صبح آغاز معاملات به یک‌باره از دسترس خرید خارج شده و این نشان می‌دهد، سهامداران خرد قدرت مقابله با الگوریتم را ندارند، در وضعیت فروش نیز همین واقعیت صدق کرده و معاملات الگوریتمی می‌تواند قبل از دیگران وضعیت فروش را فراهم کند. الگوریتم‌ها توانایی پیاده‌سازی فیلترهای آماده خرید و فروش را به صورت سریع داشته و از این رو افراد حرفه‌ای بازار نیز توانایی مقابله با آن را ندارند.
استفاده از الگوهای جهانی برای پیشرفت بازار سرمایه تنها در صورتی قابل توجیه است که بازار ایران عمق کافی را داشته و چرخش پول پرقدرتی داشته باشد، شرایط امروز بازار سرمایه ایران با معاملات خرد میانگین ۲ هزار میلیارد تومان باعث شده، الگوریتم‌ها بلای جان سهامداران خرد باشند.
گزارش‌های خوب صنایع و ریزش‌های ادامه‌دار
صورت‌مالی ۶ ماهه نمادهای بورسی در سامانه کدال منتشر شده و بسیاری از شرکت‌ها وضعیت سودآوری خوبی را ثبت کرده و حتی برخی از شرکت‌ها نیز توانسته‌اند زیان انباشته خود را کاسته و وضعیت بهتری داشته باشند.
برخی از شرکت‌های پالایشی توانسته‌اند وضعیت بسیار خوبی را در گزارش‌ها داشته و حتی pبرe این صنعت به زیر محدوده ۴ رسیده و در محدوده ۳ و نیم قرار بگیرد که این وضعیت ارزندگی بسیار خوب است، برخی دیگر از صنایع مانند غذایی نیز با افزایش حاشیه سود ناخالص مواجه شده و برخی از نمادهای غذایی توانسته‌اند افزایش حاشیه سود بین ۵ تا ۱۰ درصد را نیز کسب کنند. شرکت‌های قطعات خودرو نیز گزارش‌های بسیار خوبی را ارایه کرده و توانسته‌اند با افزایش eps تی تی‌ام و کاهش pبرe مواجه شده‌اند.
بی‌تفاوتی سازمان بورس به ریزش‌ها
یکی از مواردی که سهامداران را ناراحت کرده بی‌تفاوتی این روزهای رییس سازمان بورس بوده و این سازمان تنها به کارهای رسانه‌ای آن هم در رسانه‌های خود بسنده کرده و تنها اقدام مثبت را تبلیغ برای ارزندگی صنایع و نمادها تعریف کرده است که این استراتژی به هیچ‌وجه صحیح نیست، اگرچه رییس سازمان بورس در یک سال اخیر اقدامات مثبتی مانند افزایش دامنه نوسان انجام داده است اما فکری اساسی برای ورود پول هوشمند به بازار سرمایه انجام نداده است، بازار سرمایه امروز از مولفه‌های کلان اقتصاد و نیامدن پول به سمت این بازار رنج برده و این مهم تنها با رایزنی رییس سازمان بورس با وزیر اقتصاد و بیان مکرر دغدغه‌ها تا رفع آن اجرایی خواهد شد، متأسفانه کنش‌های مناسبی را از مجید عشقی رییس سازمان بورس شاهد نبوده و او هم مانند سهامداران خرد تنها نظاره‌گر ریزش بورس و رسیدن به حمایت‌هایی است که روز به روز از دست می‌رود.
تغییر شاخص کل بورس و ایجاد بازار دو طرفه
بازار سرمایه در چند ماه اخیر تبدیل به یک بازار با مولفه‌های غیر نقد شونده با میانگین معاملات روزانه ۲ هزار میلیارد تومان تبدیل شده است، یکی از مولفه‌هایی که می‌تواند به بازار سرمایه جانی تازه بدهد، ایجاد بازار دو طرفه و چرخش آزاد پول در این بازار است، در دوره قبلی ریاست سازمان بورس بحث بازار فروش تعهدی مطرح شده بود که در این دوره به کلی مسکوت مانده و سازمان بورس تنها به اقدامات آسان‌تر مانند افزایش دامنه نوسان بسنده کرده است.
رایزنی برای تعاملات با شبکه بانکداری
یکی از نقاط ضعف سازمان بورس در دوره اخیر عدم تعامل با شبکه بانکداری به ویژه بانک مرکزی برای ارایه تسهیلات ویژه به سهامداران خرد و عمده است که این وضعیت باید در آینده اصلاح شده تا بازار سرمایه بتواند از چرخش پول منسجم از شبکه بانکداری در تمام شرایط بهره مند شود نه اینکه پمپاژ پول در بازار سرمایه تنها برای روزهایی باشد که دولت سیاست انبساطی پولی دارد و در زمان سیاست انقباضی دولت مانند یک سال اخیر، بورس در وضعیت اغما به سر ببرد.
