گروه دانش و فن|
در تعریف شبکه ملی اطلاعات آمده، این شبکه «متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی با مدیریت مستقل کاملا داخلی، شبکه‌ای حفاظت‌شده نسبت به اینترنت و شبکه‌ای با امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم» است. از یک طرف مرکز ملی فضای مجازی که ناظر بر پیشرفت شبکه ملی اطلاعات است، از پیشرفت این شبکه رضایت ندارد و خدماتی که باید ارایه شوند، از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های بومی تا موتورهای جست‌وجو و سرویس‌های ابری را پایدار نمی‌داند. از طرف دیگر این روزها که هنوز هم خاطره خاموشی چندین روزه اینترنت به فراموشی سپرده نشده، فارغ از در نظر گرفتن اظهارات کسانی که همواره قصد تخریب دارند، مردم عادی و کاربران اینترنتی نگران این هستند که شبکه ملی اطلاعات که بیش از 10 سال از تلاش برای راه‌اندازی آن می‌گذرد، ثمره‌اش قطعی اینترنت جهانی باشد و کابوس‌ها را به واقعیت تبدیل کند.
در این راستا سید ابوالحسن فیروزآبادی -دبیر شورای عالی فضای مجازی- در گفت‌وگوی ویژه خبری با بیان اینکه برآورد مرکز ملی فضای مجازی نسبت به پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات که از سوی وزارت ارتباطات گزارش شده، کمتر از این مقدار است، اظهار کرد: در جلسه شورای عالی فضای مجازی که عصر شنبه ۲۳ آذرماه برگزار شد، جزییات کاملی از بخش‌های مختلف شبکه ملی اطلاعات در حوزه‌های مختلف زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی، خدمات پایه کاربردی، امنیت و تعرفه‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت. حتی در حوزه تعرفه‌ها در برخی موارد، شاهدیم که هزینه استفاده از اینترنت در بسیاری از کاربردهای اداری برای ارتباطات دولتی، بانکی و زیرساختی نسبت به استفاده از شبکه ملی اطلاعات ارزانتر است.» وی با بیان اینکه وزارت ارتباطات مشکلات این شبکه را در حوزه‌های مختلف از جمله تعرفه، پیام‌رسان‌ها و موتور جست‌وجو پذیرفته است، گفت: «در زمان قطع اینترنت که ماه گذشته اتفاق افتاد، شاهد بروز مشکلاتی در حوزه اطلاع‌رسانی، شبکه‌های اجتماعی و رسانه بودیم و مشخص شد که موتورهای جست‌وجوی بومی و پیام‌رسان‌ها توان پوشش ملی را نداشته و نیاز به حمایت و تصمیم‌گیری در این زمینه وجود دارد. با توجه به محورهای مورد بحث در جلسه شورای عالی فضای مجازی، وزیر ارتباطات قول داد که طرح تکمیلی کلان شبکه ملی اطلاعات را تا سه هفته آینده برای ارایه به شورا، آماده کند.» فیروزآبادی با اشاره به وابستگی ۹۸ درصدی کشور به موتور جست‌وجوی گوگل و وجود انحصار در استفاده از برخی سرویس‌های فضای مجازی گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی طرح‌ها مانند موتور جست‌وجوی بومی و پیام‌رسان‌ها را باید به عهده بخش خصوصی بگذاریم و دولت تنها نقش پشتیبان داشته باشد. از سوی دیگر در سطح سخت‌افزاری شبکه ملی اطلاعات نیز نیاز به تکمیل برخی زیرساخت‌ها داریم. براین اساس مقرر شد طرح کلان وزارت ارتباطات در جلسه بعدی شورای عالی فضای مجازی ارایه شود و این شورا نیز ظرف دو ماه این طرح را به تصویب برساند و پس از آن، جدول زمانی برای اجرای آن اعلام خواهد شد.»
ضریب نفوذ بالای شبکه ملی در کشور
رییس مرکز ملی فضای مجازی درخصوص نگرانی مردم از قطع دسترسی به اینترنت جهانی و جایگزینی شبکه ملی اطلاعات به جای اینترنت توضیح داد: «شبکه ملی اطلاعات زیرساخت شبکه ارتباطی کشور است. هم‌اکنون بیش از ۱۵۰ میلیون دستگاه مرتبط به شبکه اینترنت در کشور وجود دارد و ۶۳ میلیون گوشی هوشمند، میلیون‌ها کامپیوتر، هفت میلیون مودم خانگی، هشت میلیون دستگاه پوز بانکی و یک میلیون تلویزیون هوشمند متصل به نمایش درخواستی (VOD) نشان می‌دهد و زندگی اقشار وسیعی از مردم از زندگی رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی، نیازهای خبری و اطلاعاتی، نیازهای سرگرمی و آموزشی، تا خدمات حمل‌ونقل، گردشگری، تهیه بلیت و سایر موارد روی شبکه اینترنت است. بنابراین شبکه ملی شبکه بسیار وسیعی است که ضریب نفوذ بالایی در کشور دارد، حدود ۶۱ میلیون نفر از امکانات پهنای باند موبایل استفاده می‌کنند، در منازل حدود هشت میلیون و در ادارات حدود سه میلیون پهن‌باند در حال استفاده هستند. نزدیک به یک میلیون راننده در کشور داریم که روی شبکه ملی به مردم خدمت‌رسانی می‌کنند. ما با توجه به مقام علمی‌‌مان در جهان، از بانک‌های اطلاعاتی داخل و خارج از کشور استفاده می‌کنیم و اقتصاد بزرگی را هم شکل داده‌ایم و شاهد ایجاد مشاغل مختلف خانگی و روستایی هستیم. کشوری که میزان تولید آن ۴۵۰ میلیارد دلار، قدرت خرید آن ۱۲۰۰ میلیارد دلار و میزان صادرات غیرنفتی آن ۵۰ میلیارد دلار در سال است و میلیون‌ها دانشجوی نخبه دارد که رتبه علمی یک رقمی برای منطقه و جهان از جمله دستاوردهای آن است، به هیچ‌وجه به دنبال قطع اینترنت و محدود کردن آن نیست. کسانی که این شبهه را مطرح می‌کنند که ما می‌خواهیم اینترنت را قطع کنیم، می‌خواهند موفقیت‌هایی که در شبکه ملی اطلاعات داشتیم را پنهان کنند.»
فیروزآبادی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات تحت عناوین مختلف در ۲۸ کشور جهان مانند ژاپن و آلمان نیز راه‌اندازی شده است، ادامه داد: «حتی فرانسه نیز به‌طور جدی موضوع اینترنت اروپایی را مطرح کرده تا شبکه‌ای داخلی با ملاحظات جامعه اروپایی و با مزایایی مانند خدمات کیفی‌تر، ارزانتر و امن‌تر ایجاد شود. وقتی زیست‌بوم ما روی فضای مجازی شکل گرفت، اقتصاد، سیاست و فرهنگ، اجتماع و آموزش و تمامی حوزه‌هایی که افراد در طول زندگی با آن مواجه هستند، روی این فضا قرار می‌گیرد و بحث اعتماد جدی می‌شود. این اعتماد هم فقط امنیتی نیست، اعتماد کیفیتی و پایداری سیستم است. وقتی بخواهیم از یک پیام‌رسان خارجی استفاده کنیم که نمی‌دانیم دیتاسنترش کجاست و چه مسیری را طی می‌کند، تمامی این مسیر که پیام پیاده می‌شود، می‌تواند فرصتی برای اختلال در ارتباط را ایجاد کند، کیفیت را کاهش دهد و ارتباط را ناپایدار کند. بنابراین شبکه ملی هدفی است که اکثر کشورها به عنوان پروژه ملی به آن نگاه می‌کنند.»
معضل حریم خصوصی
در شرکت‌های بزرگ جدی است
وی با بیان اینکه ما در حال حرکت به سمت اقتصاد خدماتی هستیم که بن‌مایه تکنولوژی آن فناوری اطلاعات و ارتباطات است و در فضای مجازی شکل می‌گیرد، گفت: «شبکه ملی اطلاعات پیشران زیست‌بوم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حال و آینده ماست. در حوزه اقتصادی بحث مالکیت و شکل گرفتن دارایی‌های بزرگ فکری یا معنوی وجود دارد. در جایی‌که مالکیت‌ها ایجاد می‌شود، بحث حریم خصوصی جدی‌تر می‌شود. حریم خصوصی می‌تواند جنبه‌های اقتصادی و معنوی داشته باشد.»
در این فضا که از آن به فضای باز تعبیر می‌شود، می‌خواهند بازارها را سریع توسعه دهند و در این رابطه به منافع شرکت‌های بزرگ بیش از منافع مردم توجه می‌شود و حریم خصوصی مردم کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در حال حاضر بانک‌های بزرگ اطلاعاتی، وبال گردن سیستم سیاسی امریکا و انگلستان شده، انتخابات ۲۰۱۶ امریکا با ورود به حریم خصوصی مردم انجام گرفت، چالش برگزیت و خروج انگلستان از جامعه اروپایی تحت همین موضوع قرار دارد و شواهد بسیار زیادی وجود دارد که اطلاعات کاربران فروخته می‌شود. در حال حاضر بحثی در اقتصاد مطرح است به نام
Targeted Marketing یا بازاریابی هدف‌گرا با شخصی‌سازی اطلاعات و پردازش دیتا مبتنی بر ذائقه افراد در فضای مجازی که از طریق پردازش اطلاعات، اشخاص و نیازهای‌شان را آنالیز و بر اساس آن بازاریابی می‌کنند. صحبت از هزاران میلیارد دلار بازار است که با خدشه وارد شدن در حریم خصوصی ایجاد می‌شود. شرکت‌هایی که فضای مجازی را توسعه می‌دهند در حوزه رسانه‌ای، بانکی، پول مجازی، آموزشی و غیره سعی می‌کنند دولت‌ها را به رسمیت نشناسند و از مرزهای مجازی کشورها به‌صورت غیرمجاز و با سرسختی عبور کنند و از قوانین آن کشور تبعیت نکنند و جایی که می‌تواند به عنوان نماینده ملت‌ها از حریم خصوصی دفاع کند، دولت‌ها هستند.»
دبیر شورای عالی فضای مجازی موضوع مقابله با فیک نیوز و اخبار جعلی را از دیگر مشکلات موجود در فضای مجازی امروز دنیا مطرح کرد و گفت: مباحثی مانند فیک‌نیوز و اخبار جعلی و خلاف واقع، اخبار آسیب‌رسان، بحث‌هایی است که الان در اروپا، روسیه، چین و کره مورد بحث است و در این رابطه قوانینی هم وضع شده است. در اروپا قانون سخت‌گیرانه‌ای به نام GDPR و مقررات حفاظت از داده برای صیانت از داده‌های مردم و حفاظت از داده به‌منظور حفظ حریم خصوصی و حمایت از دارایی‌های معنوی و فکری آن جامعه وضع شده است که ما اگر بخواهیم در کشورمان یک‌پنجم این قوانین را وضع کنیم با واکنش‌های متعددی از سوی مردم مواجه می‌شویم.»
فیروزآبادی درخصوص نگرانی مردم از سانسور فضای مجازی گفت: «دوران اخبار محرمانه و انتشار محدود به سر آمده است. آمارها نشان می‌دهد که بحث سانسور در فضای مجازی منتفی است، چرا که این فضا یک فضای کاملا جهانی است و نمی‌توان جلوی حجم اطلاعاتی که تولید می‌شود را گرفت. قبل از فیلترینگ تلگرام شاهد ۱.۵ میلیارد بازدید روزانه در این شبکه پیام‌رسان بودیم و هم‌اکنون نیز در سایر پیام‌رسان‌ها این میزان اطلاعات ردوبدل می‌شود. امکان ندارد چیزی که قبلا به عنوان ممیزی مطبوعات در فضای انتشارات کاغذی داشتیم را بخواهیم در فضای مجازی هم عملی کنیم. بلکه نظارت کنونی می‌تواند پسینی و مبتنی‌بر توصیه‌ها و مقررات باشد. در چنین شرایطی به جای سانسور، به دنبال مقررات‌گذاری هستیم تا بتوانیم جلوی فیک نیوز، توهین به مقدسات، کلاهبرداری‌ها و از این قبیل جرایم را بگیریم.»
فیروزآبادی با اشاره به قدرتی که هم‌اکنون صاحبان پلتفرم‌های شبکه‌ای در دنیا ایجاد کرده‌اند، گفت: در چند سال اخیر با شکل گرفتن پلتفرم‌ها، این قدرت پراکنده روی پلتفرم متمرکز شده است. بنابراین در پلتفرمی که جمع کثیری از کاربران روی آن مشغول به کار هستند، قدرت متمرکزی خلق می‌شود. مانند فیس‌بوک که یک پلتفرم دو میلیارد نفره است. این موضوع قدرتی خلق می‌کند و صاحب فیس‌بوک می‌تواند اعمال قدرت کند. جایی که قدرت باشد، بحث امنیت مطرح می‌شود.
ما شاهدیم امنیت ملی بسیاری از کشورها توسط صاحبان این پلتفرم‌ها که اعتقادی به مرز ندارند و به قوانین کشورها بی‌اعتنایی می‌کنند، تهدید می‌شود. فیس‌بوک به‌دنبال ایجاد یک پول مجازی به‌نام لیبراست. این پول مجازی در یک پلتفرم دومیلیاردی می‌تواند مولد قدرتی باشد که جایگاه دلار را به لرزه دربیاورد و دولت امریکا از ظهور و بروز لیبرا به‌طور رسمی جلوگیری کند.» وی موضوع جنگ سایبری دولت‌ها علیه یکدیگر را از دیگر موضوعات جدی فضای مجازی برشمرد که قادر است در کسری از ثانیه زیرساخت‌های حیاتی یک کشور مانند نیروگاه‌ها و شبکه‌های بانکی را از کار بیندازد و گفت: «در کشور ما روزانه هزاران حمله سایبری صورت می‌گیرد اما تاکنون گزارشی مبنی بر اینکه دولتی به قصد از کارانداختن زیرساخت‌های حیاتی ما اقدامی صورت داده باشد، دریافت نکردیم. با این وجود جنگ سایبری جدی است و حتی امریکا اعلام کرده که در صورت حمله سایبری به این کشور، عمل تلافی‌جویانه را به تشخیص خود و بدون دخالت سازمان ملل، انجام خواهد داد.»
