نویسنده: لطیف نکویی|
آتشی که چند روزی است نفس جنگل‌های آمازون را به تنگ آورده ناشی از سهل‌انگاری یا رخداد عادی نیست؛ بلکه تداوم سیاست‌های منفعت‌طلبانه سران برخی کشورهاست که همه‌چیز، حتی رعایت مسائل محیط زیستی را مانعی برای رسیدن به منافع اقتصادی لحظه‌ای دانسته و برنامه خود را بر بی‌توجهی به قوانین بین‌المللی پایه‌گذاری کرده‌اند. جنگل‌های آمازون به عنوان یکی از مهم‌ترین منبع‌های تامین اکسیژن جهان، در بخش سرزمینی برزیل همچنان با وجود اقدامات انجام شده در حال سوختن است. تصاویر ماهواره‌ای فقط در سال جاری میلادی بیش از ۴۱ هزار مورد آتش‌سوزی در منطقه آمازون را ثبت کرده که بیش از نیمی از این موارد، در ماه جاری روی داده است.
آمازون در امریکای جنوبی در کشورهای برزیل، ونزوئلا، کلمبیا، پاراگوئه، پرو و بولیوی گسترده است.
طبق اعلام «موسسه ملی برزیل در امور تحقیقات فضایی» (آی‌ان‌پی‌ای) در بخش جنگل‌های باران‌زا آمازون از دی ماه ۹۷ تا اول شهریور امسال، ۷۵ هزار و ۳۳۶ فقره آتش‌سوزی رخ داده است. سطح آتش‌سوزی در آمازون به اندازه‌ای رسیده که جز هفت استان برزیل، مناطق جنگلی بولیوی و پاراگوئه را نیز دچار کرده و دود آتش از فاصله ۲۷۰۰ کیلومتری به شهر سائو پائولو برزیل نیز رسیده است.
بی‌توجهی به رعایت مسائل محیط زیست سبب شده تا این حادثه در صدر توجه رسانه‌های جهان و سران برخی کشورها به ویژه اروپا در نشست سران گروه ۷ قرار گیرد. اجلاس سه روزه گروه هفت با شرکت رهبران کشورهای امریکا، ژاپن، آلمان، فرانسه، ایتالیا، انگلیس و کانادا در شهر ساحلی بیاریتس در جنوب غرب فرانسه برگزار شد.
امانوئل مکرون رییس‌جمهوری فرانسه میزبان این دوره سران این گروه، حساسیت خاص خود نسبت به مسائل زیست‌محیطی را با واکنش‌های خود بروز داد. وی در توئیتی، آتش‌سوزی در جنگل‌های آمازون را یک «بحران بین‌المللی» دانست و تاکید کرد که این مساله باید در صدر موضوع‌های مورد بررسی اجلاس گروه ۷ قرار گیرد.
واکنش حمایتی دیگر کشورها از جمله آلمان و انگلیس، سبب شد تا در نشست سران گروه ۷ درباره مسائل مربوط به آب‌وهوایی و گوناگونی زیستی، به آتش‌سوزی جنگل‌های آمازون نیز پرداخته شود. به گفته مکرون، سران کشورهای عضو گروه ۷ وعده داده‌اند نزدیک به ۲۲ میلیون دلار برای کمک به مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌های آمازون اختصاص دهند. به گفته وی، این مبلغ به طور عمده برای تامین هزینه پرواز هواپیماهای بیشتر آتش‌نشانی «به سرعت» در دسترس خواهد بود. ضمن آنکه کشورش «حمایت ملموس نظامی در منطقه را در ساعات آینده ارایه خواهد کرد.» رهبر برزیل پیش از این گفته بود که کشورش از منابع کافی برای مقابله با آتش‌سوزی در چنین ابعادی برخوردار نیست. مکرون با این توصیف که آمازون، «ریه» زمین است، گفته، رهبران این گروه همچنین امکان حمایت مشابه در آفریقا را که متحمل آتش‌سوزی در جنگل‌های بارانی است، مورد بررسی قرار می‌دهند.
غیبت معنادار ترامپ در نشست زیست‌محیطی
مساله مهمی که در آخرین نشست سران گروه ۷ مورد توجه قرار گرفت، غیبت رییس‌جمهوری امریکا بود؛ هرچند مکرون گفته با «دونالد ترامپ» در مورد این مساله گفت‌وگوهای مشروحی داشته و ترامپ نیز از این ابتکارعمل گروه ۷ حمایت کرده، اما بهانه غیبتش در این نشست را دیدارهای دوجانبه با سران برخی کشورها اعلام شده است. در این رابطه کاخ سفید نیز در توجیه غیبت ترامپ در این نشست مهم، همزمانی دیدار دوجانبه با سران آلمان و هند را اعلام کرد اما انتشار عکس‌های مربوط به نشست آب‌وهوایی نشان داد جز ترامپ، سران هر دو کشور آلمان و هند به همراه دیگر رهبران شرکت‌کننده در این نشست، حضور دارند. کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار عکس حضور رهبران آلمان و هند در نشست آب‌وهوایی، به دروغگویی کاخ سفید اشاره کرده و آن را مورد تمسخر قرار داده‌اند. موضوع دیگر اینکه، طبق اعلام گاردین، طرح موضوع مسائل زیست‌محیطی در نشست گروه ۷، سبب واکنش کاخ سفید شده بود به گونه‌ای که ترامپ از همان ابتدا مکرون را متهم کرد که به دنبال مطرح کردن موضوع‌های حاشیه‌ای و غیر مهم همچون تغییرات اقلیمی است؛ در حالی که رییس‌جمهوری فرانسه اعلام کرد چنین مسائلی برای این نشست مطرح نشده بود. اختلاف پاریس و واشنگتن در این زمینه سبب شد تا مکرون تصمیم بگیرد از خیر بیانیه نهایی بگذرد زیرا همان طور که پیش‌بینی می‌شد، رییس‌جمهوری امریکا در نشست مربوط به مسائل زیست محیطی شرکت نکرد، زیرا تجربه اقداماتش نشان داده تمایلی برای همکاری در این زمینه ندارد.
تارنمای شبکه سی‌ان‌ان نیز در گزارشی با یادآوری حضور نیافتن ترامپ در نشست مربوط به مسائل اقلیمی و آب‌و هوایی اجلاس گروه ۷ و شرکت یک مقام دیگر کاخ سفید، یادآورشد که رییس‌جمهوری امریکا بارها درباره تغییرات آب‌وهوایی ابراز تردید کرده و آن را فریب ابداع شده از سوی چین توصیف کرده است. به نوشته این رسانه امریکایی، همه شواهد این حقیقت را نشان می‌دهد که ترامپ نمی‌خواسته در اجلاس «گروه ۷» حضور یابد؛ ضمن آنکه تمایل دارد دستکم به صورت نمایشی نشان دهد که رابطه خوبی با دیگر رهبران دارد. این مساله به خوبی نشان می‌دهد که در بررسی دلایل تخریب محیط زیست و آتش‌سوزی در مناطق مختلف از جمله امریکای جنوبی، چگونه سیاست‌های ضد اقلیمی سران برخی کشورها به ویژه امریکا، بر شعله‌ورتر شدن آنها تاثیر زیادی دارد.
ماجرای مخالفت ترامپ با مسائل محیط زیستی
مردادماه ۱۳۹۶ بود که امریکا در نامه‌ای به سازمان ملل متحد تصمیمش برای خروج از معاهده اقلیمی پاریس را به طور رسمی اعلام کرد. خروج از این پیمان، از جمله وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ بود. بهانه او برای این مساله، آسیب دیدن اقتصاد امریکا به دلیل مشارکت در کاهش میزان تولید دی‌اکسیدکربن بود.
در ۸ سال دولت اوباما، قوانین داخلی امریکا بیشتر به محیط زیست پرداختند و در فضای بین‌المللی نیز دولت قبلی در پیش‌بردن اقدام‌هایی برای کاهش گازهای آلاینده مشارکت داشت. اما ترامپ برخلاف دولت اوباما بارها گفته، به حرف دانشمندان درباره بسیاری از مسائل زیست محیطی اعتقادی ندارد. بر همین اساس بود که اقدام به خروج از پیمان آب‌وهوایی پاریس کرد.
توافق پاریس ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. تا سال ۲۰۱۷، ۱۹۵ کشور عضو تغییر اقلیم (UNFCCC) این پیمان را امضا و ۱۴۷ کشور آن را به تصویب مجلس خود رسانده‌اند.
امریکا در زمان ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» تعهد داده بود تا ۱۰ سال آینده بیش از ۲۶ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی را بکاهد. هدف توافق پاریس این است که تا سال ۲۰۳۰ میانگین حرارت زمین از ۲ درجه سانتیگراد نسبت به شروع انقلاب صنعتی بالاتر نرود. هرچند از نظر اجرایی، خروج امریکا از پیمان پاریس پیش از اواسط پاییز سال ۲۰۲۰ نخواهد بود که در این صورت با آغاز به کار رییس‌جمهور بعدی همزمان خواهد شد که امکان انتخاب نشدن ترامپ نیز وجود دارد.
ترامپ در ادامه سیاست‌های ضد محیط‌زیستی خود، فروردین ماه ۱۳۹۶ با امضای یک فرمان اجرایی، بخش‌های مهمی از برنامه‌های دولت باراک اوباما برای مقابله با گرمایش جهانی را لغو کرد. با این تصمیم، برنامه انرژی پاک در این کشور متوقف شد. رییس کاخ سفید تاکید کرده «قوانین سبز» را که از نگاه او به اقتصاد آسیب می‌زنند، متوقف کند.
رویکرد ضد محیط‌زیستی ترامپ سبب شده تا در اجلاس‌ها و نشست‌های با همین موضوع، رییس‌جمهوری امریکا در برابر سران دیگر کشورها در موضع منزوی قرار گیرد. در همین نمونه اجلاس سران گروه ۷ نیز چنین روندی مشاهده شد. ترامپ معتقد است که مسائل زیست محیطی به ویژه تغییرات آب‌وهوایی حقه‌ای بیش نیست و هشدار دولت‌ها درباره تاثیرات شدید و مخرب گرم شدن کره زمین را چیزی جز ضرر به منافع اقتصادی کشورش نمی‌داند. در واقع سیاستی که او در بخش محیط زیست نیز دنبال می‌کند، همسو با هدف‌گذاری «اول امریکا» برای رسیدن به همه منافع تجاری و اقتصادی و از هر راه ممکن است. حتی برای ترامپ مهم نیست که نابودی جنگل‌های آمازون چه تاثیری بر وضعیت اقلیمی جهان می‌گذارد. از نگاه کارشناسان زیست محیطی، جنگل‌های استوایی آمازون به دلیل وسعت تولید اکسیژن، برای محیط زیست زمین بسیار حیاتی بوده و ویرانی آن مانع بزرگی در مقابله با گرم شدن زمین است.
فرجام سخن
اکنون بخش بزرگی از مناطق جنوب آمازون به ویژه در برزیل و پانتانال (بزرگ‌ترین پهنه تالاب گرمسیری جهان) را شعله‌های آتش فرا گرفته است. در بولیوی و پاراگوئه نیز وضع بهتر از این نبوده و و آتش‌سوزی تا منطقه مرزی با آرژانتین نیز پیش رفته است. با این حال براساس اطلاعات سازمان‌های هوا فضایی و تصاویر ماهواره‌ای ناسا شدت آتش‌سوزی‌ها مانند برزیل نیست. آمازون با ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومترمربع در ۸ کشور امریکای جنوبی، بزرگ‌ترین جنگل باران‌زای جهان در شمال این قاره است که سهم برزیل از آن به ۶۰ درصد می‌رسد. در این منطقه نزدیک به ۲۴ میلیون نفر ساکن هستند که شامل ۱۸۰ قبیله بومی نیز می‌شود. طبق پیش‌بینی صندوق جهانی طبیعت، ۲۵ درصد اکسیژن و ۲۰ درصد آب شیرین دنیا را این جنگل‌ها تولید می‌کنند. آمازون با میزان آب و کربنی که در خود دارد سبب کند شدن گرمایش زمین می‌شود. در این جنگل‌ها سه میلیون گونه گیاهی و جانوری و یک میلیون انسان بومی زندگی می‌کنند. با توجه به سیاست‌های برخی کشورها به ویژه دولت‌های افراطی که رسیدن به منافع اقتصادی را اولویت اصلی خود قرار داده و توجهی به مسائل زیست محیطی و آب‌وهوایی ندارند، کارشناسان و پژوهشگران آب‌وهوایی هشدار داده‌اند پیامد بی‌توجهی به تغییرات اقلیمی و محیط زیست، دمینو وار دامن اقتصاد جهان را هم خواهد گرفت و روزی خواهد رسید که افسوس کوتاهی در توجه به این موضوع، با صرف هزینه‌های صدها میلیاردی نیز قابل جبران نخواهد بود.
منبع: ایرنا
