گروه ایران|
احزاب سیاسی اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه‌پرسی درباره استقلال این منطقه کردستان در تاریخ ۲۵ سپتامبر سال جاری با یکدیگر به توافق رسیدند. مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان عراق، ضمن اعلام این مطلب تصریح کرده بود که همه‌پرسی علاوه بر منطقه کردستان در مناطق کردنشینی که توسط این اقلیم اداره نمی‌شود نیز برگزار خواهد شد. بدین ترتیب منطقه کرکوک واقع در شمال عراق که حاکمیت بر آن موضوع اختلاف بین بغداد و اربیل است نیز بنا به تصمیم اقلیم کردستان می‌تواند در این رفراندوم شرکت کند. این درحالی است که دولت مرکزی عراق پیشاپیش مخالفت خود را با برگزاری این رفراندوم اعلام کرده است.
کشورهای همسایه عراق به این تصمیم نگاه خوبی ندارند. آنها معتقد هستند که تمامیت ارضی و یکپارچگی عراق مدنظر قرار بگیرد و چنین تصمیمی دهن‌کجی‌ای به این وحدت محسوب خواهد شد. سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز روز گذشته در واکنش به تصمیم یکجانبه اقلیم کردستان عراق مبنی بر برگزاری رفراندوم استقلال تاکید کرد: موضع اصولی و روشن جمهوری اسلامی ایران، حمایت از تمامیت ارضی و یکپارچگی عراق است. اقلیم کردستان بخشی از جمهوری عراق است و تصمیمات یکجانبه و خارج از موازین و چارچوب ملی و قانونی، به ویژه قانون اساسی عراق، آن‌هم در شرایط پیچیده عراق و منطقه و طراحی بدخواهان برای تداوم بی‌ثباتی‌ها در عراق صرفا به ایجاد مشکلات جدید در این کشور خواهد انجامید.
بهرام قاسمی با بیان اینکه عراق یکپارچه، با ثبات و دموکراتیک، ضامن منافع همه مردم این کشور از تمام اقوام و مذاهب آن خواهد بود، افزود: عراق یکپارچه، باثبات و دموکراتیک، ضامن منافع همه مردم این کشور از تمام اقوام و مذاهب آن خواهد بود. امروز عراق بیش از هر زمان دیگری نیازمند آرامش و وفاق ملی است و اختلافات اربیل با بغداد نیز باید در چارچوب گفت‌وگو و تفاهم ملی و منطبق با قانون اساسی عراق حل و فصل شود. یک‌روز پیش از واکنش ایران نسبت به این رفراندوم، وزیر امور خارجه ترکیه نیز با انتشار بیانیه‌یی درخصوص برگزاری رفراندوم در اقلیم کردستان عراق اعلام کرد: برخلاف توصیه‌ها و هشدارهایی که در این خصوص به رهبری اقلیم کردستان عراق داده بودیم؛ تصمیم اقلیم کردستان مبنی بر برگزاری رفراندوم استقلال در 25 ژوئن 2017 یک اشتباه فجیع است. حفاظت از تمامیت ارضی عراق و اتحاد سیاسی این کشور از اصول اساسی سیاست خارجی ترکیه در قبال عراق است. این اصل اساسی در منطقه، ثبات، صلح، امنیت و رفاه را به بار خواهد آورد.
در کردستان عراق چه گذشت
از سال 2014 حکومت اقلیم کردستان در سرمایه‌گذاری‌ای که در یکسری از چاه‌های نفتی خود انجام داده بود بخشی از برداشت نفتی‌اش را به عراق تحویل نمی‌داد و شروع به صادرات نفت از طریق تانکر از سمت ترکیه کرد. در ابتدا خیلی جدی نبود اما با واکنش تند حکومت مرکزی عراق مواجه شد و در نتیجه بودجه حکومت اقلیم کردستان را قطع کردند. این مساله نوعی فشار بود تا اقلیم کردستان نفت را به حکومت مرکزی بفروشد. به دلیل اینکه حکومت مرکزی عراق موظف به پرداخت سالانه 17درصد از بودجه خود به اقلیم کردستان است اما این بودجه همیشه از 11 درصد هم کمتر بود، اقلیم کردستان تصمیم گرفت بخشی از نفت خود را صادر کند. بخشی که هیچ‌وقت بودجه آن را نداد پیشمرگه‌ها بودند. تعداد پیشمرگه‌ها خیلی زیادتر از نظامیان این کشور است بنابراین حکومت مرکزی عراق اعتقاد داشت که پیشمرگه‌ها باید زیرنظر وزارت دفاع باشند درصورتی که اقلیم کردستان با این موضوع مخالف بود زیرا پیشمرگه‌ها وزارت مخصوص خود را داشتند. از آن سال‌ها اختلافات آن‌قدر بیشتر شد تا اینکه حدود یک‌سال قبل حکومت مرکزی عراق در اواخر دولت المالکی دیگر حقوق کارمندها را نیز پرداخت نکرد، موضعی که با واکنش‌های متعدد و عجیبی همراه شد.
ماده 141 قانون اساسی عراق می‌گوید باید در مناطقی که مشخص نیست کرد هستند یا عرب رفراندوم برگزار شود و مردم خودشان تعیین کنند که در چه ایالتی می‌خواهند زندگی کنند. زیرا نظام ایالتی عراق فدرالی است هرچند تنها یک ایالت آن مشخص شده و آن کردستان است و در سایر ایالت‌ها هنوز چنین رفراندوم‌هایی برگزار نشده است. کرکوک نیز یکی از همین مکان‌هاست. کردها ادعا دارند که در زمان صدام از این ایالت اخراج شدند و عرب‌ها اکثریت را گرفتند درحالی که پیش از آن، این کردها بودند که در اکثریت قرار داشتند. در نتیجه ماده 141 هیچ‌وقت اجرا نشد بنابراین زمانی که داعش وارد کرکوک شد، کردها به بهانه اینکه ما باید از مردم دفاع کنیم منطقه کرکوک را کامل گرفتند و اجازه ندادند داعش وارد آنجا شود و حال نفت کرکوک را هم از بندر جیحان صادر می‌کنند و این اتفاق بسیار مهمی است.
همچنین با ایران نیز تفاهمنامه‌یی امضا کردند که نفت پالایشگاه‌هایی مانند تبریز و غرب کشور را از طریق خط لوله تامین کنند (حدود دوهفته پیش نیز بزرگ‌ترین قرارداد اقتصادی سن‌پترزبورگ روسیه بین حکومت اقلیم کردستان و شرکت روزنفت روسیه امضا شد که در آنجا نیز قرار بر این شد تا اقلیم کردستان به شرکت روسیه‌یی نفت بدهد تا آن شرکت به پالایشگاه‌های اروپا صادر کند).
پس از اینکه جریان قطع شدن حقوق کارمندان جدی شد، مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان اعلام برگزاری رفراندوم کرد. این اتفاق بین جنگ عراق با داعش کمی عقب افتاد تا اینکه هفته گذشته گفته شد که روز 25 سپتامبر یعنی حدود 2ماه و نیم دیگر رفراندوم برگزار خواهد شد اما رفراندوم حتما به معنای جدایی نیست. اینها از قبل گفتند که ما رفراندوم را برگزار می‌کنیم تا نظر مردم را بدانیم. هرچند نباید فراموش کنیم که بحث رفراندوم با استقلال کاملا جداست. برگزاری رفراندوم تاریخی مشخص پیدا کرد اما بحث استقلال هنوز مبهم باقی مانده است.
رفراندوم کاملا جدی است و چند هفته گذشته نیز به اطلاع شورای امنیت سازمان ملل هم رسیده و سال‌هاست که در این زمینه در حال رایزنی با کشورهای عربی و حتی پاپ در واتیکان و کشورهای تعیین‌کننده اروپایی هستند. حتی در دولت ترامپ هم حضور دارند کسانی که بارها از کردها دفاع کردند و خواستار روشن شدن وضعیت آنها هستند. قطعا سه کشور اعم از ایران، ترکیه و حکومت مرکزی عراق در این جریانات تعیین‌کننده خواهند بود. حکومت اقلیم کردستان نفت دارد اما دسترسی به آب‌های آزاد ندارد بنابراین اگر کشورهای اطراف آن درها را به رویش ببندند تمام شریان‌های حیاتی‌اش قطع می‌شود به همین دلیل نظر همسایگانش مهم است. هم ایران و هم ترکیه مخالفت کردند و اعتقاد دارند که باید تمامیت ارضی حفظ شود که واکنشی طبیعی است. هرچند اگر رفراندوم برگزار شود باید یکسری تضمین‌هایی کشورهای اطراف مانند ترکیه و عراق و حکومت مرکزی بدهند.
