گروه راه و شهرسازی
در حالی که طی چند سال اخیر دولت اقدام به تولید مسکن نکرده و واحدهای مسکن مهر ساخته شده در مناطق مختلف کشور نیز نتوانسته جوابگوی نیاز به مسکن در کشور باشد و از سوی دیگر بسیاری از این واحدها هم بدون متقاضی مانده است؛ دولت طرح نوسازی بافت‌های فرسوده و ساخت‌وساز در این مناطق را راهی برای تامین مسکن موردنیاز کشور ارائه کرده است.
در چند سال اخیر بسیاری از کارشناسان و مسوولان و منتقدان مسکن مهر که مخالف توسعه شهرها و ایجاد شهرهای جدید و ساخت مسکن در حاشیه شهرها بودند و ساخت‌وساز در این مناطق را به دلیل نبود امکانات و زیرساخت‌های لازم و مورد نیاز برای زندگی مناسب نمی‌دیدند؛ طرح نوسازی بافت‌های فرسوده و ساخت مسکن در این مناطق را راهکار مناسب‌تری برای تامین مسکن مورد نیاز جامعه معرفی کردند.
به عقیده آنها، با توجه به وجود دسترسی‌ها و زیرساخت‌های لازم در مناطق فرسوده، با ساخت مسکن در این مکان‌ها نه تنها هزینه ساخت‌وساز در بافت فرسوده کاهش می‌یابد، بلکه به دلیل قرارگیری در محدوده شهری، تقاضا و رغبت بیشتری از سوی مردم و متقاضیان مسکن برای سکونت در این واحدها و بهره‌برداری از آنها به وجود می‌آید.
آیا نوسازی کافی است؟
اما قضیه نوسازی بافت‌های فرسوده آن‌طور هم که به نظر می‌رسد، ساده نیست و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. با این همه صرف‌نظر از این موضوع که نوسازی و احیای این بافت‌ها با چالش‌های متعددی رو‌به‌روست و کمتر سرمایه‌گذاری هم حاضر به مشارکت در امر نوسازی و تولید مسکن در این مناطق است، سوالی که مطرح می‌شود، این است که آیا تکیه کردن به نوسازی این بافت‌ها به‌منظور تامین مسکن مورد نیاز کشور و جوانان می‌تواند، کافی باشد؟
این پرسشی است که برخی کارشناسان در خصوص آن می‌گویند: در پاسخ به افرادی که معتقدند به جای ایجاد شهرک‌های اقماری و تداوم ساخت مسکن مهر یا مسکن ارزان‌قیمت، بهتر است که بافت‌های قدیمی و فرسوده را به دلیل داشتن زیرساخت‌های لازم نوسازی کنیم، باید گفت که نوسازی مناطق فرسوده هم با مشکلات عدیده‌یی مواجه است.
به گفته آنها اگرچه مناطق فرسوده دارای زیرساخت‌های موردنظر است، اما آنچه مسلم است ساخت‌وساز در این بافت‌ها با توجه به رشد جمعیتی که نیازمند مسکن هستند، نمی‌تواند پاسخگوی نیاز آنها باشد و به اصلاح، بافت‌های فرسوده آن قدر گنجایش ندارند که بتوان تمام جمعیت نیازمندان مسکن را در این بافت‌ها جا داد.
مساله دیگر این است که بلندمرتبه‌سازی در این مناطق متناسب با ظرفیت بافت و فرهنگ آنها نبوده و نمی‌تواند هدف مورد نظر را در این بخش محقق کند. بنابراین از آنجایی که مانند کشورهای دیگر نظیر اندونزی، مالزی و ویتنام با مشکل و کمبود زمین در کشور مواجه نیستیم، بهتر این است که در کنار نوسازی بافت‌های فرسوده، طرح‌های دیگری برای تولید مسکن شناسایی و اجرایی شوند.
اگرچه آمار موجود حاکی از وجود بافت‌های فرسوده بسیار در پایتخت است، اما بر اساس اظهارات کارشناسان، نگاهی به پهنه‌بندی و طرح تفصیلی شهری مثل تهران نشان می‌دهد که در حال حاضر بافت فرسوده آنچنانی در این کلان‌شهر وجود ندارد. شواهد حاکی از آن است که در مناطق شمالی و شرقی تهران بافت فرسوده آنچنانی وجود ندارد و به‌خصوص در منطقه غرب پایتخت به‌طور کلی بافت فرسوده‌یی وجود ندارد و غرب تهران از بافت جدید و نوینی برخوردار است.
به این ترتیب تنها در مناطق میانی و جنوبی پایتخت، بافت‌های فرسوده‌یی وجود دارند که البته به‌طور قطع ساخت‌وساز در این مناطق هم نمی‌تواند نیاز متقاضیان مسکن را برآورده سازد و برای این منظور کافی نیست. این در حالی است که حتی در بسیاری از مناطق جنوبی تهران نیز نیمی از ساختمان‌های موجود در محلاتی مثل مولوی، سبزه‌میدان و... نوسازی شده است.
با این حساب بدون تردید تمرکز بر نوسازی این مناطق به منظور پاسخگویی به نیاز متقاضیان مسکن، اصلا کافی و جوابگو نخواهد بود و هرچند تمرکز مسوولان ذی‌ربط روی احیا و نوسازی مناطق فرسوده، با توجه به خطرپذیری این ساختمان‌ها در مواجهه با حوادث طبیعی و غیرطبیعی ارزشمند است، اما مسلما مسوولان باید به دنبال طرح‌های جامع‌تر و راهکارهای دیگری برای تامین مسکن موردنیاز کشور باشند.
نوسازی یا تداوم ساخت مسکن ارزان؟
این همان موضوعی است که مورد تاکید بسیاری از کارشناسان و مسوولان و نمایندگان مجلس در طول سالیان اخیر و از زمان آغاز به کار دولت تدبیر و امید بوده و کم‌کاری دولت در بخش تولید مسکن مناسب برای اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه با انتقادات زیادی مواجه شده است. از سوی دیگر با توجه به مشکلات اقتصادی و ناتوانی مالی جوانان در تامین مسکن، در سالیان اخیر شاهد افزایش سن ازدواج در بین جوانان بوده‌ایم.
با این اوصاف به‌طور قطع ساخت مسکن در بافت فرسوده نمی‌تواند جوابگوی نیازها در این بخش باشد و علاوه بر اجرای طرح نوسازی، آنچه کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند، تداوم ساخت مسکن ارزان‌قیمت یا همان مسکن اجتماعی است که دولت یازدهم و دوازدهم هم روی آن تاکید داشته است. بر اساس این گزارش، اگرچه در خصوص اجرای طرح مسکن اجتماعی هم چالش‌هایی مثل کمبود منابع مالی مطرح است، اما به هر حال نهادهای ذی‌ربط باید برای جلوگیری از تبعات بعدی کمبود مسکن در جامعه، راهکارهای لازم برای این منظور را پیدا کنند تا این طرح باید به شیوه اصولی و دقیق، سر و سامان بگیرد و به مرحله عملیاتی برسد.
