دو سال از زمانی که در اجلاس کارشناسان ارشد نهمین کنفرانس وزیران گردشگری کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی قرار شد در سال 2018، تبریز رسما به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام نامیده شود می‌گذرد اما به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها افتتاح رسمی این رویداد چندین و چند بار به عقب افتاد تا مسوولان برای خود وقت بیشتری بخرند. با شروع سال جدید میلادی خبری از برگزاری این رویداد نبود و اعلام شد همزمان با عید نوروز، «تبریز 2018» افتتاح می‌شود اما با شروع سال 97 هم خبری از افتتاح نشد و در نهایت قرار شد پنجم اردیبهشت 97 این رویداد با حضور رییس‌جمهور، افتتاح شود با این حال آنطور که به نظر می‌رسد، اگرچه تبریز 2018 پسوند فراملی را با خود یدک می‌کشد، برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری آن قرار است کم سر و صدا و کم خرج باشد و تنها به چند نمایشگاه و برنامه ساده بسنده شود. تبریز که برای به دست آوردن عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام، توانست رقبایی مانند مالزی، بنگلادش، ترکیه و عربستان را از میدان بیرون کند، در آستانه افتتاح این رویداد، در سکوت فرو رفته است. تبلیغات برای این رویداد بین‌المللی که می‌توانست سبب روانه شدن سیل گردشگران به سمت تبریز باشد، آنقدر کم بود که هنوز بسیاری از مردم حتی نام «تبریز 2018» به گوششان آشنا نیست و چیزی از آن نمی‌دانند. با این حال مسوولان استان آذربایجان شرقی معتقدند رویداد فراملی گردشگری تبریز 2018 گردشگری را به مهم‌ترین محور توسعه استان تبدیل کرده است بطوری که با پیشنهادهای سرمایه‌گذاری و رشد گردشگری افزایش داشته است.
قربانی کمبود بودجه
اردیبهشت 96، مصوبه هیات وزیران از سوی استاندار آذربایجان شرقی به تمام دستگاه‌های دولتی و از سوی ریاست سازمان میراث فرهنگی به کلیه دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط ملی ابلاغ شد. در این مصوبه آمده است که دستگاه‌های متولی می‌توانند تا 10 درصد از ردیف‌های بودجه را به این موضوع اختصاص دهند. با این وجود « تبریز 2018» قربانی کمبود بودجه شد و زیر ساخت‌های در نظر گرفته شده در نقشه راه آن، فرصت اجرا را آنطور که باید نیافت. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی، معتقد است تمام دستگاه به بهانه کمبود بودجه از اختصاص سهم 10 درصدی برای این رویداد سر باز زدند و به این ترتیب « تبریز 2018» تنها ماند. پیش از این در بهمن ماه سال گذشته، مرتضی آبدار بخشایش، درباره این موضوع گفته بود: «برنامه‌های زیرساختی شامل جاده، هتل و اقدامات عمرانی 765 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد که از سازمان برنامه بودجه ابلاغ شده است اما در سال مالی 96 بودجه‌یی تخصیص داده نشد. در حالی که برنامه‌های طولانی‌مدت باید در بودجه قرار بگیرند، اما برای رویدادها نیز هنوز بودجه‌یی اختصاص داده نشده است. «تبریز 2018» با کمبود بودجه روبروست و مسوولان باید بدانند این رویداد یک رویداد ملی نیست، بلکه بین‌المللی است و بحث کل ایران مطرح است.»
آنچه برای «تبریز 2018» انجام شد
با وجود تمام بدعهدی‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که کم و بیش اجرا شد، مسوولان همچنان معتقدند تبریز 2018 می‌تواند فرصت خوبی برای رونق گردشگری در این شهر شود. روزگذشته نشست خبری افتتاح رویداد فراملی «تبریز 2018» برگزار شد و در این مراسم گزارشی از آنچه تاکنون برای افتتاح این رویداد بین‌المللی صورت گرفته از سوی علی اصغر مونسان، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مجید خدابخش، استاندار آذربایجان شرقی ارائه شد. علی اصغر مونسان، در این نشست گفت: «در دی‌ماه سال گذشته آیین پیش‌رویداد تبریز با هدف فراهم کردن مقدمات آن در سال ۲۰۱۸ برگزار شد و به همین منظور نیز کمیته‌های تخصصی در حوزه‌های زیرساخت و توسعه شهری، فرهنگی و اجتماعی، تبلیغات و علوم بین‌الملل، اقتصادی و سرمایه‌گذاری، آموزش، ارزیابی و نظارت و سمن‌ها در ۲۰ ماه گذشته تشکیل شده که ۴۵۰ مصوبه داشته‌اند.»
مونسان، تبلیغ تبریز در شرکت هواپیمایی ترکیه، تغییر کاربری خانه‌های قدیمی شهر به بوم‌گردی و هتل‌های سنتی، آماده‌سازی مبلمان شهری، ارائه بسته‌های عیدانه که شامل تخفیف خرید فرش، کیف و کفش و سرو غذاهای سنتی می‌شود، بازدید از اماکن و موزه‌ها، راه‌اندازی فستیوال‌ها در خیابان‌ها را از جمله اقداماتی برشمرد که همزمان با این رویداد انجام می‌شود. رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزود: مجوز فعالیت شبانه صنوف مرتبط با گردشگری در تبریز به صورت پایلوت همزمان با سال ۲۰۱۸ اعطا می‌شود که در صورت اجرای موفق آن، این طرح به سایر شهرها تعمیم داده خواهد شد هر چند که رشت در نوروز چنین طرحی را اجرا کرده بود. مجید خدابخش، استاندار آذربایجان شرقی، هم در ادامه به اثرات مثبت ثبت تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ اشاره و بیان کرد: «این اتفاق در تسریع پروژه‌های زیرساختی بسیار اثرگذار بود. ضمن آنکه تا پیش از این، صنعت مهم‌ترین محور توسعه در تبریز به شمار می‌آمد، اما اکنون گردشگری چنین جایگاهی را پیدا کرده و سبب گرایش سرمایه‌گذارانی در بخش هتل‌سازی
شده است.»
به گفته او از ۳۲ تقاضایی که برای ساخت هتل در تبریز ارائه شده بود هفت مجوز صادر شده که همزمان با این رویداد و در سال ۲۰۱۸ به بهره‌برداری خواهند رسید. خدابخش همچنین گفت: در نوروز سال گذشته ۵۵ درصد هتل‌ها تکمیل ظرفیت شده بودند در حالی که امسال ضریب اشغال به ۸۵ درصد رسید. اگرچه تعداد گردشگران داخلی بیشتر بود.
وی سپس به مشوق‌هایی که برای جذب بیشتر گردشگر خارجی داده شده است اشاره کرد و افزود: قرار بر این است که به تورگردان‌ها برای جذب گردشگر خارجی بیشتر به این استان ۳۰ دلار تشویقی داده شود. استاندار آذربایجان شرقی ادامه داد: هیات دولت کمیته‌یی را به این منظور تشکیل داده که یکی از دستاوردهای آن مشارکت وزارتخانه‌های ورزش و فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اجرای رویدادهای بین‌المللی و آسیایی در سال ۹۷ (۲۰۱۸) در شهر تبریز است.
وی درباره دعوت از شهرهای خواهرخوانده تبریز در سایر کشورها به انگیزه جذب گردشگر بیشتر همزمان با این رویداد اظهار کرد: خواهرخوانده‌های تبریز برای رویداد ۲۰۱۸ دعوت شدند ضمن اینکه ۱۹ روستای نمونه گردشگری منتخب شدند تا از این طریق گردشگران خارجی بیشتری جذب شوند. سفیرانی به مشهد، اصفهان، تهران و شیراز فرستاده شده‌اند تا خلأ تبلیغاتی این رویداد را پوشش دهند.
خدابخش گفت: رویداد ۲۰۱۸ باعث شده به برخی از آثار اعتبار ویژه‌یی تخصیص داده شود که کاوش «ربع رشیدی» با مشارکت آلمانی‌ها از آن جمله بوده است. در کنار توجهاتی که به آثار تاریخی نشان داده می‌شود شهر گردشگر نیز یکی از اهداف بزرگ استان به شمار می‌آید که البته دست یافتن به آن زمان‌بر است. برای نمونه تغییر ساعت کار بازار تبریز که ثبت جهانی شده و یکی از جاذبه‌های مورد توجه گردشگران خارجی به شمار می‌آید از جمله برنامه‌هایی است که در راستای شهر گردشگر اجرا خواهد شد.
سر و سامان گرفتن ربع رشیدی
یکی از تاثیرات مثبت تبریز 2018، سر و سامان گرفتن «ربع رشیدی» بود. در بخشی از این نشست خبری، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره این خبر گفت: «۵۰ میلیارد تومان برای آزادسازی بخش‌هایی از ربع رشیدی تخصیص می‌یابد که هیات‌هایی برای کاوش و مرمت آن کار را شروع خواهند کرد. این برنامه اکنون در مرحله امکان‌سنجی قرار دارد.»
او افزود: «۱۹ موزه استان به این منظور بهتر تجهیز و ساماندهی شده‌اند. نمایشگاه مهمی برای جهان اسلام با تکیه بر اشیاء شاخص آذربایجان در تابستان برگزار می‌شود و در کنار آن رویدادهای فرهنگی و کنفرانس‌های علمی در طول سال اجرا خواهد شد. چند پروژه نیز با مشارکت بازاریان تبریز برای بازار جهانی این شهر تعریف شده است. همچنین محورهای فرهنگی تبریز در طول سال ساماندهی خواهد شد.»
