تعادل|
استارت آپ‌ها مجموعه‌هایی هستند که می‌توانند نیروی محرک بنگاه‌های اقتصادی یا راهکاری نوین برای توسعه آنها باشند. بررسی الگو‌ها و عملکرد دیگر کشورها و دولت‌ها می‌تواند نگرش خوبی به دولتمردان و فعالین این حوزه ارایه دهد. نگاهی به فضای موفق استارت آپی در کشور‌هایی مانند «امریکا و سنگاپور» نشان می‌دهد، دولت به جای ورود مستقیم به این حوزه، تنها زیرساخت‌های فنی و حقوقی را برای شرکت‌های استارت آپی فراهم می‌کند و اجازه می‌دهد جریان استارت آپی به صورت خودکار شکل بگیرد. اما در ایران این موضوع به گونه‌یی دیگر پیگیری می‌شود و دولت عموما نقش تسهیل‌گری در حوزه کسب و کارهای نوپا دارد. الگوی هر کشور با توجه به شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و سیاسی متفاوت خواهد بود، اما آنچه در این میان از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است، نقش دولت‌ها و سیاست‌هایی است که در حمایت از استارت آپ‌ها اتخاذ می‌شود. در همین رابطه سیاست هاو برنامه‌های دو کشور امریکا و سنگاپور که از نظر حمایت از کارآفرینان و استارت آپ‌های کشور خود و سراسر جهان حایز اهمیت هستند، در گزارشی پژوهشی که از سوی وزارت صنعت، معدن وتجارت منتشر شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
امروزه نقش شرکت‌های نوپا یا استارت‌آپ‌ها در توسعه اقتصاد دانش بنیان بر هیچ کس پوشیده نیست. صاحبان ایده‌های نو در ابتدای راه خود در راهاندازی کسب و کار جدید نیاز به حمایت‌های مالی، آموزشی و مشاوره‌ای دارند و کشورهای مختلف از خط مشی‌های متفاوتی درجهت حمایت از آنها استفاده می‌کنند. علاوه بر این، نیروی محرک اصلی توسعه اقتصادی و افزایش تولید در تمام سطوح، بنگاه‌های اقتصادی هستند که با توجه به ریسک بالا در هنگام معرفی محصولات و خدمات جدید، شرکت‌های استارت آپ مناسب‌ترین مجموعه برای تحقق اختراع و نیز بهترین مکانیزم برای تجاری‌سازی نوآوری‌های تکنولوژیکی است.
تجربه امریکا
امریکا به دلیل فرهنگ کارآفرینی خود در سطح جهانی شناخته شده و حمایت دولت این کشور از کارآفرینی، نمونه‌ای از اقدامات امریکا برای توسعه کارآفرینی و نوآوری در سراسر جهان است. کشور امریکا سیاست‌ها و برنامه‌هایی را پشتیبانی می‌کند که از تقویت استعداد، فرهنگ کارآفرینی و سرمایه برای شرکت‌های کوچک و متوسط برخوردار هستند. دولت امریکا از طیف گسترده‌ای از برنامه‌های کارآفرینی برای کارآفرینان در امریکا و سراسر جهان پشتیبانی و همچنین از بازارهای آزاد و باز، مالکیت معنوی و ایجاد طرح‌های جدید و شبکه‌ای برای ارتقای ارتباطات و فرصت‌ها حمایت می‌کند.
علاوه بر این، افزایش توانمندسازی اقتصادی زنان یک عنصر کلیدی از تعهد دولت امریکا به برابری جنسیتی است؛ چراکه مشارکت زنان یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی و امنیت جهانی است. امریکا از ابتکارات پیشگامانه برای ارایه دسترسی زنان به شبکه‌های تجاری و بازارهای جهانی، حمایت از زنان در اقتصاد از جمله زنجیره ارزش‌های جهانی و ارایه دوره‌های آموزشی برای زنان کارآفرین حمایت می‌کند. در ژانویه 2011، رییس‌جمهور وقت امریکا، طرح
Startup America را جهت تشویق و گسترش کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها مصوب و به اجرا درآورد. با اجرای این طرح، سیاست‌های حمایتی در پنج حوزه «دسترسی به سرمایه برای راهاندازی و رشد استارت‌آپ‌ها»، «برقراری ارتباط مربیان با استارت‌آپ‌ها و آموزش به آنان»، «کاهش موانع و تسهیلات فرآیند توسط دولت برای کارآفرینان»، «تسریع در نوآوری از (آزمایشگاه به بازار) برای فناوری‌های پیشرفته» و «فراهم کردن فرصت‌های بازار در صنایع» ارایه شد. اما در بخش خصوصی، اتحادیه‌ای تحت عنوان «همکاری استارت‌آپ امریکا »، متشکل از کارآفرینان، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، بنیادها برای سرمایه‌گذاری در زمینه‌های نوآورانه و مبتنی بر رشد سریع اقتصاد امریکا تاسیس گردید. در حال حاضر این اتحادیه در سراسر جهان تحت عنوان «UP Global» فعالیت کرده و متعهد به حمایت و آموزش 500 هزار کارآفرین در یک هزار شهر طی سه سال است. سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی دولت امریکا برای کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها در امریکا و سراسر جهان را می‌توان مواردی همچون «حذف دایمی مالیات بر درآمد سرمایه برای بنگاه‌های کسب و کار کوچک خاص»، « اختصاص 5 میلیارد دلار اعتبار مالیاتی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در جوامع کم‌درآمد»، «دعوت خزانه‌داری از بنگاه‌های کسب و کار کوچک و کارآفرینان به کنفرانس‌های مالی»، «برنامه مربیگری برای استارت‌آپ‌های فناوری پاک»، «راهاندازی انکوباتورهای جدید برای کمک و حمایت از کارآفرینان جانباز» و «برگزاری تورهای ملی برای حمایت از مشارکت عمومی برای از بین بردن موانع کارآفرینی» نام برد. برگزاری مسابقه برای ایجاد چالش میان استارت‌آپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها به منظور حمایت از استارت‌آپ‌های موفق سیاستی دیگر ازسوی دولت امریکا بود. پشتیبانی مالی این برنامه توسط بنیاد خیریه Blakstone و شرکت‌هایی مانند جانسون و مایکروسافت تامین می‌شود و بستر لازم را برای گسترش بیش از یک هزار کارآفرین و تسریع در راهاندازی و موفقیت کسب و کارهای جدید با رشد بالا را فراهم می‌کند.
علاوه بر این، توسعه برنامه جهانی حمایت از کارآفرینان امریکا توسط یک شرکت امریکایی در این کشور شکل گزقت. در سال 2011 شرکت HP، بیش از 4 میلیون دلار در برنامه آموزشی جهت کمک به کارآفرینان و صاحبان کسب و کار کوچک و رشد فرصت‌های تجاری، سرمایه‌گذاری کرد. این شرکت بیش از 500 هزار کارآفرین را در سراسر جهان مورد پشتیبانی قرار داده است. راهاندازی شبکه TechStart، به عنوان یک شتاب‌دهنده دیگر سیاست دولت این کشور دانست. این شبکه متشکل از 15 سازمان مستقل متعلق به سازمان‌های منطقه‌ای که فرصت‌های شبکه‌سازی، به اشتراک‌گذاری بهترین شیوه‌ها، آموزش و پشتیبانی مداوم از اعضای شبکه را فرام می‌کند. این شبکه اطمینان می‌دهد طی سه سال 5 هزار کارآفرین و سرمایه‌گذار موفق و باتجربه و 6 هزار کارآفرین جوان را حمایت و پشتیبانی کرده و 25 هزار شغل جدید ایجاد کند.
حمایت‌های 13 گانه سنگاپور از استارت آپ‌ها
دولت سنگاپور اقدامات متعددی را انجام داده تا کشور را به سمت فضای پررونق برای توسعه استارت‌آپ پیش ببرد. در حقیقت، زیرساخت انکوباتور کسب و کار، مشوق‌های مالیاتی، کمک‌های نقدی، یا طرح‌های تامین مالی و هر آنچه یک شرکت جدید می‌خواهد را سنگاپور دارد. در عین حال دولت با بازنگری و اصلاح طرح‌های پشتیبانی، ورود استعدادهای جهانی کارآفرینی به سنگاپور را تسهیل کرده و به همین دلیل در دهه گذشته شاهد افزایش قابل ملاحظه‌ای در تعداد استارت‌آپ‌ها در کشور بوده است. بطوری که تعداد آنها از 22 هزار استارت آپ در سال 2003 به 48 هزار استارت آپ در سال 2015رسیده است.
حمایت‌های سیزده‌گانه دولت سنگاپور برای استارت‌آپ‌ها به صورت Startup SG شامل «طرح مالیات بر ارزش افزوده، طرح صنعت فناوری و نوآوری، توانایی توسعه اعتبار، اعتبار بهره وری و نوآوری، نوآوری و کوپن صلاحیت، صندوق سرمایه‌گذاری اولیه، صندوق بهبود کسب و کار، صندوق الگوی اطلاعات ساختمان، کاهش مالیات دوجانبه برای جهانی‌سازی، کمک هزینه مشارکت جهانی و برنامه فعالیت‌های بازاریابی بین‌المللی» است. Startup SG: موسسه استارت‌آپ SG، مرکزی پیشرو حامی استارت‌آپ است که زمینه‌های لازمه را برای سرمایه‌گذاری و حمایت از کارآفرینان با ایده‌های کسب و کار نوآورانه، جهت دسترسی به طرح‌های ابتکاری محلی و همچنین اتصال به شبکه جهانی کارآفرینی ایجاد کرده و فضای لازم برای رشد، آزمایش و شکوفایی استارت‌آپ‌ها را فراهم می‌کند. پشتیبانی مالی ممکن است هزینه‌های برنامه‌های توسعه‌ای، استخدام مربیان و کارشناسان، هزینه‌های عملیاتی، تامین مالی اولیه شرکت‌های فناوری جدید، سرمایه‌گذاری مشترک دولت سنگاپور با طرف خارجی با هدف تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به نوآوری، کمک مالی و غیرمالی به انکوباتورها و شتاب‌دهنده‌ها، استعدادیابی استارت‌آپ SG، وام‌های دولتی از طریق موسسات مالی را پوشش دهد. طرح مالیات بر ارزش افزوده: استارت‌آپ‌های واجد شرایط با حداقل 100 هزار دلار سرمایه‌گذاری، می‌توانند با توجه به طرح AITD پس از گذشت دو سال، از کسر مالیات 50 درصد سرمایه‌گذاری برخوردار شوند.
طرح صنعت فناوری و نوآوری: برای حمایت از ایجاد اکوسیستم‌های فعال جهت نوآوری، طرح FSTI طی یک دوره پنج ساله متعهد به پرداخت 225 میلیون دلار به شرکت مذکور است. این طرح، ظرف 118 ماه، حدود 50 تا 70 درصد هزینه‌های موسسات ارایه‌دهنده فناوری یا برای راه‌حل‌های ابتکاری جهت رفع مشکلات صنعتی، تا حداکثر200 هزار دلار را تامین می‌کند. توانایی توسعه اعتبار: این یک برنامه کمک مالی برای ایجاد استارت‌آپ است. شرکت‌ها می‌توانند از طریق این طرح تا 70 درصد از هزینه‌های مربوط به پروژه‌ها، از جمله مشاوره، آموزش، صدور گواهینامه، تجهیزات و هزینه‌های نرم‌افزاری برخوردار شوند. پروژه‌ها باید منجر به افزایش بهره‌وری، بهبود فرآیند، توسعه محصول، توسعه سرمایه انسانی و دسترسی به بازار گردند. اعتبار بهره‌وری و نوآوری: این طرح نیز ابتکاری در اداره مالیات بر درآمد سنگاپور است که اجازه می‌دهد تا شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در نوآوری و بهبود بهره‌وری به عنوان هزینه‌های قابل قبول از 400 درصد کسر مالیات، حداکثر 40 هزار دلار یا 60 درصد کمک نقدی حداکثر 100 هزار دلار برخوردار شوند. حوزه‌های تحت پوشش PIC عبارتند از: تحقیق و توسعه، ثبت اختراع، خرید یا اجاره تجهیزات اتوماسیون، آموزش کارکنان و پروژه‌های مصوب.
نوآوری و کوپن صلاحیت: در این طرح برای تشویق استارت‌آپ جهت توسعه قابلیت‌های تجاری و ارتقا و تقویت عملیات کسب و کار از طریق مشاوره در زمینه نوآوری، بهره‌وری، منابع انسانی و مدیریت مالی از کوپن‌هایی به ارزش 5 هزار دلار استفاده می‌شود. هر استارت‌آپ می‌تواند تا حداکثر 8 کوپن برخوردار شود و مدت هر پروژه نباید بیش از شش ماه باشد. صندوق سرمایه‌گذاری اولیه: این طرح ابتکاری که یک چارچوب ملی برای نوآوری و ایجاد ساختار زمانی است، تا 10 میلیون دلار برای شرکت‌های مبتنی بر فناوری پیشرفته تازه تاسیس سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق بهبود کسب و کار: هدف از این صندوق، تشویق نوآوری در زمینه فناوری، طراحی مجدد مدل کسب و کار و فرآیندها در شرکت‌های کسب و کار ثبت شده در سنگاپور و فعال در بخش گردشگری، به منظور بهبود بهره‌وری و رقابت‌پذیری است. در این طرح متقاضیان موفق می‌توانند در ازای 70-50 درصد هزینه‌های قابل قبول مانند اجاره فضای نمایشگاه، هزینه ساخت و ساز غرفه و هزینه‌های مشاوره‌ای ماموریت را حمایت می‌نماید.
تسهیل‌گری در ایران
به‌طور کلی در ایران، دولت نقش تسهیل‌گری در حوزه کسب و کارهای نوپا را دارد و قرار است با موافقت رییس‌جمهور 500 میلیارد تومان در دو سال پیش رو، برای توسعه خدمات کسب و کارهای نوپا که در زمینه شبکه ملی اطلاعات فعالیت می‌کنند، در نظر گرفته شود. این منابع می‌تواند مستقیما به این بنگاه‌ها داده شود یا به صندوق سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر تزریق گردد. در ایران اما برای حمایت از کسب و کارهای نوپای و نوآور، دو مجموعه «مرکز شتاب‌دهی نوآوری» و «مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب و کارهای نوپای فاوا» فعالیت می‌کنند. مرکز شتاب‌دهی نوآوری، با هدف تقویت فضای کارآفرینی و شتاب‌دهی به رشد شرکت‌های نوپای ایرانی فعالیت خود را با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و زیرنظر پارک فناوری پردیس از ابتدای تیرماه 1393 آغاز کرده است. هدف اصلی این مرکز، اجرای برنامه «شرکت نوپا ایران» به عنوان یک برنامه ملی (که در کشورهای دنیا تحت عنوان StartupNation راهاندازی و هدایت می‌شود) در کشور است. این مرکز با مشارکت جدی و همکاری متقابل بخش دولتی و خصوصی راهاندازی شده و در مدیریت آن، از ابزارها و تجربیات هر دو نهاد استفاده می‌شود. عمده مخاطبین این مرکز، متخصصین و صاحبین ایده و کارآفرینان هستند و هدف آنها ایجاد یک شرکت نوپا یا آموختن روش تیم‌سازی است. مرکز شتاب‌دهی نوآوری، با اجرای برنامه‌های متنوع، نسبت به ترویج فرهنگ و آموزه‌های کارآفرینی اقدام کرده و با استقبال غیرقابل پیش‌بینی جوانان کشور مواجه شده است. اما از سویی دیگر، مرکز کسب و کارهای نوپای فاوا با هدف توانمندسازی متخصصان و فعالان کسب و کارهای نوپا در حوزه فناوری اطلاعات تشکیل شده است. تلاش این مرکز ملی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های سازمان فناوری اطلاعات ایران، تسهیل روند ایجاد، رشد و توسعه کسب و کارها و همچنین زمینه‌سازی برای تعامل آسان و آزاد و حرفه‌ای در حوزه آفرینش، رشد و توسعه کسب و کارهای نوپاست. این مرکز با چشم‌انداز ایجاد یک مرجع مورد اعتماد برای توسعه کسب و کارهای نوپا، سرمایه‌گذاری و رصد بازار در بستر فاوا شکل گرفته است.
