جایگاه راهبردی ایران میان آسیا و اروپا، این فرصت را به کشور می‌دهد که با تکمیل مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای، از عبور و انتقال کالا از خطوط ریلی و جاده‌ای خود درآمد سرشاری کسب کند.
به گزارش فارس، گاهی برخی از حوادث در جهان می‌تواند تلنگری باشد تا به فکر استفاده از موقعیت‌های راهبردی موجود در کشور که به دست فراموشی سپرده‌ایم یا سال‌ها در به سرانجام رساندن آنها تعلل کرده‌ایم، بیفتیم و برای بهره بردن از آنها تلاش کنیم.
چهارم فروردین ماه 1400 برابر با 24 مارس 2021، یک کشتی غول‌پیکر در کانال سوئز مصر گیر افتاد و سبب مسدود شدن آن و ایجاد ترافیک دریایی شدیدی شد. کشتی غول‌پیکر پانامایی «اور گیون» (Ever Given)، در بحبوحه مذاکرات در مورد پروژه‌های حمل و نقل تجاری جایگزین، سبب شد تا در مورد آینده کانال سوئز گزارش‌هایی منتشر شود.
پایگاه خبری المانیتور نوشت، با این اتفاق، روسیه و ایران خواستار یافتن مسیرهای جایگزین حمل و نقل دریایی شدند. مقامات کانال سوئز پس از تلاش حدود یک هفته‌ای، کانال را در 29 مارس بازگشایی کردند و به دنبال آن، ترافیک دریایی از سر گرفته شد.
ایران، روسیه و هند در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن‌پترزبورگ، توافقنامه موسوم به موافقتنامه احداث «راه گذر حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب» امضا کردند. این مسیر بسیار به لحاظ مدت زمان و مسافت سفر باصرفه‌تر از کانال سوئز است. ایران می‌تواند از این گزینه پیش روی خود که به مراتب بهتر است، استفاده کند و مسیری با منافع بیشتر به جهان عرضه نماید.
همچنین این امکان برای کشور فراهم بود تا با یک برنامه‌ریزی منسجم از این حادثه در کوتاه‌مدت، بی‌بهره نماند. به‌طوری‌که به گفته برخی کارشناسان، در حادثه سوئز، ایران می‌توانست با یک برنامه ویژه برای عبور بار کشتی‌های معطل مانده در دریای سرخ از داخل خاک کشور و تسهیل فرایند‌های گمرکی و بندری، حجم گسترده‌ای از بارهای بین‌المللی را در مدت زمان کوتاهی از خاک کشور عبور دهد و درآمد شایانی کسب شود.
راه گذر بین‌المللی شمال-جنوب از مسیرهای راهبردی در نیم کره شرقی جهان است.این راه گذر ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا را برقرار می‌کند. در عین حال، پس از متصل شدن خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرقی دریای مکران به این راه گذر، این بندر، نقش مهمی در انتقال کالا به شرق ایران و همسایه‌های شرقی کشور و آسیا میانه بازی خواهد کرد. اگر تمامی زنجیره مسیرهای این راه گذر تکمیل شود، انتقال بار از بندر بمبئی به مسکو، تقریبا یک ماه زمان می‌برد؛ این درحالی است که در انتقال کالا در مسیر مشابه از طریق دریای بالتیک، هزینه حمل و نقل 20 درصد افزایش خواهد داشت.
اگر تمامی زنجیره مسیرهای این راه گذر تکمیل شود، انتقال بار از بندر بمبئی به مسکو، تقریبا یک ماه زمان می‌برد؛ این درحالی است که در انتقال کالا در مسیر مشابه از طریق دریای بالتیک، هزینه حمل و نقل 20 درصد افزایش خواهد داشت. موافقتنامه احداث این راه گذر بین‌المللی شمال-جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ میان کشورهای ایران، روسیه و هند به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور رسید.
در صورت احداث و تکمیل این راه‌گذر، مدت زمان و مسافت این مسیر تجاری میان آسیا و اروپا تا 40 درصد کاهش می‌یابد مدت زمان سفر تا ۲۰ روز و هزینه‌ها تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد که در نتیجه گزینه‌ای برتر برای جایگزینی کانال سوئز در ترانزیت به شمار می‌رود. ایران به لحاظ راهبری، ژئوپلتیک و ژئواکونومیک همواره در جهان مورد توجه بوده است. در سال‌های اخیر، موقعیت مناسب ریلی و جاده‌ای و دسترسی ایران به سواحل طولانی در خلیج فارس، دریای عمان، دریای مکران، سواحل دریای خزر بسیار مورد توجه تولیدکنندگان بزرگ اقتصادی جهان قرار گرفته است. اگر برخی مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای ایران تکمیل شود، کشور می‌تواند از عبور و انتقال کالا از خطوط ریلی و جاده‌ای خود درآمد سرشاری کسب کند.
در همین راستا، کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز در حساب فیس بوک خود در 27 مارس، پس از حادثه کانال سوئز، خواستار فعال کردن راه گذر بین‌المللی جایگزین برای کانال سوئز یعنی راه گذر حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب شد و آن را مسیری با «خطرات پایین» توصیف کرد. البته روس‌ها هم در مدت بیکار نبودند و با استفاده از شرایطی که بر سر حادثه کانال سوئز پیش آمد، تلاش می‌کنند تا مسیر دریایی شمال خود را تبلیغ کنند. البته برخی از کارشناسان معتقدند که پروژه دریای شمال روسیه در مقایسه با کانال سوئز دارای مشکلاتی است از جمله اینکه بیشتر سال پوشیده از برف است و کشتیرانی در برف خطرات خود را دارد و همچنین به کشتی‌هایی با ماهیت و قابلیت‌های ویژه نیاز دارد.
از این‌رو این پروژه به هیچ اندازه‌ای رقیب قوی برای کانال سوئز به شمار نمی‌رود و اگر رقیبی برای این کانال باشد، رقیبی فصلی و ضعیف است.اما رسانه‌های روسیه، مسیر دریایی قطب شمال را تنها گزینه این کشور برای جایگزینی کانال سوئز نمی‌دانند و می‌گویند، روسیه گزینه‌های متعددی دارد که می‌تواند به راحتی جایگزین مناسبی برای کانال سوئز شود، از جمله آنها راه‌آهن این کشور است.
