سید حمید حسینی
مهم‌ترین چالش در مسیر صادرات صنایع فرآورده‌های نفتی و صنایع پایین‌دست، تامین خوراک واحدهای پتروشیمی و تولیدی است. در واقع ظرفیت‌های موجود در این بخش بسیار مناسب است؛ اما واحدهای تولیدی- صادراتی با مشکل تامین خوراک مواجه‌اند. علاوه بر این مشکل تحریم‌ها نیز وجود دارد. همچنین می‌توان بی‌ثباتی قوانین و مقررات را یکی دیگر از مشکلات پیش روی صادرکنندگان دانست. علاوه بر تمام این موارد بی‌ثباتی نرخ ارز سبب ایجاد فضای نا‌امنی برای برنامه‌ریزی‌های صادراتی شده و صادرکننده را دچار مشکل می‌کند.
یکی از نکاتی که باید به آن توجه داشت، وجود ظرفیت‌های کافی و بسیار خوب در صنعت پتروشیمی و پالایشی کشور است. اما متاسفانه، ما نتوانسته‌ایم، قوانین و مقررات را تنظیم کنیم. در واقع کمبود یک نظام رگولاتوری احساس می‌شود. در تمام دنیا صنایعی مانند صنایع نفت، پتروشمی و... که زنجیره تولید دارند، نظام رگولاتوری و تنظیم‌گری دارند. اما در صنعت پالایش و پتروشیمی کشور به دلیل عدم وجود رگولاتوری ما مشکلات بسیاری داریم. اگر نظام تنظیم‌گر بی‌طرفی بتواند بین واحدهای مختلف مانند تخصیص خوراک، مجوز خوراک و قیمت‌گذاری، قوانین و مقررات را تنظیم کند، وضعیت برای صادرکننده شفاف و روشن می‌شود. همچنین تکلیف صادرکننده با خوراک واحدهای صنعتی نیز مشخص خواهد شد.
دولت امسال قیمت خوراک واحدهای پالایشی کشور را واقعی کرد که این اقدام سبب ایجاد شفافیت در صنعت پالایش شد. سابق بر این، زمانی که شرکت نفت قیمت نفت را محاسبه می‌کرد، قیمت واقعی نبود و همین فرمول در قیمت‌گذاری صنایع پایین دستی تکرار می‌شد، در واقع قیمت‌ها با قیمت‌های واقعی هماهنگ نبود. بعضی اوقات نیز منجر به از دست دادن ظرفیت‌های صادراتی می‌شد. این اقدام دولت مبنی بر واقعی کردن قیمت خوراک پالایشگاه‌ها باعث شفافیت خواهد شد. البته هنوز ابهام‌هایی در این رابطه وجود دارد و نتیجه قطعی آن مشخص نیست. اگر هر چه زودتر، صور‌ت‌های مالی پالایشگاه‌ها منتشر شود و قیمتی که خوراک با آن خریداری شده اعلام و مشخص شود، قطعا این امکان وجود دارد که واحدهای صادراتی بتوانند با قیمت‌های بهتری خوراک را خریداری و تهیه کنند و میزان صادرات افزایش پیدا کند.
به‌طور کلی با توجه به اینکه صنایع پایین‌دستی خصوصی‌ساز شده است، دولت نمی‌تواند در آن ورود کند، اما می‌توان گفت مهم‌ترین خواسته از دولت تشکیل نظام رگولاتوری است. به بیان دیگر کمک به نظام رگولاتوری و تنظیم‌گری مهم‌ترین درخواست از دولت است؛ این درخواست باید از شورای رقابت به دولت منتقل شود و دولت آن را به مجلس بفرستد، تا ما به زودی بتوانیم به نظام رگولاتوری دست پیدا کنیم. حدودا ۱۰۰ سال است که سایر کشور‌ها نظام رگولاتوری دارند و ما از این امکان محروم هستیم. دولت به این حوزه ورود نمی‌کند و بخشی از وظایف بر عهده بازار سرمایه است؛ اما نظامی وجود ندارد که بر این زنجیره نظارت کند. اگر دولت به این نظام رگولاتوری کمک کند و از آن حمایت کند تا زودتر شکل بگیرد تا روابط بین واحدهای پالایشگاه‌ها و پالایشگاه‌های میانی و واحدهای تولیدی و صادراتی تنظیم شود، البته باید به این نکته توجه داشت که این نظام باید بی‌طرف باشد تا خود سبب مشکل نشود. به عنوان نکته پایانی، اگر چنین نظامی شکل گرفته شود، می‌توانیم شاهد آینده درخشانی در این صنعت باشیم.
