اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای که به عنوان نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به‌شمار می‌رود، در شرایطی این هفته در شهر دوشنبه برگزار می‌شود که مساله افغانستان یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث آن به شمار می‌آید.
این اجلاس که قرار است از ۱۳ و ۱۴ جولای برابر با ۲۲ و ۲۳ تیر در شهر دوشنبه برگزار شود، به طور سنتی مسائل مربوط به مقدمات اجلاس سران این سازمان را بررسی می‌کنند، اما این بار مساله امنیت افغانستان و طرح کمک به این کشور در شرایطی که امریکا نیروهای خود را پس از ۴۰ سال از این کشور خارج می‌کند یکی از اصلی‌ترین محورهای این مذاکرات خواهد بود.
به عبارت دیگر در اجلاس وزیران خارجه سازمان شانگهای مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی بررسی خواهد شد و بدیهی است که با توجه به وضعیت پیچیده افغانستان، در وهله اول اوضاع این کشور بررسی خواهد شد. به نوشته پایگاه تحلیلی «اوراسیانت»، در حال حاضر مرز افغانستان با تاجیکستان تقریبا به طور کامل تحت کنترل طالبان قرار گرفته است. از دیگر سو تهاجمات طالبان از زمان اعلام خروج نیروهای امریکایی در ماه مه شدت گرفته است و فروپاشی نیروهای دفاعی دولتی در استان‌های مختلف بسیار سریع بوده است. شایان ذکر است مساله افغانستان از زمان شکل‌گیری سازمان همکاری شانگهای با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای تحت عنوان گروه شانگهای ۵، همواره مورد اهمیت بوده است.
پس از شکل گیری رسمی سازمان همکاری شانگهای، با توجه به اهداف این سازمان و تغییراتی که در طول سال‌های گذشته در آن به وجود آمده، افغانستان به دلیل شرایط ویژه‌‌ای که به خصوص پس از سال ۲۰۰۱ داشته، خواه ناخواه در محور توجه شانگهای قرار گرفت.
بر این اساس، برای درک اهمیت و جایگاه افغانستان برای سازمان همکاری شانگهای، این اهمیت و جایگاه باید در محور اهداف این سازمان پس از تشکیل رسمی آن مورد بررسی قرار بگیرد. با نگاهی به اهداف تشکیل سازمان همکاری شانگهای در طول سال‌های گذشته، سه دسته اهداف شامل مبارزه با تروریسم و مواد مخدر، حرکت به سوی ایجاد توازن قدرت در جهان چندقطبی به خصوص در مناطق تحت نفوذ و حضور ایالات متحده امریکا و همکاری‌های اقتصادی وجود دارد. بنابراین با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، این کشور بیش از پیش برای این سازمان اهمیت پیدا می‌کند. گفتنی است مقابله با تهدیدهای امنیتی، از گروه‌های تروریستی در منطقه تا تهدیدهای غرب در قالب گسترش سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مهم‌ترین عامل شکل‌گیری سازمان شانگهای است. اگر چه در آغاز شکل‌گیری این سازمان، حل کردن چالش‌های امنیتی کشورهای تازه استقلال یافته (پس از فروپاشی شوروی) یکی از مهم‌ترین دلایل پیدایش سازمان شانگهای بود. در آن زمان کشورهای یاد شده پس از استقلال دریافتند که نمی‌توانند به تنهایی با گسترش سازمان‌ها و فعالیت‌های تروریستی، افراط‌گرایی و فعالیت گروه‌های جدایی‌طلب مقابله کنند، از این رو همکاری در چارچوب سازمانی منطقه‌ای برای تحقق اهداف امنیتی را در دستور کار قرار دادند. بر این اساس اهداف سازمان همکاری شانگهای، علاوه بر حل و فصل اختلافات مرزی اعضا بر کار جمعی علیه سه محور تروریسم، گروه‌های جدایی‌طلب و افراط‌گرا و مبارزه علیه گروه‌های تروریستی مانند القاعده و گروه‌های وابسته به طالبان متمرکز شد. «بختیار حکیم‌اف» نماینده رییس‌جمهوری روسیه در امور سازمان همکاری شانگهای در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس گفت: در اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای اوضاع افغانستان یکی از مهم‌ترین مواردی خواهد بود که در این اجلاس مطرح می‌شود. گفتنی است در هفته‌های اخیر، جنگ داخلی در افغانستان با تشدید حملات گروه طالبان به مناطق تحت کنترل حکومت این کشور تشدید شده و اوضاع افغانستان را ناامن‌تر کرده است. نماینده رییس‌جمهوری روسیه در امور سازمان همکاری شانگهای خاطرنشان کرد که انتظار می‌رود وزیر خارجه افغانستان در این اجلاس شرکت کند و طرف تاجیکستانی که ریاست اجلاس را برعهده دارد اعلام کرده دولت افغانستان دعوت برای شرکت وزیر خارجه این کشور در اجلاس دوشنبه را پذیرفته است. وی افزود: در اجلاس دوشنبه، طرح پیشنهادی ازبکستان برای انجام اقدامات مشترک برای کمک به بازسازی اجتماعی و اقتصادی افغانستان بررسی خواهد شد. حکیم‌اف گفت: بر این باوریم که این سند باید در همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط بررسی و در سطح نخست‌وزیران تایید شود و باید آن را خوب و جدی تنظیم کرد. این مقام روس پیش‌تر گفته بود که در مذاکرات آتی وزیران خارجه کشورهای عضو این سازمان در شهر دوشنبه بیانیه مشترکی را در مورد اوضاع افغانستان تصویب می‌کنند.
سازمان همکاری شانگهای نیز مانند بلوکهایی مانند اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا «آ سه آن»، سازمان همکاری اقتصادی «اکو»، اتحادیه همکاری منطقه‌ای کشورهای جنوب آسیا «سارک» و سازمان کشورهای صادرکننده نفت « اوپک» بخشی از فرآیند همگرایی در آسیا به شمار می‌آید. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ میلادی مانند هند و پاکستان به عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوست. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم آن درآمدند. ایران نیز در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ (۲۰۰۴) تقاضای عضویت خود را ارایه کرد و سند پیوستن به آن همراه پاکستان و هند به عنوان ناظر در اجلاس سران سازمان در شهر آستانه قزاقستان در تاریخ ۱۴ و ۱۵ تیر ماه ۱۳۸۴ امضا شد. بنابراین می‌توان گفت ایران نیز به عنوان کشوری مهم در قاره آسیا از تقویت همگرایی در این منطقه منتفع خواهد شد.
