زهرا سلیمانی|
«ایران کشوری همسایه است و امیدواریم بتوانیم رابطه خوبی با آن داشته باشیم.»این عباراتی است که محمد بن سلمان بامداد روز گذشته در جریان گفتگو با شبکه العربیه با استفاده از آنها تلاش کرد، تصویری از چشم انداز مناسبات ارتباطی با ایران ارائه کرد. عباراتی که بلافاصله پس از انتشار بازتاب های فراوانی در اتمسفر بین المللی و منطقه ای پیدا کرد و تحلیل های رسانه ای در خصوص آن از راه رسیدند. گروهی از تحلیلگران این حرکت بن‌سلمان را واکنشی به برخی فشارهای بایدن در پایان دادن به حمایت های تسلیحاتی از سعودی ها، انتشار اطلاعات قتل خاشقچی و فشار برای پایان دادن به جنگ یمن و گروهی دیگر این رویکرد سعودی ها را در راستای نگرانی از افزایش نفوذ منطقه ای ایران بعد از احیای احتمالی برجام تحلیل کردند. در واقع عربستان بعد از پایان دوران ترامپ متوجه لرزان بودن جایگاه منطقه ای خود شده و از طریق بهبود زخم های منطقه ای تلاش می کند نقش تازه ای را در تحولات آتی منطقه برای خود تعریف کند. ایران اما طی سالهای گذشته همواره برای به روز آوری و بهبود مناسبات ارتباطی اش با عربستان تلاش کرده بود، اما با پاسخ منفی عربستان تمام تلاش های ایران با در بسته روبه رو شدند. در این میان حمله برخی گروه های تندرو در ایران به سفارت عربستان این فرصت را در اختیار عربستان قرار داد که برای فاصله گرفتن از ایران بهانه کافی به دست آورد و با مظلوم نمایی در فضای بین المللی ایران را آغازگر مشکلات فی‌مابین دو کشور معرفی کند. این بار اما به نظر می رسد که سعودی ها متوجه تحولات آتی در فضای بین المللی شده‌اند و از دل بهبود مناسبات با ایران تلاش می کنند ، بخشی از چالش های منطقه ای خود را نیز مدیریت کنند. نخستین پرده تحول در مناسبات ارتباطی دو کشور ، هفته گذشته درجریان انتشار خبر مذاکره مقامات امنیتی دو کشور در عراق رسانه ای شد. خبری که برای نخستین بار توسط مقامات عراقی بعد از سفر الکاظمی به عربستان رسانه ای شد. بعد از انتشار این خبر بود که تحلیلگران اعلام کردند، عربستان و ایران بر سر توسعه مناسبات امنیتی و اقتصادی به توافقاتی دست یافته اند. توافقاتی که می توانست توان فنی و مهندسی ایران را در کنار سرمایه های سعودی ها به عاملی برای توسعه کشورهای منطقه بدل سازد. باید دید سکانس های بعدی بهبود مناسبات دو کشور بعد از احیای احتمالی برجام چه سرانجامی پیدا خواهد کرد و آیا دو کشور خواهند توانست از دل آتش چالش های منطقه ای مسیری به سمت رشد و توسعه در منطقه بگشایند.
اقتصاد بستر تحولات اینده
در شرایطی که برخی رسانه ها قبل از آغاز گفتگوی بن سلمان با العربیه زمزمه هایی را در خصوص ارسال پیام ویژه سعودی ها به مقامات ایرانی منتشر کرده بودند، گفت‌وگوی بن سلمان با العربیه نشان داد که عربستان برای ارتقای سطح روابط میان دو کشور میل و رغبت زیادی دارد و نیازی نمی بیند این روابط را در خفا پیش ببرد. ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با العربیه با ابراز امیدواری نسبت به بهبود روابط بین تهران و ریاض گفته است، اما امیدوار است روابط مناسبی با ایران برقرار کند. محمد بن‌سلمان در این گفت‌وگو که بامداد چهارشنبه از رسانه های منطقه ای پخش شد، در پاسخ به پرسشی در خصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران، گفت، در نهایت، ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم. ولیعهد عربستان اضافه کرد، ما خواهان آن نیستیم وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم. وی تصریح کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند. محمد بن سلمان با تاکید بر این که ریاض هیچ دخالتی در امور داخلی خود را نمی‌پذیرد، اضافه کرد، عربستان همراه با شرکای منطقه‌ای و جهانی‌اش در حال رایزنی برای یافتن راه‌هایی جهت مقابله با «رفتار منفی» ایران است. محمد بن سلمان همچنین در بخش دیگری از این مصاحبه ایالات متحده را شریک استراتژیک عربستان خواند و گفت تنها چند اختلاف میان ریاض و واشنگتن وجود دارد که برای حل آنها تلاش می‌کند
6سال پس از حمله به سفارت
این اظهارنظرهای ولیعهد عربستان در حالی منتشر شد که روزنامه «فایننشال تایمز» پیش از این در روزهای پایانی فروردین ماه با انتشار گزارشی خبر داده بود که مقامات ارشد ایران و عربستان سعودی، 6 سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور، اوایل ماه آوریل در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام دادند. یک روز بعد از خبر ویژه فایننشال تایمز ، خبرگزاری فرانسه نیز ضمن تایید خبر توسعه مناسبات ارتباطی دو کشور به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت که هیات های دو کشور به ریاست علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و خالد بن علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان، در بغداد با هم دیدار کرده‌اند.
اسپوتنیک روسیه نیز با تایید دیداهرای مقامات عالی رتبه امنیتی دو کشور ، حضور توامان یکی از مقامات ارشد سپاه پایداران ایران در عراق و سرتیپ خالد بن علی بن عبدالله الحمیدان، رئیس سازمان اطلاعات کل عربستان سعودی در همان زمان را نشانه ای از اجرای این مذاکرات در عالی ترین سطوح امنتی ارزیابی کرده بود. حضور همزمان این دو مقام در یک زمان و آن هم بلا فاصله پس از سفر نخست وزیر عراق به عربستان سعودی گمانه زنی های بسیاری درباره احتمال دیدار این دو مطرح کرد. با توجه به اینکه دو فرد مذکور از مقام های عالی رتبه امنیتی و نظامی ایران و عربستان سعودی به حساب می آیند، به احتمال زیاد هر دو تمایل داشتند که ماجرا تا به نتیجه رسیدن بی سر و صدا باشد. در کنار این دیدارهای امنیتی نیز اعلام شد گروه های اقتصادی دو کشور در حال سبک سنگین کردن توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی با یکدیگر هستند تا بلافاصله پس از آغاز روابط این مناسبات اقتصادی برنامه ریزی شوند. اما بازنده بزرگ توسعه مناسبات ارتباطی ایران و عربستان، بدون تردید رژیم صهیونیستی بود که از همه ابزارهایش برای جلوگیری از این دیدارها استفاده کرد و زمانی که با پاسخ منفی طرف سعودی مواجه شد مقامات این رژیم برای پیگیری موضوع راهی واشنگتن شدند.
همزمانی گفتگو های ایران و عربستان با گفتگو های دیپلماتیک ایران در وین باعث شده تا تحلیلگران اعلام کنند، موفقیت این گفتگوهای منطقه ای می‌تواند موجب یک دگرگونی اساسی در منطقه و به هم ریختن همه نقشه های دشمنان در این بخش از جهان شود. مناسباتی که توان فنی و مهندسی ایران را در کنار توان اقتصادی عربستان به عاملی برای رشد و توسعه در منطقه بدل خواهد کرد.
