گلی ماندگار|
یکی از معضلاتی که جامعه کنونی ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، اعتیاد است. معضلی که خانواده‌های بسیاری را به مرز نابودی کشانده و جوانان زیادی را آواره خیابان‌ها کرده است؛ حالا دیگر اعتیاد زن و مرد نمی‌شناسد، هر چند هنوز آمار زنان معتاد در مقایسه با مردان ناچیز به نظر می‌رسد اما افزایش تعداد زنان معتاد طی سال‌های اخیر می‌تواند زنگ خطری باشد برای جامعه‌ای که بیش از هر چیز به پویایی و حرکت رو به جلو نیاز دارد. اعتیاد نه تنها چرخ زندگی افراد را از حرکت
باز می‌دارد که حرکت چرخ اقتصاد، فرهنگ و ... را نیز در جامعه با مشکل مواجه می‌کند. سال‌هاست که معضلی به نام معتادان متجاهر در جامعه وجود دارد، جامعه‌ای که انگار هر چه هم مسوولان به قول خودشان آنها را جمع‌آوری می‌کنند، اما از جای دیگر به شکل دیگر سر بیرون می‌آورند. البته اینها کسانی هستند که در واقع به آخر خط اعتیاد رسیده‌اند و افرادی که تازه وارد این راه شده‌اند می‌توانند آنها را آیینه آینده خود بدانند. اما چند سالی است که اتفاق تازه‌ای رخ داده راه‌اندازی خط ملی اعتیاد.
خط ملی اعتیاد؛ چرا و چگونه؟
اولین‌بار سامانه خط ملی اعتیاد در 5 اسفند ماه 1387 راه‌اندازی شد، وزیر رفاه و تامین اجتماعی آن زمان این خط را افتتاح کرد. عبدالرضا مصری دلیل راه‌اندازی این خط را که با شماره 59628 افتتاح شد، پایین آمدن سن اعتیاد به مواد مخدر اعلام کرد و امیدوار بود این خط تلفن بتواند برای مشاوره دادن به خانواده‌هایی که درگیر مساله اعتیاد اعضای خود هستند، کمک چشمگیری باشد. اما بعد از گذشت بیش از یک دهه از آن روز خبری از خط ملی اعتیاد و فعالیت‌هایی که انجام می‌داد، منتشر نشد، در واقع آن افتتاحیه نمایشی هیچ‌وقت به سرانجام نرسید و حالا بعد از 12 سال خط ملی اعتیاد دیگری راه‌اندازی شد. روز 23 آبان سال 1399 بود که سرپرست معاونت توسعه پیشگیری بهزیستی استان قم از راه‌اندازی این خط خبر داد. به گفته او خط ملی اعتیاد با هدف کمک به پیشگیری، درمان و کاهش آسیب‌های ناشی از معضل اعتیاد با شماره۰۹۶۲۸ به صورت ۲۴ساعته همه روزه ازساعت ۸صبح تا۸شب در خدمت مردم است.
کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از اعتیاد
علیمرادی درباره اهداف راه‌اندازی این خط به «تعادل» می‌گوید: سازمان بهزیستی کشور و ستاد مبارزه با مواد مخدر با مشارکت هم خط ملی اعتیاد را با شماره ۰۹۶۲۸ و با هدف کمک به پیشگیری، درمان و کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از اعتیاد راه‌اندازی کرده‌اند. همچنین خط ملی اعتیاد ارایه‌دهنده مشاوره تلفنی به عموم مردم خصوصا خانواده‌های دارای عضو معتاد است و این خانواده‌ها برای شناخت رفتار صحیح با فرد دارای اعتیاد یا آشنایی با اثرات مخرب مواد اعتیاد آور ناشناخته می‌توانند از خدمات مشاوره‌ای این خط استفاده کنند. او می‌افزاید: افرادی که قصد ترک اعتیاد دارند می‌توانند برای آشنایی با شیوه‌ها و فرآیند درمان و شناخت مراکز معتبر درمان اعتیاد اعم از مراکز اقامتی یا مراکز درمان سرپایی استان با خط ملی اعتیاد تماس بگیرند و از راهنمایی‌های مشاوران و بانک اطلاعاتی این مجموعه بهره ببرند.
چه کسانی با خط ملی اعتیاد تماس می‌گیرند
با راه‌اندازی این خط با توجه به تجربه شکست خورده قبلی خیلی از کارشناسان این حوزه چندان امیدوار نبود که این‌بار هم خط ملی اعتیاد بتواند تاثیر قابل توجهی داشته و بازخورد خوبی در بین مردم داشته باشد. اما بعد از گذشت تنها 3 ماه ماجرا به شکل دیگری رقم خورد. تماس‌های زیادی با این خط گرفته شد. بسیاری از افراد به دنبال راه‌هایی بودند تا بتوانند اعتیاد خود را ترک کنند. شرایط سخت اقتصادی و وضعیت بیماری کرونا، اعتیاد دیگر حکم تیر خلاص برای هر خانواده‌ای را دارد. اما در این بین تعداد تماس‌هایی که از سوی زنان با این خط گرفته شده خیلی بیشتر از تماس‌هایی است که از سوی مردان بوده است. در واقع بر اساس آمارهای اولیه بیش از 90 درصد تماس‌ها از سوی زنان بوده که عمدتا یا مادر یا همسر فرد معتاد بوده‌اند. رییس مرکز توسعه پیشکیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در این باره به تعادل می‌گوید: در سه ماهه ابتدای سال جاری بیش از 110 هزار تماس با خط ملی اعتیاد برقرار شده است و البته بیشتر این افراد هم زنان بوده‌اند. بسیاری از این افراد درخواست دریافت مشاوره برای آشنایی با مواد، نشانه‌های اعتیاد، معرفی مراکز مجاز ترک اعتیاد، چگونگی دستگیری فرد معتاد و راهکارهای مختلفی درباره شیوه‌های درمان بوده است. فاطمه رضوان مدنی می‌افزاید: خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸ در سال ۹۹ بالغ بر ۴۸۹۷۳۴ تماس داشته که ۹۸.۵ درصد آن تماس موفق بوده است. از این طریق خدمات را به افرادی که نیازمند دریافت خدمات هستند، ارایه شده است. در سه ماهه ابتدای سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۱۰ هزار تماس با خط ملی اعتیاد برقرار شده است. میانگین سنی تماس گیرندگان در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰، حدود ۲۵ سال بوده است.
میزان تاثیر‌گذاری استفاده از خط ملی اعتیاد
حوریه مدنی، مددکار اجتماعی درباره این موضوع که ایجاد این خط تلفن تا چه اندازه می‌تواند تاثیرگذار باشد، به تعادل می‌گوید: انجام هر حرکتی خیلی بهتر از بی‌عملی و به تماشا نشستن است. نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که با راه‌اندازی خط ملی اعتیاد به ناگاه آمار اعتیاد در کشور پایین آمده و آمار افرادی که از دام این بلای خانمانسوز رها شده‌اند افزایش پیدا کند، اما این روش می‌تواند در بسیاری از موارد بسیار هم تاثیرگذار باشد. مشاروه تلفنی این امنیت را به فرد می‌دهد که او بدون اینکه از سوی کسی مورد قضاوت و تهدید قرار بگیرد در مورد مشکل خود صحبت کند. اکثر افرادی که به اعتیاد دچار هستند، وقتی در مواجهه با افراد درمانگر قرار می‌گیرند صحبت کردن از این مساله برایشان چندان خوشایند نیست، اما این ارتباط تلفنی می‌تواند از نظر روانی تاثیرات مثبتی داشته باشد. از سوی دیگر اعضای خانواده این افراد هم می‌توانند به راحتی با مشاوران این خط تماس برقرار کرده و راهکارهای موثر برای درمان عضو معتاد خانواده خود را دریافت کنند. البته قرار نیست همه‌چیز به صورت تلفنی حل و فصل شود، اما این روش می‌تواند بسیار در پیشبرد اهداف کاهش آمار اعتیاد در کشور تاثیرگذار باشد.
راه طولانی مجرم انگاری و بیمار پنداری
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌افزاید: متاسفانه این روزها آمار زنانی هم که به اعتیاد دچار شده‌اند رو به افزایش است و بی‌توجهی به آنها می‌تواند آینده جامعه را به خطر بیندازد. بهره بردن از این امکانات تا حدود زیادی در جهت کاهش چنین آسیب‌هایی موثر است و نباید کارایی آنها را نادیده بگیریم. البته در کنار این امکانات باید شرایط برای افراد مبتلا که نیاز به بستری و درمان دارند هم فراهم شود. این مددکار اجتماعی اظهار می‌دارد: اولین گام موثری که سال‌ها پیش در این زمینه برداشته شد، بیمار انگاری معتادان بود، بسیاری از افراد در این زمینه تلاش کردند تا بتوانند انگ مجرم بودن را از روی معتادان بردارند و به مسوولان و البته مهم‌تر از همه افراد جامعه این را بقبولانند که معتادان بیمارند، نه مجرم. پس در نتیجه بیمار نیاز به مراقبت دارد. تغییر همین دیدگاه نیاز به سال‌ها تلاش مستمر داشت اما بالاخره جواب داد، به همین خاطر است که راه‌اندازی خط ملی اعتیاد هم می‌تواند یکی از همان کارهایی باشد که در دراز مدت نتیجه‌های بسیار خوبی را در بر بگیرد.
استقبال از خط ملی اعتیاد
مدیر گروه پیشگیری از اعتیاد سازمان بهزیستی نیز، با بیان اینکه برخی روزها میزان تماس با این خط به ۷ هزار تماس می‌رسد، می‌گوید: با این حال در برخی روزها تماس‌ها فقط در برخی ساعات بیشتر است اما میانگین ماهانه تعداد تماس‌ها به ۳۰ تا ۳۵ هزار تماس می‌رسد. افراد مستقر در این مرکز با تحصیلات فوق لیسانس و تخصص در زمینه‌های روانشناسی و مددکاری در حال مشاوره به تماس‌گیرندگان هستند و همزمان نیز آموزش‌های تخصصی را فرا می‌گیرند. ماریت قازاریان در مورد تفکیک تعداد تماس‌ها از سوی فرد مبتلا به اعتیاد یا اعضای خانواده او می‌گوید: تعداد تماس‌ها در این زمینه متفاوت است، برخی افرادی که تمام می‌گیرند، خودشان مصرف‌کننده هستند و بیشتر به دنبال آدرس مراکز درمانی مجاز می‌گردند، البته تماس‌هایی هم از سوی خانواده‌های فرد معتاد گرفته می‌شود. البته تماس‌هایی هم هستند که بیشتر از سوی خانواده‌های نگران گرفته می‌شوند، کسانی که هیچ فرد معتادی در منزل ندارند اما به دنبال رفع ابهامات و سوال‌هایی هستند که در مورد رفتارهای فرزندان یا نزدیکانشان برایشان پیش آمده است. او در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: در حال حاضر 50 خط آماده ارایه مشاوره به مردم است و این مرکز ظرفیت این را دارد که ساعت بیشتری را به پاسخگویی اختصاص دهد و خطوطش افزایش یابد. گفتنی است، سامانه تلفنی مشاوره اعتیاد، شماره 09628 است و این خط به عنوان خط کمکی برای راهنمایی مردم و مراجعه آنها به نزدیک‌ترین مرکز درمانی اعتیاد یا معرفی خدمات موردنیاز آنها طراحی شده است.
