گروه بانک و بیمه احسان شمشیری
با اصلاح مقررات ارزی ناظر بر ارز مسافرتی، بانک‌ها می‌توانند ضمن تسهیل فرآیندهای مرتبط با فروش ارز مسافرتی اعم از سیاحتی و زیارتی از بیستم شهریورماه سال جاری به فروش این ارز به نرخ بازار (آزاد) در مقابل ارائه گذرنامه، بلیت و ویزای کشور مقصد (در مورد کشورهایی که نیاز به ویزا دارند) اقدام کنند.
به گزارش روابط‌عمومی بانک مرکزی، تاکنون مسافران ایرانی که بیش از 12سال سن داشتند و از راه‌های هوایی، زمینی، ریلی و دریایی از کشور خارج می‌شدند، می‌توانستند برای یک بار در طول سال حداکثر ۳۰۰دلار امریکا یا معادل آن را با ارائه گذرنامه معتبر جمهوری اسلامی ایران، بلیت مسافرت، ویزای کشور مقصد (در خصوص کشورهایی که نیاز به اخذ ویزا دارند) و تعهد کتبی مسافر مبنی بر خرید ارز مسافرتی فقط از یک منبع، با نرخ مبادله‌یی تهیه کنند.
تاکید می‌شود با اجرای بخشنامه جدید (بخشنامه شماره ۹۶.۱۸۱۲۸۹ مورخ12/6/1396) از تاریخ بیستم شهریور، فروش ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌یی از ذیل قسمت «ب» بخش سوم مجموعه مقررات ارزی، حذف و فروش ارز مسافرتی با نرخ بازار (آزاد) انجام خواهد شد.
لازم به ذکر است، بانک مرکزی در سال جاری با هدف رفاه حال شرکت‌کنندگان در گردهمایی بزرگ اربعین حسینی همانند سال‌های گذشته، ارز مسافرتی به میزان حداکثر ۲۰۰دلار امریکا به نرخ مبادله‌یی با ارائه گذرنامه معتبر جمهوری اسلامی ایران و بلیت مسافرت برای زائران این موسم را از طریق بانک‌های ملی ایران، ملت و سامان تامین می‌کند.
سوابق ارائه ارز مسافرتی از سوی شبکه بانکی به مسافران نشان می‌دهد که از سال 1390، نرخ ارز مسافرتی ابتدا به نرخ ارز فرعی و سپس به نرخ رسمی 1226 تومان از 8 بهمن 90 بوده است و از جمله بانک مرکزی در تاریخ 12 دی 90 به کلیه شعب ارزی بانک‌ها اعلام کرد: فروش ارز مسافرتی برای هر یک از مسافران هوایی به مقصد تمام کشورها (به استثنای عراق و سوریه که 400 دلار است) به میزان 1000 دلار یا معادل آن به سایر ارزها و فروش ارز مسافرتی به مسافران زمینی، ریلی و دریایی کلیه کشورها به میزان400دلار یا معادل آن به سایر ارزهاست.
فروش ارز مسافرتی به نرخ بازار فرعی و یک‌بار در سال صورت می‌گیرد. براساس این بخشنامه فروش ارز مسافرتی به مسافران با سن قانونی کمتر از 2سال امکان‌پذیر نبوده و برای سنین 2 تا 12 سال به میزان 50درصد در هر یک از حالات فوق خواهد بود.
از 8 بهمن 1390 نرخ دلار مبادله‌یی به 1226 تومان، پوند 1229 تومان، یورو 1620 تومان افزایش یافت و از آن تاریخ تاکنون نرخ ارز مبادله‌یی برای مصارف ارزی در نظر گرفته شد.
در مرداد 92 نرخ مبادله‌یی دلار به 2478تومان رسید. یک‌سال بعد در مرداد 93 نرخ دلار مبادله‌یی به 2625 تومان افزایش یافت. در مرداد 94 و دو سال بعد در دولت روحانی، نرخ دلار مبادله‌یی به 2960 تومان رسید و سرانجام در مرداد 95 به 3095 تومان افزایش یافت.
در تاریخ مرداد 96 نرخ دلار مبادله‌یی سرانجام به 3272 تومان رسید و در تاریخ 15 شهریور 96 یعنی روزی که خبر حذف نرخ ارز مسافرتی مبادله‌یی منتشر شده، نرخ دلار مبادله‌یی به 3329 تومان افزایش یافته است و قرار است که از 20 شهریور نرخ ارز مبادله‌یی برای ارز مسافرتی حذف و به نرخ ارز آزاد فروخته شود.
بر این اساس روند اختصاص ارز مسافرتی به نرخ ارز مبادله‌یی نشان می‌دهد که نرخ دلار مبادله‌یی برای ارز مسافرتی از بهمن 1390 به نرخ 1226 تومان تا امروز که به نرخ 3329 تومان رسیده معادل 2103 تومان افزایش داشته و رشد 171درصدی داشته است.
به عبارت دیگر، ظرف مدت 5 سال و 8 ماه یا معادل 68 ماه شاهد رشد نرخ ارز مبادله‌یی از 1226 تومان به 3329 تومان بوده‌ایم و ارز مسافرتی نیز در این سال‌ها معادل 2103 تومان افزایش نرخ داشته است که البته با آزادسازی این نرخ به نرخ آزاد و به نرخ امروز نرخ دلار می‌توان دریافت که نرخ ارز مسافرتی در 68 ماه اخیر از 1226تومان به 3890تومان رسیده و معادل 2664 تومان افزایش داشته است.
15 بخشنامه ارز مسافرتی در سال 90
بانک مرکزی در طول سال 90 تنها برای موضوع ارز مسافرتی 15بار بخشنامه متفاوت صادر و هر بار دستورالعمل جدیدی وضع کرد که نشان از بی‌ثباتی شدید در مدیریت ارزی کشور در آن دوران دارد. افزایش شدید نرخ ارز در سال گذشته مسوولان بانک مرکزی را وادار کرده بود که پی در پی سیاست‌های ارزی خود را تغییر دهند.
در تاریخ‌های ۹ خرداد، ۲۴ مرداد، ۵ مهر، 7 مهر، 12 مهر پنج بخشنامه را منتشر کرد و در تاریخ 10 آبان نیز اعلام کرد که در راستای جلوگیری از اتلاف منابع ارزی و قطع دست سودجویان بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر ارائه ارز مسافرتی بر پایه نرخ بازار فرعی ارز ابلاغ شده است. نرخ بازار فرعی ارز، نرخی است که واحدها و شعب ارزی مستقر در مناطق آزاد بر اساس آن نسبت به فروش ارز اقدام می‌کنند و توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود.
در تاریخ ۱۴ دی ۱۳۹۰ نیز بخشنامه‌یی دیگر منتشر شد که فروش ارز مسافرتی برای هریک از مسافران هوایی به مقصد تمام کشورها (به استثنای عراق و سوریه که 400دلار است) به میزان 1000دلار یا معادل آن به سایر ارزها و فروش ارز مسافرتی به مسافران زمینی، ریلی و دریایی کلیه کشورها به میزان400 دلار یا معادل آن به سایر ارزهاست. در کلیه موارد فوق، فروش ارز مسافرتی به نرخ بازار فرعی و یک‌بار در سال صورت می‌گیرد.
حذف نرخ فرعی از 8 بهمن 90
در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۹۰ نیز دستورالعمل جدیدی برای ارز مسافرتی ابلاغ شد و در تاریخ 9 بهمن ۱۳۹۰ با توجه به سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز ترتیبات خرید و فروش ارز را جهت اجرا به کلیه شعب ارزی بانک‌ها ابلاغ کرد تا از تاریخ شنبه 8 بهمن 90 با یکسان‌سازی نرخ ارز و اعلام نرخ دلار 1226تومان اعمال شود. در این راستا فروش ارز به بانک‌ها صرفا به نرخ رسمی (مرجع) بانک مرکزی بود، لذا نرخ بازار فرعی از مکانیسم فروش ارز حذف شد. نرخ فروش ارز مسافرتی، نرخ مرجع بانک مرکزی بود و میزان ارز مسافرتی بر اساس بخشنامه‌های قبلی بانک مرکزی تعیین شد.
در تاریخ۱۱ بهمن ۱۳۹۰ نیز بخشنامه‌یی دیگر ابلاغ شد و فروش ارز مسافرتی برای هر یک از مسافران هوایی (به استثنای سوریه، عراق، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، افغانستان، امارات متحده عربی و عربستان‌سعودی) به مقصد کشورهای ترکیه، ترکمنستان، کویت، قطر، بحرین و عمان به میزان 1000دلار یا معادل آن به سایر ارزها و در مورد سایر کشورها به میزان 1500 دلار به نرخ رسمی (مرجع) تعیین شد و در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۹۰ نحوه فروش ارز مسافرتی در دستورالعمل جدید اعلام شد. متقاضیان دریافت ارز مسافرتی پس از پرداخت معادل ریالی ارز مورد نیاز خود به شعب ارزی بانک‌های ملی و ملت در سطح شهر و دریافت سند حسابداری یا رسید مربوطه به شعبه بانک‌های یاد شده مستقر در مبادی خروجی فرودگاه (پس از گیت خروجی) مراجعه و در مقابل ارائه سند حسابداری یا رسید، نسبت به دریافت ارز مسافری خود اقدام کنند.
همچنین در تاریخ ۱۷اسفند ۱۳۹۰ باز هم دستورالعمل دیگری اعلام شد در تاریخ ۲۳اسفند ۱۳۹۰ به صرافی‌های مجاز که مجوز خود را از بانک مرکزی اخذ کرده‌اند، اجازه داده شد تا راسا نسبت به خرید و فروش ارز و تامین نیازهای مشتریان بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضای بازار در مقابل صدور فاکتور اقدام کنند و سرانجام در ۲۸ اسفند ۱۳۹۰ بخشنامه شب عید را منتشر کردند.
در تاریخ 5فروردین ۱۳۹۱ نیز بخشنامه دیگر در مورد تصمیمات کمیسیون ارز در خصوص ارز مسافرتی به ایرانیان مقیم خارج از کشور، میزان ارز مسافرتی به مقصد کشورهای آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، افغانستان، امارات‌متحده‌عربی، لبنان، عراق، سوریه و عربستان، فروش ارز مسافرتی صرفا به زائران عتبات عالیات که از طریق کاروان‌های تحت پوشش سازمان حج و زیارت اعزام می‌شوند و... اعلام شد.
