گروه اقتصاد کلان|
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تازه‌ترین گزارش خود به بررسی سناریوهای بار مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا بر صندوق‌های بازنشستگی کشور پرداخت. در این گزارش برآورد شده که با 3 سناریو هزار نفر فوتی و 100 هزار بیکار، 2 هزار نفر فوتی و 150 هزار بیکار و 4 هزار نفر فوتی و 200 هزار بیکار چه هزینه‌هایی بر صندوق‌های بازنشستگی کشوری تحمیل خواهد شد. طبق این 3 سناریو اگر تعداد فوتی‌ها و بیکارهای ناشی از بیماری کرونا را با هم متناظر فرض کنیم؛ صندوق‌های بازنشستگی در سناریوی اول یعنی 1000 نفر فوتی و 100 هزار نفر بیکار حداقل متوجه 718 میلیارد تومان بار مالی خواهند شد که 608 میلیارد تومان از این‌بار در سال 1399 رقم خواهد خورد. در سناریوی دوم یعنی 2000 نفر فوتی و 150 هزار نفر بیکار 1180 میلیارد تومان بار مالی بر صندوق‌های بازنشستگی تحمیل خواهد شد که 926 میلیارد آن در سال 1399 رقم خواهد خورد. در سناریوی سوم به عنوان سناریوی بدبینانه با 4000 نفر فوتی و 200 هزار نفر بیکار بار مالی صندوق‌ها حداقل 1855 میلیارد تومان خواهد شد که 1277 میلیارد تومان آن در سال 1399 رقم خواهد خورد.
به گزارش «تعادل» بلایای طبیعی همواره با خود هزینه‌هایی بر دولت‌ها تحمیل می‌کنند، حال اگر تبعات این بلایا شامل آسیب یا تلفات جانی باشد قطعا هزینه‌های پایداری بر بخش سلامت، نهادهای حمایتی، صندوق‌های بازنشستگی و ... وارد خواهد شد. با توجه به اینکه اخیراً ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده است و سناریوهای مختلفی در مورد میزان تلفات آن می‌توان متصور بود، در این گزارش تلاش می‌شود از یکسو در سناریوهای مختلف هزینه‌های ناشی از مرگ ومیری که این ویروس بر صندوق‌های بازنشستگی تحمیل می‌کند، محاسبه شود و ازسوی دیگر هزینه‌های این صندوق‌ها به دلیل بیکار شدن افراد تخمین زده خواهد شد.
بازوی کارشناسی مجلس شورای اسلامی در این گزارش 3 سناریوی بار مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا بر صندوق‌های بازنشستگی کشور را مورد بررسی قرار داده و میزان خسارت‌های احتمالی را برآورد کرده است که در ادامه می‌خوانیم:
سناریوهای بار مالی فوتی‌ها
به واسطه گزارش‌های میدانی، میانگین سن افراد فوت شده ناشی از بیماری کرونا حدود 50 سال است ازسوی دیگر سن بازنشستگی در ایران برای صندوق‌های مختلف بازنشستگی متفاوت است، اما میانگین وزنی آن برای صندوق‌های مختلف 3/55 سال است. بنابراین می‌توان گفت افراد فوت شده به‌طور میانگین باید در انتهای سال 1403 بازنشسته می‌شدند، اما بیماری کرونا موجب شد که پنج سال زودتر از موعد مقرر تعهد در برابر حقوق آنها بر صندوق‌های بازنشستگی اعمال شود.
براساس محاسبات صورت گرفته میانگین حقوق بازنشستگی کشوری در سال 1398 حدود 2 میلیون و 700 هزار تومان است و تعداد بیمه پردازان صندوق بازنشستگی کشور 1.4 میلیون نفر هستند.
همچنین میانگین حقوق بازنشستگی لشکری در سال 1398 حدود 3 میلیون و 100 هزار تومان است و تعداد بیمه پردازان صندوق بازنشستگی لشکری 700 هزار نفر هستند.
به علاوه، میانگین حقوق بازنشستگی تأمین اجتماعی در سال 1398 حدود 1 میلیون و 900 هزار تومان است و تعداد بیمه‌پردازان تأمین اجتماعی 13.9 میلیون نفر هستند.
همچنین میانگین حقوق صندوق روستاییان در سال 1398 حدود 1 میلیون و 400 هزار تومان است و تعداد بیمه‌پردازان صندوق روستاییان 1.6 میلیون نفر هستند. براساس این گزارش، تعداد کل افراد بیمه پرداز صندوق‌های بازنشستگی بالغ بر 17.6 میلیون نفر است و جمع وزنی پرداختی به آنها در صورت بازنشستگی در سال 1398 حدود 2 میلیون تومان است.
سناریوی اول: در این سناریو با فرض هزار نفر فوتی جمع کل بار مالی 130 میلیارد تومان خواهد بود. البته این غیر از حق بیمه‌ای است که این افراد در طول دوره باقی مانده از عمر خود می‌توانستند به صندوق‌ها پرداخت کنند.
سناریوی دوم: در این سناریو نیز با فرض 2 هزار نفر فوتی جمع کل بار مالی 2/298 میلیارد تومان خواهد بود، البته با چشم پوشی از حق بیمه‌ای که این افراد در طول دوره باقی مانده از عمر خود می‌توانستند به صندوق‌ها پرداخت کنند.
سناریوی آخر: در سناریوی سوم با فرض 4 هزار نفر فوتی به غیر از حق بیمه‌ای که می‌توانستند در طول دوره باقی مانده از عمر خود به صندوق‌ها پرداخت کنند جمع کل بار مالی 2/679 میلیارد تومان خواهد بود.
بنابراین در صورت بروز 1000 نفر مرگ ومیر ناشی از بیماری کرونا در کشور در سال اول 3/19 و در کل پنج سال 130 میلیارد تومان، هزینه متوجه صندوق‌های بازنشستگی کشور خواهد شد. در صورت بروز سناریوی دوم یعنی 2000 نفر فوتی، در سال اول 3/44 و در کل پنج سال 2/298 میلیارد تومان، هزینه متوجه صندوق‌های بازنشستگی کشور خواهد شد.
در صورت بروز سناریوی 4000 فوتی که سناریویی بدبینانه است، در سال اول 8/100 و در کل پنج سال 2/679 میلیارد تومان، هزینه متوجه صندوق‌های بازنشستگی کشور خواهد شد.
البته صندوق‌ها متوجه هزینه دیگری مانند عدم پرداخت حق بیمه افراد فوت شده هم می‌شوند که در اینجا فرض می‌شود با استخدام زودهنگام نیروی کار جایگزین نهایتا تا 6 ماه آینده این حق بیمه پوشش داده می‌شود و از 6 ماه هزینه عدم پرداخت حق بیمه به صندوق‌ها در اینجا چشم‌پوشی می‌شود.
سناریوهای بار مالی ناشی از بیکاری‌ها
در صورت طولانی شدن و شیوع گسترده ویروس کرونا، ممکن است اقتصاد و به خصوص بخش خدمات کشور با رکود مواجه شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد هر یک درصد کاهش تولید ناخالص داخلی می‌تواند به بیکاری 100 هزار نفر منجر شود. براساس گزارش OECD در مورد تأثیرات اقتصادی کرونا، پیش‌بینی شده که اقتصاد جهانی احتمالا با کاهش رشد 5/1 درصدی مواجه خواهد شد. بنابراین در اینجا برای اقتصاد ایران در سه سناریو کاهش 1 درصدی، 5/1 درصدی و 2 درصدی تولید ناخالص ملی، بیکاری به میزان 100، 150 و 200 هزار نفر بیشتر خواهد شد.
حال باید تخمین زد که اگر دولت تدبیری پیش بینی کند که تا ریشه کن شدن این بیماری از کشور مثلا سه ماه به افراد بیکار شده ناشی از کروناویروس، بیمه بیکاری پرداخت کند، چه میزان هزینه متحمل خواهد شد؟ فرض می‌شود دولت حداقل حقوق یعنی یک میلیون و 560 هزار تومان را در این سه ماه به عنوان بیمه بیکاری پرداخت خواهد کرد.
اولین سناریو: در این سناریو با فرض بر 100 هزار بیکار بار مالی جبران بیکاری ناشی از کرونا 588 میلیارد تومان در طول سه ماه می‌باشد.
دومین سناریو: در این سناریو نیز بار مالی جبران بیکاری ناشی از کرونا در طول 3 ماه با فرض بر 150 هزار بیکار 822 میلیارد تومان خواهد بود.
سومین سناریو: در آخرین سناریوی بار مالی ناشی از بیکاری‌ها که بدبینانه‌ترین سناریو است با فرض بر 200 هزار بیکار بار مالی ناشی از کرونا بر صندوق‌های بازنشستگی کشوری 1076 میلیارد تومان خواهد بود.
اگر سه سناریو در تعداد فوتی‌ها و بیکارهای ناشی از بیماری کرونا را با هم متناظر فرض کنیم؛ صندوق‌های بازنشستگی در سناریوی اول یعنی 1000 نفر فوتی و 100 هزار نفر بیکار حداقل متوجه 718 میلیارد تومان بار مالی خواهند شد که 608 میلیارد تومان از این‌بار در سال 1399 رقم خواهد خورد.
در سناریوی دوم یعنی 2000 نفر فوتی و 150 هزار نفر بیکار 1180 میلیارد تومان بار مالی بر صندوق‌های بازنشستگی تحمیل خواهد شد که 926 میلیارد آن در سال 1399 رقم خواهد خورد. در سناریوی سوم به عنوان سناریوی بدبینانه با 4000 نفر فوتی و 200 هزار نفر بیکار بار مالی صندوق‌ها حداقل 1855 میلیارد تومان خواهد شد که 1277 میلیارد تومان آن در سال 1399 رقم خواهد خورد.
بنابراین طبق محاسبات صورت گرفته در سه سناریو صندوق‌های بازنشستگی متوجه 718 تا 1855 میلیارد تومان بار مالی خواهند شد که بین 608 تا 1277 میلیارد تومان آن در سال 1399 اتفاق خواهد افتاد. با توجه به اینکه این‌بار مالی هزینه قابل توجهی است، به نظر می‌رسد تلاش صندوق‌ها برای استمداد به پیشگیری بیشتر می‌تواند ضمن ایفای نقش مسوولیت اجتماعی به کاهش هزینه‌های میان‌مدت و بلندمدت آنها کمک قابل توجهی کند.
