گروه اقتصاد کلان|
آنگونه که اطلاعات مرکز آمار ایران نشان می‌دهد گرچه بطور میانگین درآمد هر خانوار شهری ایرانی در سال 1397 معادل 347 هزار و 300 تومان بیشتر از هزینه‌های آن بوده است ولی این وضعیت در همه دهک‌های درآمدی صادق نیست. بطوری‌که خانوارهای واقع در سه دهک پایین درآمدی در نقاط شهری به ترتیب با 249 هزار تومان، 137 هزار تومان و 17 هزار و 800 تومان کسری درآمد نسبت به هزینه مواجه بوده‌اند. در مقابل خانوارهای شهری واقع در دهک‌های درآمدی چهارم تا دهم بطور میانگین به ترتیب 55 هزار و 600 تومان، 172 هزار تومان، 205 هزار تومان، 320 هزار تومان، 390 هزار تومان، 807 هزار تومان و یک میلیون و 929 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌شان درآمد داشته‌اند.
به گزارش «تعادل»، براساس نتایج طرح‌های آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی سال 1397 هر خانوار شهری در کل سال بطور متوسط 43 میلیون و 491 هزار تومان درآمد و 39 میلیون و 323 هزار تومان هزینه داشته است. به این تربیت هر خانواده ایرانی بطور متوسط ماهانه 3 میلیون و 624 هزار تومان درآمد و 3 میلیون و 277 هزار تومان هزینه دارد.
هر خانوار روستایی نیز در سال مزبور 23 میلیون و 311 هزار تومان درآمد و 21 میلیون و 447 هزار تومان هزینه داشته است. به این ترتیب هر خانواده ایرانی بطور متوسط ماهانه یک میلیون و 943 تومان درآمد و یک میلیون و 787 هزار تومان هزینه داشته است.
مابه‌التفاوت درآمد و هزینه سالانه خانوارهای کشور در سال 1397 نشان می‌دهد هر خانوار شهری بطور متوسط سالانه 4 میلیون و 168 هزار تومان و هر خانوار روستایی یک میلیون و 864 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌اش درآمد داشته است. (معادل متوسط ماهانه 347 هزار و 300 تومان و 155 هزار و 400 تومان به ترتیب برای هر خانوار شهری و روستایی) .
لازم به ذکر است مابه‌التفاوت درآمد و هزینه خانوار لزوماً به معنی پس‌انداز خانوار نیست. بطور ساده پس‌انداز عبارت است از بخشی از درآمدهای افراد که خرج نشده باشد. اما در تحلیل‌های اقتصادی کلان مفهوم صحیح پس‌انداز را باید از جریان دایره‌وار درآمد و تولید ملی فهمید. با توجه به اینکه هر درآمدی که ایجاد می‌شود از طرف دیگر به معنی تولید کالا و خدمات است، لذا خودداری از مصرف و خرج نکردن تمام درآمد به معنی مصرف نشدن بخشی از کالا و خدمات تولید شده نیز بوده و در واقع در مفهوم اقتصاد کلان، همین بخش از تولید مصرف نشده است که بیانگر پس‌انداز است.
چنانچه به پس‌انداز از دید «تشکیل سرمایه» بنگریم، مناسب‌ترین مفهوم برای پس‌انداز است زیرا پس انداز و سرمایه‌گذاری در دنیای واقعی جدا از هم نیستند. به عبارت دیگر همان کالا و خدماتی که بر اثر خودداری افراد جامعه از خرج کردن همه درآمد یا بر اثر پس‌انداز به مصرف نرسیده است، می‌تواند تبدیل به سرمایه‌گذاری شود. در طرح‌های آمارگیری هزینه و درآمد خانوار درآمد یک‌سال گذشته خانوار سوال شده و آن بخشی که برای سرمایه‌گذاری از خانوار خارج می‌شود پرسیده نشده و فقط در صورتی‌که در کوتاه‌مدت (دوره زمانی یک ساله مورد پرسش) دارای بازدهی مالی باشد در بخش درآمدها ثبت می‌شود. لذا نمی‌توان پس انداز خانوارها را (چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت) از طریق این آمارگیری محاسبه کرد.
روند مابه‌التفاوت درآمد و هزینه خانوار
روند مابه‌التفاوت درآمد و هزینه خانوارها در سال‌های اخیر از مثبت بودن این مابه‌التفاوت از چند سال گذشته حکایت دارد؛ به گونه‌ای که در سال‌های 1395 و 1396 نیز هر خانوار شهری به ترتیب 3 میلیون و 239 هزار تومان و 3 میلیون و 742 هزار تومان و هر خانوار روستایی به ترتیب یک میلیون و 996 هزار تومان و 2 میلیون و 317 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌اش درآمد داشته است. در واقع، از سال 1395 تا 1397 هر خانوار شهری به ترتیب 10.2، 10.2 و 9.6 درصد و هر خانوار روستایی به ترتیب 11.3، 11.5 و 8 درصد از درآمدش نسبت به کل هزینه‌هایش بیشتر بوده است.
همانطور که ذکر شد، در سال 1397 متوسط ماهانه مابه‌التفاوت درآمد نسبت هزینه برای هر خانوار شهری و روستایی به ترتیب معادل با 347 هزار و 300 تومان و 155 هزار و 400 تومان بوده است. در سال 1397 مابه‌التفاوت درآمد ماهانه خانوارها نسبت به هزینه‌شان در دهک‌های مختلف درآمدی نشان می‌دهد این مابه‌التفاوت در خانوارهای واقع در 3 دهک پایین درآمدی در نقاط شهری و 5 دهک پایین درآمدی در نقاط روستایی منفی بوده است. بطوری که خانوارهای واقع در سه دهک پایین درآمدی در نقاط شهری به ترتیب با 249 هزار تومان، 137 هزار تومان و 17 هزار و 800 تومان و خانوارهای واقع در پنج دهک پایین درآمدی در نقاط روستایی به ترتیب با 212 هزار تومان، 227 هزار تومان، 198 هزار تومان، 102 هزار تومان و 13 هزار و 600 تومان کسری درآمد نسبت به هزینه مواجه بوده‌اند.
خانوارهای شهری واقع در دهک‌های درآمدی چهارم تا دهم به ترتیب 55 هزار و 600 تومان، 172 هزار تومان، 205 هزار تومان، 320 هزار تومان، 390 هزار تومان، 807 هزار تومان و یک میلیون و 929 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌شان درآمد داشته‌اند.
همچنین خانوارهای روستایی واقع در دهک‌های درآمدی ششم تا دهم به ترتیب 39 هزار و 300 تومان، 114 هزار تومان، 311 هزار تومان، 394 هزار تومان و یک میلیون و 451 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌شان درآمد داشته‌اند. گفتنی است در سال 1396 مابه‌التفاوت درآمد ماهانه خانوارهای شهری دو دهک اول و خانوارهای روستایی چهار دهک اول نسبت به هزینه‌شان منفی بوده که در سال 1397 این وضعیت به خانوارهای شهری سه دهک اول و خانوارهای روستایی پنج دهک اول گسترش یافته است.
