ایلنا| سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان اظهار کرد: می‌توان گفت اگر برجامیان نتوانند برجام را حفظ کنند، ایران مجبور به حل مشکلات خود حداقل در قالب مذاکره با 1+5 خواهد بود. درحال حاضر با وجود حمایت‌های سیاسی از برجام در سطح بین‌المللی، آثار اقتصادی این حمایت قابل رویت نیست و امریکا درصدد اعمال مدل نفت در برابر غذا در رابطه با ایران است.
برای بررسی نقش دو کشور ترکیه و آذربایجان، مواضع احتمالی و اماواگرهای رابطه با ایران، گفت‌وگویی با افشار سلیمانی سفیر پیشین ایران در آذربایجان، گفت‌وگویی شده که بخش‌هایی از آن در ذیل آمده است:
- اگر اروپا، روسیه و چین نتوانند در رابطه با مسائل بانکی و فروش نفت ایران، مکانیز عملی، تعبیه و اجرایی کنند، آثار تحریم‌ها فراتر از آنچه که تا امروز شاهد آن هستیم، خواهد بود. این درحالی است که حتی اگر این مکانیزم جنبه عینی وعملی هم پیدا کند، آثار تحریم‌ها حداقل پنجاه درصد خواهد بود.
- می‌توان گفت اگر برجامیان نتوانند برجام را حفظ کنند، ایران مجبور به حل مشکلات خود حداقل در قالب مذاکره با 1+5 خواهد بود. درحال حاضر با وجود حمایت‌های سیاسی از برجام در سطح بین‌المللی، آثار اقتصادی این حمایت قابل رویت نیست و امریکا درصدد اعمال مدل نفت در برابر غذا در رابطه با ایران است. به نظر می‌رسد اگر پس از تشکیل کنگره جدید امریکا و درصورت نتیجه‌بخش نبودن تلاش‌های حامیان برجام، بهترین راهبرد برای ایران آن است که اروپا و تا حدودی چین و روسیه ایران و امریکا را نسبت به ادامه مذاکرات در قالب 1+5 راضی کنند.
- چنانچه به سابقه نشست‌های سه‌جانبه ایران، آذربایجان و ترکیه توجه کنیم، درخواهیم یافت که عمدتا این نشست‌ها بیشتر جنبه دیپلماتیک و رایزنی در زمینه‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی و تا حدودی دوجانبه داشته و منجر به پایه‌گذاری همکاری‌های سه‌جانبه عینی در زمینه‌های مختلف ازجمله انرژی، حمل ونقل و تجارت، صنعت و مانند آن نشده است این درحالی است که همکاری‌های سه‌جانبه آذربایحان، گرجستان و ترکیه در ابعاد سه‌جانبه در زمینه‌های انرژی و حمل ونقل بالعینه درقالب پروژه‌های مختلف قابل مشاهده است.
- هم‌اکنون پروژه خط لوله انتقال گاز تاپ و تاناپ نیز در دست اجراست که با افتتاح آن پیوند آذربایجان و گرجستان از طریق ترکیه با اروپا در زمینه انرژی برقرار و روابط آنها با یکدیگر مستحکم‌تر خواهد شد و ترکیه به عنوان یک کشور ترانزیت انرژی نقش بیشتری در منطقه و اروپا پیدا خواهد کرد. این درحالی است که ایران از کلیه این پروژه‌ها کنار گذاشته شده که آثار منفی زیادی در زمینه‌های اقتصادی و امنیتی داشته و از این پس نیز خواهد داشت.
- از حیث روابط تجاری نیز، ایران در قفقاز جنوبی از ترکیه عقب مانده است بطوری که مراودات تجاری ایران با گرجستان و آذربایجان حدود یک ششم همکاری‌های تجاری ترکیه با این دو کشور است. درحالی که سطح همکاری‌های تجاری ترکیه و آذربایجان با گرجستان حداقل ۲ میلیارد دلار و با آذربابجان حداقل ۳ میلیارد دلار در سال است، سطح تجارت ایران با این دو کشور به ترتیب حداکثر ۱۵۰ میلیون دلار و ۳۰۰ میلیون دلار درسال است.
- در رابطه با حمایت دو کشور ترکیه و آذربایجان از برجام به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت‌های متفاوت دو کشور، دست ترکیه بازتر است اما این حمایت‌ها در مجموع مانند حمایت اروپا از برجام، بیشتر جنبه سیاسی دارد تا جنبه عملیاتی و اقتصادی، البته وضعیت کشورهای همسایه به دلیل نیازهای متقابل این کشورها نسبت به یکدیگر قدری متفاوت است که بیشتر به نفع این کشورها تمام می‌شود تا ایران.
- ترکیه و آذربایجان (برای نخجوان) به گاز ایران نیاز دارند، از این رو سعی می‌کنند امریکا را در زمینه این همکاری‌ها راضی کنند، اما در زمینه‌هایی که نیاز به ایران نداشته باشند و امریکا هم چراغ سبز نشان ندهد، مجبور به رعایت تحریم‌ها می‌شوند. اینکه چند روز پیش طرف ترکیه‌ای از ارایه سوخت به هواپیمای ایران امتناع نمود، نشان می‌دهد که ترکیه قصد ندارد در شرایطی که با امریکا در زمینه مسائل سوریه، استرداد فتح‌الله گولن و موارد دیگر دارای چالش است و هنوز پرونده بانک خلق ترکیه در امریکا مفتوح است و اردوغان از ترامپ خواستار حل این مشکل شده است، همچون دوره قبل، در دور زدن تحریم‌ها، ایران را یاری کند. هرچند مقام‌های ترکیه اعلام کرده‌اند تحریم‌های امریکا را اجرا نخواهند کرد، اما به نظر می‌رسد در مواردی مجبور به رعایت آن خواهند شد.
- در رابطه با آذربایجان هم به نظر می‌رسد با توجه به سهم 10 درصدی شرکت ایرانی در پروژه شاه دنیز یک، نیاز گازی و ترانزیت کالا خواهد توانست معافیت لازم را از امریکا دریافت کند. در مجموع به نظر می‌رسد این دو کشور تلاش خواهند کرد به منظور پرهیز از زیان‌های ناشی از عدم رعایت تحریم‌های امریکا، رویکردی متوازن را برای همکاری با ایران در شرایط تحریم اتخاذ کنند تا رضایت نسبی ایران و رضایت بیشتر امریکا را جلب کنند.
